Η Μάχη του Ματζικέρτ

Την 26 Αυγούστου 1071, στο Ματζικέρτ στο ανατολικό άκρο της Μ.Ασίας (ΒΔ της λίμνης Βαν), ο αυτοκράτορας  του Βυζαντίου Ρωμανός Διογένης (1068-1071), ηττήθηκε κατά κράτος από τον Σουλτάνο των Σελτζούκων Τούρκων Άλπ Αρσλάν (=γενναίο λιοντάρι). Ο Ρωμανός τραυματίσθηκε κατά την μάχη και συνελήφθηκε αιχμάλωτος. Οδηγήθηκε στον Άλπ Αρσλάν, τον προσκύνησε και αυτός τον πάτησε κατά το έθιμο.  Ήταν η πρώτη φορά που αυτοκράτορας του Βυζαντίου αιχμαλωτιζόταν και ταπεινωνότανε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Ο Άλπ Αρσλαν του παρείχε αυτοκρατορική φιλοξενία και φρόντισε για την θεραπεία του. Στη συνέχεια υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης, με δυσμενείς για τους βυζαντινούς όρους (καταβολή λύτρων για...
την απελευθέρωση του αυτοκράτορα, καταβολή φόρου υποτελείας στους Τούρκους, ανταλλαγή αιχμαλώτων) .

Η Σημασία της Ήττας

Πολλοί ιστορικοί θεωρούν την ήττα του Ματζικέρτ σταθμό στην ιστορία του Βυζαντίου. Σηματοδότησε την αργή αλλά σταθερή πορεία της παρακμής του και την έναρξη της αντιπαλότητας μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ο Ρωμανός ανήλθε στον θρόνο αφού νυμφεύθηκε την Ευδοκία, χήρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνο  Ι΄ Δούκα. Η αυτοκράτειρα είχε δεσμευτεί με γραπτό όρκο, ενώπιον του Πατριάρχου και της Συγκλήτου, να μην ξαναπαντρευτεί και να προστατεύσει τα δικαιώματα στο θρόνο των τριών τέκνων της με τον Δούκα. Οι απειλές της αυτοκρατορίας απαιτούσαν την παρουσία ενός ισχυρού ανδρός για να τις αντιμετωπίσει. Ο Ρωμανός ήταν γενναίος και ικανός στρατηγός, οπότε και παραμερίσθηκαν τα όποια «τεχνικά» εμπόδια. Το πρώτο μέλημα του νέου αυτοκράτορα ήταν να αναδιοργανώσει τον στρατό, ο οποίος βρισκόταν σε «ελεεινή» κατάσταση. Στο μεγαλύτερο μέρος του, αποτελείτο από αλλόφυλους μισθοφόρους, οι οποίοι εκβίαζαν για υψηλότερες αμοιβές. Επιπλέον ήταν πάντα υπαρκτός ο κίνδυνος ανατροπής από τους στρατηγούς του, σύμφωνα με τις πρακτικές  της εποχής.

Η Αιχμαλωσία

Ο Ρωμανός καθ’ όλη την διάρκεια της 3ετούς βασιλείας του, προσπάθησε σκληρά να αναδιοργανώσει τον στρατό και εκστράτευσε τρεις φορές για την αντιμετώπιση των Σελτζούκων Τούρκων, οι οποίοι όπως αποδείχθηκε, συνιστούσαν την μεγαλύτερη απειλή για την ύπαρξη της αυτοκρατορίας.  Κατά την τρίτη εκστρατεία,  μετά από αυτομόληση μισθοφόρων, δολοπλοκίες σφετεριστών του θρόνου και τραγικών σφαλμάτων, ο βυζαντινός στρατός διαλύθηκε παντελώς.  Οι Σελτζούκοι δεν ομοίαζαν με τους Οσμανίδες που εμφανίσθηκαν αργότερα. Ήσαν εραστές των γραμμάτων και των επιστημών. Ο Αλπ Αρσλάν τήρησε αυστηρά καθ’ όλον το βίο του τις αρχές της θρησκείας, της φιλοσοφίας και της ηθικής (Κ. Παπαρηγόπουλος). Χαρακτηριστικός ήταν ο διάλογος με τον αιχμάλωτο Ρωμανό, όταν τον ρώτησε τι θα του έκανε εάν ήταν στην θέση του. Ο Ρωμανός του απήντησε με ειλικρίνεια ότι, θα τον τιμωρούσε αυστηρά. Ο Άλπ Αρσλάν τότε του είπε: «Εγώ θα  κάνω κάτι χειρότερο, θα σ’ ελευθερώσω». Κατά την διάρκεια της αιχμαλωσίας του ανήλθε στο θρόνο ο Μιχαήλ Δούκας. Ο άτυχος Ρωμανός συνελήφθηκε, τυφλώθηκε και εξορίσθηκε. Μετά από λίγες ημέρες απέθανε σε ηλικία 39 χρονών. 

Η Εξάπλωση των Τούρκων

Στην συνέχεια η ιστορία γίνεται ακόμη πιο θλιβερή, ο Βρυέννιος στρέφεται στους Τούρκους για να ανατρέψει τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη.  Η πρακτική αυτή δυστυχώς ακολουθείται μέχρι την κατάλυση της αυτοκρατορίας. Ένα αιώνα μετά το Ματζικέρτ, ο γενναίος αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός (1141-1180), στην μάχη στο Μυριοκέφαλο (κοντά στις πηγές του Μαιάνδρου), την 26 Σεπ 1176, απέτυχε να νικήσει τους Τούρκους, οι οποίοι ολοκλήρωσαν την κατάληψη της Μ. Ασίας. Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται μονότονα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Δεν μπορούμε να μονιάσουμε σαν λαός, ανεξάρτητα από τον κίνδυνο που μας απειλεί. Ίσως αυτό να αποτελεί μέρος της φύσης μας, και   δεν μπορούμε να το πολεμήσουμε.

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

f.oineas@yahoo.com