Ιωάννης Ιουστινιάνης (Γένουα/Γένοβα 1418 - Χίος 1453)

«Ενθάδε κεῖται ὁ Ἰωάννης Ἰουστινιάνης… μεγαλοψύχως ἡγεμονεύων παρά τῶ γαληνοτάτῳ Κωνσταντίνῳ τελευταίων τῶν ἀνατολικῶν χριστιανῶν αὐτοκρατόρων, θανασίμως πληγωθείς ἀπέθανε». Ἀπό τὸ ἐπίγραμμα στὸν τάφο του, στὸν ναό τοῦ Ἁγίου Δομίνικου στὴν Χῖο.

Την 29η Μαΐου 1453 ο Κωνσταντίνος ΙΑ Δραγάσης Παλαιολόγος σφράγιζε με τον ηρωικό του θάνατο την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως στους Οθωμανούς. Η βία είναι η μαμή της ιστορίας. Η άλωση της Πόλεως σήμανε το τέλος του μεσαιωνικού ελληνισμού και  την έναρξη της πιο σκληρής περιόδου σκλαβιάς για το έθνος μας. Ο Κωνσταντίνος φάνηκε αντάξιος των ευθυνών που επωμίσθηκε ως Έλληνας Βασιλεύς και ιστορία τον αντάμειψε ανάλογα χαρίζοντας του την αθανασία.

Η Άφιξη στην Βασιλεύουσα

Ο Κωνσταντίνος αποφάσισε να αμυνθεί της βασιλεύουσας και μόνο ο θάνατος μπορούσε να τον εμποδίσει από την εκτέλεση της ιεράς αποστολής του. Άξιο συμπαραστάτη σ’ αυτή του την προσπάθεια βρήκε στο πρόσωπο Γενουάτη ευγενή Ιωάννη Ιουστινιάνη (Ciovani Giustiniani Longo), στον οποίο έδωσε του αξίωμα του Πρωτοστράτορα (Αρχιστράτηγου). Ο Ιουστινιάνης αφίχθηκε στην Κωνσταντινούπολη την 26η Ιανουαρίου 1453 με 700 σιδηρόφρακτους στρατιώτες προς μεγάλη χαρά των κατοίκων της. Το σύνολο των ανδρών προς μάχη για την άμυνα της Πόλεως δεν υπερέβαιναν τις 10.000, έναντι των 180.000 του Μωάμεθ. Ο Ιουστινιάνης ήταν γνώστης των στρατιωτικών, οργανωτικός, γενναίος, αλλά πάνω απ’ όλα είχε ήθος και «κράταγε τον λόγο του». Οι δύο άνδρες ήσαν φτιαγμένοι από το ίδιο μέταλλο. Από την πρώτη συνάντηση ο Ιουστινιάνης κατάλαβε ότι ο Κωνσταντίνος είχε αποφασίσει να μην εγκαταλείψει την «Πόλιν».

Πάντοτε Διχασμένοι

Ο Ιουστινιάνης επιθεώρησε τα τείχη, είχε γνώση του συσχετισμού των δυνάμεων και πρόβλεψε την κατάληξη της πολιορκίας. Συνειδητοποίησε επίσης ότι η παρουσία των καθολικών Γενουατών ήταν ανεπιθύμητη από τους φανατικούς πολέμιους της ενώσεως των δύο εκκλησιών, οι οποίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία των κατοίκων. Ο Δούκας Λουκάς Νοταράς είχε βροντοφωνάξει μπροστά στον Αυτοκράτορα ότι «προτιμούσε το τουρκικό σαρίκι από την καλύπτρα του καρδιναλίου». Ο Ιουστινιάνης θαύμασε το ψυχικό μεγαλείο του Κωνσταντίνου να προχωρήσει εναντίον σε όλους και σε όλα προκειμένου να υπερασπισθεί την Κωνσταντινούπολη.

Η Άμυνα

Την 2α Απριλίου ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο. Τα ζωτικά σημεία της αμύνης ήταν οι 12 πύργοι των τειχών με πιο σημαντικό απ’ όλους το κάστρο της πύλης του Ρωμανού. Ο Ιουστινιάνης προσφέρθηκε εθελοντικά να αναλάβει τον πιο δύσκολο τομέα. Ο Κωνσταντίνος ήξερε ότι είχε αποκτήσει ένα πιστό φίλο και για να ανταμείψει του παραχώρησε την Λήμνο. Οι τύχες των δύο ανδρών είχαν ενωθεί. Μετά από λίγες ημέρες ο χώρος προ των τειχών πλημμύρισε από την τουρκική στρατιά στην οποίαν είχαν προστρέξει μισθοφόροι από πολλές χώρες, ακόμη και Έλληνες. Ο Μωάμεθ ο Β΄ είχε μεριμνήσει για την κατασκευή πολλών πυροβόλων με πιο τρομακτικό την μπομπάρδα του Ούγγρου μηχανικού Ουρβανού [1]. Πριν την εγκατάσταση των εχθρών στις θέσεις πολιορκίας ο Ιουστινιάνης με χίλιους άνδρες εξήλθε των τειχών και επέπεσε επί των ανοργάνωτων στρατιωτών προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες και ενισχύοντας παράλληλα το ηθικό των πολιορκούμενων. Η πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η μάχη των ολίγων. Οι πολλοί προσευχόντουσαν για την νίκη του Μωάμεθ ή για την εξ ύψους βοήθεια. Επί 45 ημέρες οι δύο άνδρες αμυνόντουσαν επιτυχώς σε μια άνιση αναμέτρηση, η οποία δεν διέφερε καθόλου από την μάχη των Θερμοπυλών. Την 29η Μαΐου οι απώλειες των υπερασπιστών και οι καταστροφές των τειχών προμήνυαν την έλευση του μοιραίου. Εκείνη την ημέρα στην πύλη του Ρωμανού ο Ιουστινιάνης τραυματίσθηκε θανάσιμα στο στήθος και όταν κατάλαβε ότι όλα είχαν τελειώσει αποφάσισε να αποχωρήσει μαζί με τους Γενουάτες. Ο Κωνσταντίνος του ζήτησε να μείνει γιατί είχε ανάγκη τόσο της παρουσίας του έστω και νεκρού, όσο και των γενναίων στρατιωτών του.

Το Τέλος

Οι άνδρες μετέφεραν τον τραυματισμένο αρχηγό τους στα πλοία. Την ώρα που οι δύο γαλέρες του απέπλεαν από το λιμάνι, ο Κωνσταντίνος εγκατέλειπε τα εγκόσμια και εισερχόταν στον χώρο του θρύλου. Ο Ιουστινιάνης πέθανε λίγες ημέρες μετά την άφιξη του στην Χίο λόγω του τραύματος του, αδικημένος από την ιστορία. Η αποχώρηση του έδωσε αφορμή να υποτεθούν πολλά για τις προθέσεις του και να λησμονηθεί η ηρωική παρουσία του δίπλα στον αυτοκράτορα μέχρι την τελευταία ημέρα..

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Κώστα Δ. Κυρίτση , Κωνσταντίνος Παλαιολόγος  , Αθήνα 1962

β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. Αθήνα 1977

---

[1] Ο Ουρβανός προσέφερε τις υπηρεσίες του στον Κωνσταντίνο, αλλά προτίμησε τον Μωάμεθ γιατί έμεινε απλήρωτος.