Τουρκικές εκλογές 2015: Η μεγάλη ανατροπή

Γράφει ο Δρ Ιωάννης Παρίσης

Τα αποτελέσματα

Ένα μεγάλο ΟΧΙ εισέπραξε ο Ερντογάν από τους Τούρκους ψηφοφόρους. Μετά από 13 χρόνια, το κόμμα του έχασε την αυτοδυναμία στην Εθνοσυνέλευση, συγκεντρώνοντας ποσοστό 41%, και 258 έδρες από τις 550 συνολικά. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) συγκέντρωσαν ποσοστά 25% και 16,3% αντίστοιχα, με 132 και 79 έδρες. Την αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό συνιστά η είσοδος στη Βουλή του κουρδικού κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) το οποίο έλαβε 13,1% των ψήφων και εκλέγει 80 βουλευτές.

Tο μήνυμα για τον Ερντογάν είναι ξεκάθαρο: το εκλογικό σώμα απορρίπτει την πρόθεσή του να

ενισχύσει τις εξουσίες του ως προέδρου της χώρας, και τη μετάβαση σε ένα πιο προεδρικό σύστημα. Ας σημειωθεί ότι ο Ερντογάν, στις προ 4ετίας εκλογές είχε κερδίσει με 49,8% και 327 έδρες, αποκτώντας την απόλυτη κυριαρχία στην Εθνοσυνέλευση, στην οποία είχαν εισέλθει τότε μόνο τρία κόμματα.

Πέραν αυτών, η για πρώτη φορά είσοδος στην Εθνοσυνέλευση κουρδικού κόμματος και μάλιστα με ποσοστό που ξεπερνά κατά πολύ το όριο του 10%, δημιουργεί μετατοπίσεις ισχύος και ανάγκη αναζήτησης νέων ισορροπιών. Γεγονός είναι ότι η Τουρκία κινείται προς κυβέρνηση συνασπισμού, αν και δεν πρέπει να αποκλειστεί η εκ νέου προσφυγή στις κάλπες. Το κόμμα του Ερντογάν, υπό τον (υπηρεσιακό πλέον) πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου θα πρέπει να συνεργασθεί για τον σχηματισμό κυβέρνησης είτε με την αξιωματική αντιπολίτευση, είτε με το ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα του Ντεβλέτ, είτε με το νεοεισελθόν στην Βουλή κόμμα των Κούρδων. Κάθε μία από τις περιπτώσεις αυτές έχουν τις δυσκολίες τους και με την πρώτη ματιά φαντάζουν αδύνατες. Ήδη ο Ντεβλέτ απέκλεισε οποιαδήποτε συνεργασία.

Ποια θα είναι η πολιτική διαχείριση και εκμετάλλευση της επιτυχίας εκ μέρους των Κούρδων; Προς το παρόν δείχνουν αυτοσυγκράτηση και αποφυγή εκδηλώσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν. Ομοίως ο Ερντογάν ζήτησε ήποιες αντιδράσεις δηλώνοντας: «Η λαϊκή βούληση είναι υπεράνω όλων. Πιστεύω ότι όλα τα κόμματα που πήραν μέρος στις εκλογές θα εκτιμήσουν με τρόπο υγιή και ρεαλιστικό την παρούσα εικόνα η οποία δεν δίνει σε κανένα κόμμα τη δυνατότητα αυτοδυναμίας». Στο άμεσο μέλλον θα φανεί πώς και προς τα πού θα κινηθεί ο κάθε πόλος ισχύος.

Η γνώμη των ξένων παρατηρητών

Στις πρώτες διαπιστώσεις του το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών κι Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ODIHR) του ΟΑΣΕ αναφέρει, μεταξύ των άλλων, ότι: «Οι βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία χαρακτηρίστηκαν από την ενεργό και σε υψηλά ποσοστά συμμετοχή των πολιτών, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και κατά την ημέρα των εκλογών. Οι ψηφοφόροι μπορούσαν να επιλέξουν από ένα ευρύ φάσμα πολιτικών κομμάτων, ωστόσο το υψηλό όριο 10% για την είσοδο στο Κοινοβούλιο περιορίζει τον πολιτικό πλουραλισμό.»

Οι διεθνείς παρατηρητές σημείωσαν ότι η ελευθερία των ΜΜΕ είναι ένας τομέας που προκαλεί σοβαρές ανησυχίες, με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μεμονωμένους δημοσιογράφους που έκαναν κριτική στο κυβερνών κόμμα να υπόκεινται σε πιέσεις και εκφοβισμούς κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Διαπιστώθηκε ότι υπήρξαν αδικαιολόγητοι περιορισμοί για τα μέσα ενημέρωσης τα οποία επικρίνουν το κυβερνών κόμμα ότι αντιμετώπισαν αυξημένη πίεση και εκφοβισμό από δημόσια πρόσωπα και πολιτικούς παράγοντες κατά την προεκλογική περίοδο. Αποτελέσματα της παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης έδειξε ότι η κάλυψη ήταν πολωμένη κατά μήκος των κομματικών γραμμών, με τρία από τα πέντε τηλεοπτικά κανάλια να είναι ελεγχόμενα, συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, εμφανίζοντας σημαντική μεροληψία υπέρ του κυβερνώντος κόμματος.

Κατά τους παρατηρητές του ΟΑΣΕ έγιναν γενικά σεβαστές οι θεμελιώδεις ελευθερίες αν και η εκστρατεία αμαυρώθηκε από έναν μεγάλο αριθμό επιθέσεων σε γραφεία κομμάτων και σοβαρά περιστατικά σωματικής βίας, κάποια θανατηφόρα. Οι εκλογές οργανώθηκαν επαγγελματικά σε γενικές γραμμές, αλλά η μεγαλύτερη διαφάνεια στη διαχείριση των εκλογών θα αυξήσει την εμπιστοσύνη στην εκλογική διαδικασία, ανέφερε η δήλωση. Σύμφωνα με τους παρατηρητές αρκετές αποφάσεις της ανώτατης επιτροπής εκλογών δεν συνάδουν με τη νομοθεσία, καθώς και σε σχέση με την προεκλογική εκστρατεία και την εκλογική διαδικασία. Η έλλειψη δικαστικού ελέγχου των αποφάσεων αυτών αμφισβητεί τη διάκριση των εξουσιών και εμποδίζει την πρόσβαση σε ένδικα μέσα σε θέματα εκλογών.

Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) εξέφρασε την ικανοποίησή του για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, το υψηλό ποσοστό συμμετοχής και τις εν γένει δραστηριότητες παρατήρησης από τα κόμματα, καθώς και από ομάδες πολιτών, επεσήμανε ωστόσο ότι το όριο του 10% περιορίζει τον πολιτικό πλουραλισμό, και ότι θα συνεχιστεί η παρότρυνση προς την Τουρκία ώστε να μειωθεί σημαντικά.

Επικρίσεις υπήρξαν από ξένους παρατηρητές για την συμμετοχή του Προέδρου της χώρας Ταγίπ Ερντογάν στην προεκλογική εκστρατεία. Παρά το γεγονός ότι το σύνταγμα τον υποχρεώνει να έχει μη κομματική στάση, ο Πρόεδρος χρησιμοποίησε την παρακολούθηση μιας σειράς δημόσιων εκδηλώσεων, ως ευκαιρίες για να κάνει εκστρατεία υπέρ του κυβερνώντος κόμματος και να επικρίνει την αντιπολίτευση. Ενέργειες που χαρακτηρίστηκαν ως προκλήσεις που σχετίζονται με την ελευθερία της έκφρασης και του κυρίαρχου ρόλου που διαδραματίζει ο Πρόεδρος που κατά κάποιο τρόπο υπονόμευσαν τη δίκαια αντιμετώπιση των κομμάτων στις εκλογές αυτές.

«Η Τουρκία διαδραματίζει σαφώς ένα σταθεροποιητικό ρόλο σε μια σκληρή γειτονιά, αλλά οι προκλήσεις για την ασφάλεια δεν μπορούν να αποτελέσουν δικαιολογία για την υπαναχώρηση στην τήρηση των δημοκρατικών δεσμεύσεων» δήλωσε ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΟΑΣΕ.

«Τα αποτελέσματα της παρατήρησής μας δεν είναι μια μαύρη ή μια άσπρη εικόνα. Πιστεύω ότι οι αρμόδιες αρχές θα επικεντρωθούν στα μηνύματα που περιέχονται στα κρίσιμα σημεία και τις συστάσεις που θα έρθουν με την τελική έκθεση του ODIHR», δήλωσε ο πρέσβης Geert-Hinrich Ahrens, επικεφαλής της αποστολή εκλογικής παρατήρησης του ΟΑΣΕ/ODIHR. Συμπλήρωσε δε ότι στον περιορισμένο αριθμό εκλογικών τμημάτων που επισκέφθηκαν οι διεθνείς παρατηρητές την ημέρα των εκλογών, ήταν καλά οργανωμένα, με λίγα τοπικά περιστατικά ασφάλειας. Οι διαδικασίες καταμέτρησης και καταγραφής διαπιστώθηκε ότι ήταν γενικά διαφανείς, αν και παρατηρήθηκαν ορισμένα σημαντικά διαδικαστικά λάθη ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι διεθνείς παρατηρητές δεν είχαν πρόσβαση σε χώρους καταμέτρησης.

***

Τα αποτελέσματα των χθεσινών εκλογών στην Τουρκία έφεραν μια σημαντική ανατροπή στο πολιτικό σκηνκό της χώρας με απροσδιόριστες εξελίξεις. Ο μέχρι σήμερα απόλυτος κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού Ταγίπ Ερντογάν υπέστη μεγάλη ήττα η οποία μάλιστα προήλθε από ένα κουρδικό κόμμα που κατορθώνει να μπει στη Εθνοσυνέλευση, ξεπερνώντας το ήκιστα δημοκρατικό όριο του 10%. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο που αντιδράσουν τα κόμματα στις επιλογλες συνεργασίας-συνασπισμού. Υπάρχουν ωστόσο μεγάλες δυσκολίες μια και η διάσταση μεταξύ τους είναι μεγάλη ενώ δεν υπάρχει η ανάλογη κουλτούρα.

parisis.wordpress.com