Η Επιχείρησις «Κορωνίς»

«Ὁ πόλεμος ἀρχίζει ὅταν θέλεις, ἀλλά δὲν τελειώνει ὅταν θέλεις». Νικόλο Μακιαβέλι, Ἰταλός πολιτικός καὶ φιλόσοφος (1469-1527)

Την 14η Ιουνίου 1948, ο Ελληνικός Στρατός εξαπέλυσε ευρείας κλίμακος επιχείρηση, με την επωνυμία «Κορωνίς», με σκοπό: «τήν πλήρη συντριβή καὶ ἐξόντωση τῶν συμμοριακών συγκροτημάτων στὴν περιοχή τοῦ Γράμμου καὶ τὴν ἐγκατάσταση ἐπ’ αὐτοῦ τῶν Ἐθνικών Δυνάμεων». Στην επιχείρηση συμμετείχαν 6 μεραρχίες πεζικού (80.000 άνδρες), υποστηριζόμενες από 136 πυροβόλα και 50 αεροσκάφη, υπό την διοίκηση του Β΄ Σώματος Στρατού (Β΄ΣΣ), υπό τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Καλογερόπουλο, με έδρα την Κοζάνη. Οι αμυνόμενες δυνάμεις ανήρχοντο σε 8 ταξιαρχίες (14.000 άνδρες και γυναίκες) του Δημοκρατικού στρατού (ΔΣ), υποστηριζόμενες από 16 πυροβόλα. Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης διεύθυνε τον αγώνα από το στρατηγείο του στην «Πέτρα Μούκα».

Η Προσωρινή Κυβέρνηση 

Στο ορεινό συγκρότημα του Γράμμου, εκτάσεως 1.700 χλμ2, είχε την έδρα της η «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση [1]», την οποία σχημάτισε ο Ζαχαριάδης την 24η Δεκ. 1947, αλλά δεν αναγνωρίσθηκε από κανένα κράτος. Η Ελλάδα λόγω του δόγματος Τρούμαν, είχε ενισχύσει σημαντικά τις Ένοπλες Δυνάμεις, με την λήψη αμερικανικής βοήθειας ύψους 240 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο νέος αρχηγός της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στρατηγός Τζαίημς Βαν Φλήτ, πρότεινε στην κυβέρνηση την εκκαθάριση του ορεινού συγκροτήματος Γράμμου, με το σκεπτικό ότι θα κατέρρεαν στην συνέχεια οι κομμουνιστικοί θύλακες ανά την επικράτεια. 

Η Σχεδίαση και η Διεξαγωγή 

Η επιχείρηση «Κορωνίς» προέβλεπε την επίθεση δύο μεραρχιών πεζικού (ΜΠΖ) κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων «δίκην ἐμβόλων». Η ΧVη ΜΠΖ θα εξορμούσε από την Φλατσάτα της Καστοριάς και η IXη ΜΠΖ από την Κόνιτσα, με σκοπό να συναντηθούν στον Γράμμο και να περικυκλώσουν τις μονάδες του ΔΣ. Συγχρόνως άλλες δύο μεραρχίες θα επιτίθεντο προς το κέντρο της αμυντικής τοποθεσίας, από το Μέτσοβο και τον Πεντάλοφο. Η επιχείρηση η οποία χαρακτηρίσθηκε ως «Μάχη της Ελλάδος», σύντομα διέψευσε τις προσδοκίες των σχεδιαστών της. Τα υψώματα «Αμμούδα», «Αλεβίτσα», «Κλέφτης» και «Ταμπούρι», δικαίωσαν την φήμη τους ως «Άπαρτα Κάστρα». Η διαφαινόμενη αποτυχία οδήγησε την υπαγωγή των μεραρχιών Ηπείρου υπό την διοίκηση του Α΄ΣΣ, υπό τον αντιστράτηγο Θρασύβουλο Τσακαλώτο, ενώ ο υπαρχηγός του ΓΕΣ αντιστράτηγος Κιτριλάκης Στυλιανός ανέλαβε την διοίκηση του Β΄ΣΣ. Η κατάληψη τελικά των παραπάνω υψωμάτων οδήγησε σε κατάρρευση την άμυνα των μονάδων του ΔΣ. Ο ελληνικός στρατός ολοκλήρωσε την κατάληψη του Γράμμου την 21 Αυγ. 1948. Ο διοικητής της 102 Ταξιαρχίας ανταρτών Γεώργιος Γιαννούλης [1], υπήρξε το εξιλαστήριο θύμα της πτώσεως του Γράμμου, ο οποίος «πρώτα εκτελέσθηκε και μετά δικάσθηκε», κατόπιν διαταγής του Γιώργου Βοντίτσιου (Γούσια), αρχηγού των ανταρτικών δυνάμεων Μακεδονίας. Ο στρατός αμέλησε να κλείσει την οδό διαφυγής και να καταλάβει το Βίτσι, με αποτέλεσμα 8.000 αντάρτες να διαφύγουν στο Βίτσι, μέσω της Αλβανίας και της διαβάσεως του Μονόπυλου. Οι απώλειες των επιτιθεμένων ανήλθαν σε 800 νεκρούς και 5.000 τραυματίες αξιωματικούς και οπλίτας, ενώ οι αμυνόμενοι καταμέτρησαν 2.500 νεκρούς και 1.000 συλληφθέντες. 

68 Χρόνια Μετά 

Τον Απρίλιο του 1949 ο ΔΣ ανακατάλαβε τον Γράμμο. Η πολύνεκρη επιχείρηση «Κορωνίς» μπορούσε να είχε συντομεύσει κατά ένα έτος την διάρκεια του αδελφοκτόνου πολέμου. Η συμφιλιωτικού χαρακτήρα χειραψία του Βαφειάδη και του Τσακαλώτου τον Μάρτιο του 1984, δεν κάλυψε τα ιδεολογικά χάσματα των Ελλήνων τα οποία αποδεικνύονται βαθύτερα από τις χαράδρες του Γράμμου. Σήμερα αδυνατούμε να παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις ενός ταχέως εξελισσόμενου κόσμου, παγιδευμένοι σε ξεπερασμένα στερεότυπα, σε μια ιδιαίτερα μίζερη Ελληνική πραγματικότητα. 

Γράφει ο Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς 

Βιβλιογραφία 

α. Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνσις Ιστορίας, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον αντισυμμοριακόν αγώνα, Αθήναι 1970 . 

β. Σόλων Νεοκλής Γρηγοριάδης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδος (1941-1974) Αθήνα 1973,ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ. 

γ. Μαργαρίτα Λαζαρίδου, Πόλεμος και Αίμα, Αθήνα 2010, Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας. 

[1] Πρωθυπουργός και υπουργός άμυνας ανέλαβε ο Μάρκος Βαφειάδης, χωρίς όμως ουσιαστικές αρμοδιότητες λόγω του παραμερισμού του μετά την διαφωνία του με τον Ζαχαριάδη, η οποία αφορούσε την μετατροπή των ανταρτικών δυνάμεων σε τακτικό στρατό.

[2] Ο Γεώργιος Γιαννούλης γεννήθηκε στο Επταχώρι Ηπείρου το 1915 και σπούδασε στην νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ως έφεδρος αξιωματικός, ενώ κατά την διάρκεια της κατοχής υπήρξε καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Απόγονος μακεδονομάχων δεν συμφώνησε ποτέ με την κομματική γραμμή στο θέμα της Μακεδονίας. Έχαιρε της εκτιμήσεως των ανταρτών, αλλά και των κατοίκων της περιοχής. Ο Ζαχαριάδης αποφάσισε για την εκτέλεση του και ο Γούσιας την υλοποίησε. Στο βουνό τον ακολούθησε η εγκυμονούσα γυναίκα του Βασιλική.