Συνδικαλισμός και Ένοπλες Δυνάμεις

Γράφει ο Υποστράτηγος ε.α. Α. Διαμαντόπουλος

Ψυχολόγος – Διδάκτορας Φιλοσοφίας

Εισαγωγικά

Και πάλι –όπως και στο άμεσο παρελθόν– πολύς λόγος γίνεται για την εφαρμογή του Συνδικαλισμού στον Στρατό με αφορμή σχετικής περί του θέματος Δικαστικής Απόφασης. Για να ξεκινήσει και πάλι αυτό το θέμα από ορισμένους Συναδέλφους σημαίνει ότι υπάρχουν κάποιοι λόγοι που υπαγορεύουν την λειτουργία του Συνδικαλισμού στον Στρατό, προφανώς σαν εξισορροπιστικό αντιστάθμισμα της χρήσης της εξουσίας εκ μέρους της Ηγεσίας του «Ενός Ανδρός» που ισχύει ως αρχή στον Στρατό.

Προβληματισμοί για Μελέτη

Είμαι της γνώμης ότι η καλύτερη ακτινογράφηση αυτών των προβλημάτων μπορεί να γίνει από κάθε απολυόμενο Έφεδρο Αξιωματικό και Οπλίτη, ως και από κάθε Μόνιμο Υπαξιωματικό και Αξιωματικό, διότι...

όλοι μας λίγο ή πολύ διαθέτουμε εμπειρίες από ανάλογα θέματα που εγείρουν τον προβληματισμό, ώστε να γίνεται λόγος για Συνδικαλισμό στις Ένοπλες Δυνάμεις. Τέτοιες εμπειρίες θα μπορούσαν να είναι:

α. Οι ελάχιστες, ευτυχώς, διοικήσεις των οποίων η συμπεριφορά τους διακατείχετο από συμπτώματα ανασφάλειας συνεπεία, προφανώς, του φορτίου των ευθυνών ή από άλλους λόγους, ενώ άλλοι διακατείχοντο από αυθεντικές συμπεριφορές, που θα μπορούσαν σε ορισμένες περιπτώσεις να χαρακτηρισθούν ψυχολογικά και ως ιδεοληπτικές καταστάσεις αλαζονείας.

β. Είναι επίσης γεγονός ότι οι κρίσεις των διοικήσεων γίνονται εν αγνοία και χωρίς τη συμμετοχή των κρινομένων, η απουσία των οποίων, όσον τέλειος και να είναι ο κριτής, καθιστά την κρίση εξ αντικειμένου ελλιπή, σύμφωνα με μαθηματική αντίληψη, αλλά και διότι τα ερωτήματα του εντύπου των εκθέσεων αφορούν το σύνολο των πτυχών της προσωπικότητας του κρινομένου και δεν μπορούν να απαντώνται μονομερώς. Έτσι είναι δυνατόν να διαπράττονται αδικίες και απογοητεύσεις, οι οποίες αποκορυφώνονται με τον υποκειμενισμό του νόμου περί Ιεραρχίας και Προαγωγών, με συνέπεια να καθίσταται σε ορισμένες περιπτώσεις και διωκτικός, αντί να αποδίδει δικαιοσύνη.

γ. Οι πλείστοι από ημάς γνωρίσαμε υπερφόρτωση στα καθήκοντά μας ιδιαίτερα στους μικρούς βαθμούς (υπήρξε περίπτωση Υπολοχαγού σε Σύνταγμα Νεοσυλλέκτων που είχε ταυτοχρόνως τη διοίκηση δύο Λόχων και τη διεύθυνση του 1ου και 2ου Γραφείου).

δ. Επίσης θέμα για προβληματισμό ήταν οι συχνές (πολλές φορές και διωκτικές λόγω φρονήματος) μεταθέσεις, χωρίς να σε αναμένει στη νέα Φρουρά μία έτοιμη επιπλωμένη κατοικία (είναι δυνατή η εφαρμογή της μέσω και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας).

ε. Ακόμα ένα άλλο θέμα το οποίο φρονώ ότι αξίζει προβληματισμού είναι αυτό του διαχωρισμού και της ομαδοποίησης ιδιαίτερα των Στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, ανάλογα με το ιδεολογικό πολιτικό φρόνημά τους. Βέβαια είναι μία άτυπη ομαδοποίηση η οποία απορρέει από την Ομαδική Ψυχολογία, αλλά φρονώ ότι το φρόνημα του Αξιωματικού πρέπει να είναι υπερβατικό και να μας ενώνει και να μας συναδελφώνει η κοινή «μοίρα» και ο αυτός σκοπός των Ενόπλων Δυνάμεων. Διότι αυτές οι άτυπες κατά συμπάθεια ομαδοποιήσεις (όπως στη συνέχεια θα δούμε) εξυπηρετούν μόνον συναισθηματικές καταστάσεις και όχι λογικές πραγματικότητες. Σε τελευταία ανάλυση η πολιτική ιδεολογία είναι η μία από τις πτυχές ενός θέματος, ενώ η παιδεία του Αξιωματικού, αλλά και το ήθος των Ενόπλων Δυνάμεων γενικά, είναι το όλον και όχι η πτυχή του θέματος. Ως εξ αυτών η πολιτική ιδεολογία δεν πρέπει να φορτώνεται συναισθηματικά και να οδηγεί σε πάθος ψυχής και διαχωρισμούς.

στ. Όσον αφορά για τα οικονομικά και τα άλλα θέματά μας, φρονώ ότι η Ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων έχει τη δύναμη να διατυπώνει αυτά προς την εκάστοτε Πολιτική Ηγεσία, ώστε να μην είναι αποκομμένη από το «σώμα» τους.

Πέραν όμως από αυτά τα αδύνατα σημεία, είναι αναμφισβήτητο ιστορικό γεγονός ότι στις διανθρώπινες υπηρεσιακές σχέσεις εντός των Ενόπλων Δυνάμεών μας κυριαρχούν γενικά οι Πλατωνικές αρετές: της φρόνησης, της σωφροσύνης, της δικαιοσύνης και της ανδρείας.

Επειδή όμως τέτοιες αρνητικές καταστάσεις, έστω και ελάχιστες, είναι δυνατόν να δημιουργούν δυσαρμονία στην όλη λειτουργία του Στρατού μας,

Επειδή ακόμα είναι και νόμος της Δυναμικής-Χαοτικής Φυσικής ότι μία ελαχίστη δύναμη συνεχώς επαναλαμβανόμενη δύναται να ανατρέψει την κυρίαρχη φυσική ισορροπία σ’ ένα σύστημα (σταγόνες ύδατος πέτρα κοιλαίνουσι),

Πρέπει να μελετηθεί η τάση του Συνδικαλιστικού Κινήματος στις Ένοπλες Δυνάμεις, διότι εκλαμβάνεται προφανώς ο Συνδικαλισμός ως ένα ελατήριο που απορροφά αποσβένοντας αυτές τις λίγες αρνητικές πλευρές των προσώπων και του συστήματος γενικά ^1.

Ομαδική Ψυχολογία ²

Ας δούμε όμως ορισμένα στοιχεία και από την Ψυχολογία της Ομάδας, τα οποία κατά τη γνώμη μου διευρύνουν κάπως την αντίληψή μας γύρω από το θέμα. Αποτελεί θεμελιώδη βιωματική και ψυχολογική διαπίστωση ότι το άτομο ως μονάδα δεν μπορεί να ζήσει μόνο του, έχει την ανάγκη να συνυπάρχει με τους άλλους σε κοινωνικές ομάδες και επομένως ο Στρατός εξυπηρετεί αυτές τις ανθρώπινες ανάγκες. Μάλιστα ερωτηθείς σχετικά ο Αριστοτέλης, εάν και ο πλέον αυτάρκης άνθρωπος μπορούσε να ζήσει μόνος του, απέκλεισε αυτή τη δυνατότητα, διατυπώσας αποφθεγματικά ότι κάθε άνθρωπος αισθάνεται ότι υπάρχει μέσα από την παρουσία του άλλου. Αλλά όταν ο άνθρωπος υπάρχει μέσα από μία κοινωνική ομάδα, όπως είναι ο Στρατός, υποχρεώνεται πολλές προσωπικές του ελευθερίες να τις συζευγνύει με τις ομαδικές απαιτήσεις. Έτσι θεσπίσθηκαν οι κανονισμοί λειτουργίας κάθε ομάδας – επομένως και του Στρατού – οι οποίοι εξισορροπούν τα καθήκοντα και τα δικαιώματα των μελών, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ο σκοπός κάθε ομάδας.

Παρόλα όμως αυτά τα ανακουφιστικά μέτρα λειτουργίας οι ανθρώπινες ανάγκες και αδυναμίες δεν δύνανται να εξαλειφθούν και έτσι παράλληλα με την τυπική οργάνωση του Στρατού μας, λειτουργεί και η άτυπη τοιαύτη της «παρέας», όπως συμβαίνει σε κάθε κοινωνική ομάδα. Σ’ αυτή την άτυπη ομάδα στο κάθε μέλος δίνεται η δυνατότητα να εκφράζει ελεύθερα τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του και μέχρις αυτού του ορίου η παράλληλη λειτουργία της άτυπης οργάνωσης λειτουργεί ευεργετικά προς την τυπική τοιαύτη, διότι τα μέλη της ομάδας αποφορτώνονται από το άγχος που προκαλεί η τυπική και έτσι συμβάλλει στην ανύψωση του ηθικού και στην αποδοτικότητα της ομάδας συνολικά για την επιτυχία του σκοπού της (στην αποστολή όπως λέμε στον Στρατό).

Υπάρχει όμως περίπτωση αυτές οι άτυπες ομάδες να αναδειχθούν πολύ ισχυρές, να οργανωθούν σύμφωνα με το ψυχο-οργανόγραμμα του Moreno και να αναδείξουν το δικό τους αρχηγό, παράλληλα προς τον διορισμένο της τυπικής οργάνωσης και ως εκ τούτου να δημιουργηθούν ανταγωνιστικές ή και ανατρεπτικές καταστάσεις.

Με την καθιέρωση του Συνδικαλισμού στον Στρατό, εγκαθιδρύουμε επισήμως τις συνθήκες αυτές της ανταγωνιστικότητας και της ανατροπής της όλης λειτουργίας του, η οποία θα είναι μία ατέρμων αναταραχή, εκτρέπουσα τον Στρατό εντελώς της αποστολής του για την ασφάλεια του Έθνους μας.

Έγκειται όμως στην ικανότητα του ηγέτη να αξιοποιεί την λειτουργία αυτών των άτυπων ομάδων προς όφελος της αποδοτικότητας και της εκπλήρωσης του σκοπού της τυπικής ομάδας, της Μονάδας θα λέγαμε για τον Στρατό μας.

Μορφές Ηγεσίας

Ένας άλλος επίσης τομέας, που διαφωτίζει το όλο θέμα μας είναι οι μορφές ηγεσίας. Οι μορφές ηγεσίας έχουν χαρακτηρισθεί και ονομασθεί με ποικίλη ορολογία. Στην παρούσα εργασία γίνεται μεταφορά αυτών από την Οικογενειακή Ψυχολογία και από τις μορφές σχέσεων γονέων και παιδιών που έχουν παρατηρηθεί. Έτσι αν θέλουμε να συνοψίσουμε τις μορφές ηγεσίας γενικά, θα παρατηρήσουμε ότι αυτές κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις μορφές, στις οποίες παίζει ρόλο για την περίπτωσή μας η ποιότητα της προσωπικότητας του ηγέτη, ανεξάρτητα από τις καθιερωμένες αρχές. Αυτές έχουν ως ακολούθως:

Είναι η απολυταρχική μορφή ηγεσίας, σύμφωνα με την οποία ο ηγέτης δογματίζει γιατί θεωρεί τον εαυτό του «αυθεντία».

Η αδιάφορη, σύμφωνα με την οποία ο ηγέτης αποκεντρώνει όλα τα θέματα και αφήνει να λειτουργεί η ομάδα με τους δικούς της ρυθμούς.

Η τρίτη της υπερπροστασίας, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και συγκεντρωτική ηγεσία, διεπόμενη από υπέρμετρο ενδιαφέρον για την ασφάλεια και μόνον και της πρόληψης ατυχημάτων.

Τέλος είναι η δημοκρατική ηγεσία, η οποία είναι η ιδανική και στην οποία επικρατεί το μέτρο του διαλόγου και της απόφασης, το μέτρο του ανθρωπισμού και της σκοπιμότητας της ομάδας.

Η δημοκρατική μορφή ηγεσίας είναι καθιερωμένη στο Στρατό μας και σύμφωνα με τα κριτήρια αυτής, επιλέγει και παιδεύει τα Στελέχη του και η οποία είναι η καθολικά συνήθης μορφή ηγεσίας στον Στρατό μας και σε προσωπικό επίπεδο.

Η δημοκρατική μορφή ηγεσίας δύναται να προλαμβάνει και να θεραπεύει προβλήματα, τα οποία εγείρουν το αίτημα για την λειτουργία του Συνδικαλισμού στον Στρατό, ο οποίος πράγματι είναι δυνατόν να ενθαρρύνεται από τις άλλες μορφές ηγεσίας, πλην όμως αυτές είναι ελάχιστες εξωθεσμικές ιδιαιτερότητες και δύνανται να τεθούν υπό έλεγχον ³.

Συμπεράσματα

Απ’ όλα όσα εξετέθησαν βγαίνει άνετα το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει λόγος ανάπτυξης του Συνδικαλισμού στον Στρατό, παρά μόνον είναι επιτακτική ανάγκη συνεχούς θεραπείας των συνθηκών που δημιουργούν τα προβλήματα ενθάρρυνσής του.

Ο Στρατός φιλοσοφικά είναι μορφή ηγεσίας της μιας κατεύθυνσης και του ενός σοφού και ενάρετου ηγέτη, όπως αυτόν οραματίσθηκε και ο αρχαίος Μεγάλος Έλληνας Φιλόσοφος ο Πλάτων ⁴  και προς τον οποίον ταιριάζει η δημοκρατική μορφή ηγεσίας.

Αυτόν τον ηγέτη χρειάζεται να καλλιεργεί και να βελτιώνει συνεχώς ο Στρατός μας, ώστε να μην ανακύπτει λόγος λειτουργίας Συνδικαλισμού στον Στρατό.

Προτάσεις

Με όλες αυτές τις σκέψεις προσωπικά θα αποτολμούσα να καταθέσω ορισμένες προτάσεις και οι οποίες συνοπτικά συνίστανται:

α. Στην συγκέντρωση από τις Ενώσεις, τους Συνδέσμους και τις Εταιρείες Αποστράτων Αξιωματικών, σκέψεων Συναδέλφων από την προσωπική τους εμπειρία και στην εν συνεχεία μελέτη και ομαδοποίηση αυτών για την κατάλληλη πρότασή τους προς τα αντίστοιχα Αρχηγεία.

β. Σύνταξη και συμπλήρωση από κάθε απολυόμενο Έφεδρο Αξιωματικό και Οπλίτη ερωτηματολογίου σχετικού με το θέμα, προκειμένου να μελετούνται και να λαμβάνονται στη συνέχεια τα κατάλληλα μέτρα.

γ. Για κάθε Μόνιμο Υπαξιωματικό και Αξιωματικό μετά τη δοκιμασία της αρχικής επιλογής τους, στη συνέχεια και σε κάθε επιμόρφωσή τους σε Στρατιωτικές Σχολές να συμπληρώνεται σχετικό ερωτηματολόγιο, ώστε να αναλύεται η διαμορφωθείσα με το πέρασμα του χρόνου ψυχική του κατάσταση. Στις δε επιμορφωτικές Στρατιωτικές Σχολές να περιλαμβάνονται μαθήματα Ψυχολογίας και Ηγεσίας.

δ. Ευχής έργον θα ήταν σε κάθε Μονάδα του Στρατού να υπάρχει και Ψυχολόγος – έστω και ως επισκέπτης – στον οποίο να καταθέτουν τα παράπονά τους το προσωπικό της Μονάδας, παράλληλα με την ενθάρρυνση της ισχύουσας αρχής περί της ιεραρχικής υποβολής προτάσεων και παραπόνων, ως επίσης και των συνεντεύξεων του Διοικητού με το Προσωπικό της Μονάδας τους.

ε. Για κάθε παράλειψη και παράβαση καθήκοντος να υπάρχει προσωπική ευθύνη και όχι συλλογική τοιαύτη στην προσωπικότητα του Διοικητή, ο οποίος ως φυσιολογικός άνθρωπος δεν έχει  υπερβατικές, μαγικές ικανότητες

στ. Οι εκθέσεις ικανότητας να συντάσσονται κατ’ αντικειμενικό τρόπο και αυτός δύναται να επιτευχθεί με απ’ ευθείας συνεργασία κριτού και κρινομένου, δεδομένου ότι τα στοιχεία και τα ερωτήματα του εντύπου καλύπτουν και αποδίδουν την ποιότητα της προσωπικότητας σε κάθε δυνατή πτυχή της, κατά ένα καθολικό και αντικειμενικό τρόπο. Σε περίπτωση δυσμενών κρίσεων να προβλέπεται διεξαγωγή Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης, ή επανεξέτασης του θέματος με άλλη σύνθεση Συμβουλίων προς άρση των αμφισβητήσεων και αποφυγής για παρόμοια θέματα προσφυγής στις Δικαστικές Αρχές.

ζ. Να συστηματοποιηθούν και να απλοποιηθούν οι μεταθέσεις, με μεγαλύτερη δυνατή διάρκεια παραμονής σε κάθε Φρουρά. Θα ήταν πρακτικά και οικονομικά ωφέλιμο σε κάθε Φρουρά να αναμένει ένα έτοιμο και επιπλωμένο σπίτι, έστω μισθωμένο με φροντίδα ιδιωτικής εταιρείας.

η.  Απλοποίηση οργάνωσης του Στρατού μας, επαρκή στελέχωση των Μονάδων και ολιγομελή επιτελεία ως και τολμηρή αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και βαθμών.

θ. Διατήρηση των αρχών της παιδείας των Αξιωματικών και Μονίμων Υπαξιωματικών όπως αυτές καλλιεργούνται στις Σχολές, καθ’ όσον και οι ιδέες και οι αξίες, σύμφωνα με την Πολιτική Επιστήμη και την Κοινωνιολογία, δύνανται να εξάρουν τα πάθη και να οδηγήσουν σε συγκρούσεις μεταξύ των ανθρώπων, ακριβώς χάριν αυτών των ιδεών και των αξιών (τα βλέπουμε σήμερα με τον φανατισμό των θρησκειών).

ι. Τέλος συνεχής πρέπει να είναι ο αγώνας της Ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων προς την εκάστοτε Πολιτική Ηγεσία για θέματα που αφορούν την Στρατιωτική μας Οικογένεια.

Επίλογος

Ο Στρατός είναι ο θεσμός εκείνος που ισχύει η αρχή του «ενός Ανδρός», όπως και για κάθε ζωντανό οργανισμό ένας εγκέφαλος λειτουργεί και συντονίζει και ο οποίος βεβαίως λαμβάνει τα μηνύματα από το σύνολο του σώματος.

Με αυτή τη βασική αρχή και της άλλης της Δαρβίνειας θεωρίας ότι επιβιώνουν και εξελίσσονται οι Οργανισμοί που προσαρμόζονται στις συνθήκες του περιβάλλοντος, η οποία θεωρία επεκτείνεται και ως κοινωνικός κανόνας, διατυπώθηκαν με κάθε αγαθή προαίρεση οι παραπάνω σκέψεις, με κάθε σεβασμό στις άλλες απόψεις, έστω και αν δεν συμφωνώ με τον Συνδικαλισμό στον Στρατό μας.

Σημειώσεις – Σχόλια

1. Σε ακραίες και μη ελεγχόμενες καταστάσεις ο Συνδικαλισμός δύναται να μετατραπεί σε Αναρχισμό, διότι και αυτός έχει ως κίνητρο την απαλλαγή της κοινωνίας από το κράτος της εξουσίας, έστω και αν ο Συνδικαλισμός αποβλέπει στη δημοκρατική εξισορρόπηση αυτών. Αναρχικά όμως στοιχεία παρατηρούνται και σ’ αυτόν σήμερα.

2. Έχει παραδοθεί προς δημοσίευση λεπτομερής μελέτη Ομαδικής Ψυχολογίας με τίτλο : «Η Ομαδική Ψυχή. Η Ανθοδέσμη της Ζωής».

3. Οι Μορφές Ηγεσίας έχουν ληφθεί από τις μορφές σχέσεων γονέων και παιδιών, όπως περιγράφονται σε σύγγραμμά μου : «Αισθάνομαι. Η Ψυχή στην Οικογένεια». 

4. Αναπτύσσεται διεξοδικά στη διδακτορική διατριβή μου με τίτλο : «Φιλοσοφία Ηγεσίας. Το Ήθος του Ηγέτη στον Πλάτωνα»

http://www.elesme.gr & http://espekm.gr