Η Δικτατορία του Θ. Πάγκαλου (Σαλαμίνα 1878 - Κηφισιά 1952)

«Ἡ ἐξουσία δέν διαφθείρει τούς ἀνθρώπους, οἱ ἄνθρωποι διαφθείρουν τήν ἐξουσία.» Γουἰλιαμ Γκάντις (1922-1998) Αμερικανός συγγραφέας.

Την 5η Ιαν του 1926, ο αντιστράτηγος εν αποστρατεία Θεόδωρος Πάγκαλος, ως πρωθυπουργός της χώρας, απηύθυνε διάγγελμα στον ελληνικό λαό μέσω του τύπου, με το οποίο γνωστοποίησε την απόφαση του να περιβληθεί με αυξημένες εξουσίες. Τον Ιούλιο  του 1923, ο Πλαστήρας υποχρέωσε τον Πάγκαλο να παραιτηθεί από τον στρατό, λόγω της αντιθέσεως του με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1923 εκλέχθηκε βουλευτής, κατελθών ως ανεξάρτητος στην περιφέρεια Θεσσαλονίκης. Την 25 Ιουνίου 1925 ηγήθηκε στρατιωτικού κινήματος, ανέτρεψε την κυβέρνηση του Ανδρέα Μιχαλακοπούλου και σχημάτισε κυβέρνηση υπό την προεδρία του. Ο Πάγκαλος έλαβε πανηγυρικά ψήφο εμπιστοσύνης από το κοινοβούλιο και στην συνέχεια το διέλυσε την 30 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους. Την 15 Μαρτίου 1926, ο πρόεδρος της δημοκρατίας ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης παραιτήθηκε, λόγω των αυθαιρεσιών του δικτάτορος. Ο Πάγκαλος έθεσε υποψηφιότητα και εξελέγη πανηγυρικά με συντριπτική πλειοψηφία, έναντι του αντιπάλου του Κ. Δεμερτζή. Την 22 Αυγούστου 1926, τον ανέτρεψε ο στρατηγός Κονδύλης αφού προσεταιρίσθηκε αξιωματικούς πιστούς στον Πάγκαλο. Για την...

ιστορία, ή συμφωνία ανατροπής του έκλεισε στο κοσμικό κέντρο «Γή του Έρωτος» στο Φάληρο. Παρέμεινε έγκλειστος στις φυλακές Ιτζεντίν της Κρήτης μέχρι τον Ιούλιο του 1928, χωρίς να προσαχθεί σε δίκη, οπότε τον αποφυλάκισε ο Ε. Βενιζέλος.

Πάγκαλος ο  Κινηματίας

Ο Πάγκαλος συμμετείχε στα στρατιωτικά κινήματα του 1909, 1916 και του 1922. Η Δ΄ Εθνοσυνέλευση αποτέλεσε προϊόν της «Επανάστασης του 1922». Όλα αυτά τα κινήματα εκδηλώθηκαν στο όνομα του εθνικού συμφέροντος, στρεφόντουσαν κατά της βασιλείας και υπέρ της Δημοκρατίας. Οι οργανωτές αυτών των κινημάτων θεωρήθηκαν «Δημοκρατικοί» αξιωματικοί, σεβόμενοι όμως την δημοκρατική νομιμότητα όποτε τους συνέφερε. Από την στιγμή δε που τους δόθηκε η απαραίτητη πολιτική κάλυψη, εδραιώθηκε η πεποίθηση στους περισσότερους πολιτικούς, ότι η εκάστοτε κυβέρνηση θα πρέπει να είναι αρεστή στον στρατό και όχι το αντίστροφο. Αποτέλεσμα αυτής της νοοτροπίας υπήρξε η νομιμοποίηση του πραξικοπήματος του Πάγκαλου από την βουλή.  Δεν θα πρέπει να όμως να παραβλέπεται το γεγονός ότι, όσοι συμμετείχαν σε επιχειρήσεις επί μία δεκαετία (1912-22) ήσαν ήρωες στα μάτια του λαού. Οι στρατιωτικοί περιφρόνησαν τους πολιτικούς για δύο κυρίους λόγους. Οι θυσίες και οι κακουχίες του μετώπου δεν έγιναν ποτέ πλήρως αντιληπτές από τους περισσότερους πολιτικούς. Οι πολίτικες αποφάσεις δεν ελάμβαναν υπόψη τις στρατιωτικές ανάγκες, με οδυνηρά πολλές φορές αποτελέσματα.

Η Δικτατορία

Ο Πάγκαλος υπήρξε ένας ιδιόρρυθμος δικτάτορας. Δεν μπόρεσε να ξεγράψει το όραμα της μεγάλης ιδέας και ηρνείτο να αποδεχθεί τις συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής. Πίστευε ότι μπορούσε να ανακτήσει δια των όπλων την Ανατολική Θράκη και να απελευθερώσει την Κωνσταντινούπολη. Παρορμητικός και θαρραλέος εισέβαλε στην Βουλγαρία αγνοώντας την διπλωματική οδό, ενέργεια η οποία μας κόστισε πρόστιμο 50.000 χρυσών λιρών, αλλά σταμάτησε τις Βουλγαρικές αξιώσεις και προκλήσεις. Από την άλλη πλευρά ο διπλωματικός και μόνο χειρισμός από την Ελλάδα, της κατάληψης της Κέρκυρας από τον Μουσολίνι (31 Αυγ 1923), είχε σαν αποτέλεσμα ταπεινωτικούς για την Ελλάδα όρους και δεκαπλάσιο πρόστιμο. Ας μην ξεχνάμε ότι στην κατάληψη της Κέρκυρας ήμασταν οι αδικούμενοι. Επί Πάγκαλου αγοράσθηκαν όπλα αξίας ενός δισεκατομμυρίου δραχμών, ιδρύθηκε η Ακαδημία Αθηνών και κτίσθηκε το νέο μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (σημερινό ΑΤΤΙΚΑ). Η δεκατετράμηνη δικτατορία του Πάγκαλου δημιούργησε την εντύπωση  ότι ο αμοραλισμός και ο αριβισμός είναι τα κύρια προσόντα που χρειάζονται οι πολιτικοί άνδρες. Η χαλάρωση των πολιτικών ηθών ήταν το κληροδότημα που βάρυνε αποκρουστικά την μετέπειτα πολιτική ζωή. Σαν λαός παρουσιάζουμε αδυναμία στην  αποβολή των επιλήψιμων συμπεριφορών και στην υιοθέτηση των έντιμων.

Αντιστράτηγος εα Ιωάννης Κρασσάς