Πολιτικές μεταλλάξεις (ή προσαρμογή στην πραγματικότητα;)

Δρ Ιωάννης Παρίσης

Δεν είναι σπάνιες οι μεταλλάξεις πολιτικών προσώπων και κομμάτων στη διάρκεια της πορείας τους. Μεταλλάξεις που συνήθως επιβάλλονται είτε για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων και συμφερόντων είτε επειδή στην πορεία διαπίστωσαν την πραγματικότητα και προσαρμόστηκαν. Στην Ελλάδα, κατά τις πρόσφατες δεκαετίες έχουμε το χαρακτηριστικότατο παράδειγμα μετάλλαξης του Ανδρέα Παπανδρέου και του κόμματός του, ενώ «δειλά» αλλά σταθερά προβάλλει η πολιτική μετάλλαξη του

Αλέξη Τσίπρα.

Στο σημείωμα που ακολουθεί θα παρουσιαστεί η περίπτωση της Ισπανίας και ειδικώς του πρώην σοσιαλιστή πρωθυπουργού της χώρας, Φελίπε Γκονθάλεθ (Felipe Gonzalez) και του κομματικού συντρόφου και συνεργάτη του Χαβιέρ Σολάνα (Javier Solana).

Ο Φελίπε Γκονθάλεθ έγινε Γενικός Γραμματέας του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (Partido Socialista Obrero Español, PSOE) το 1974, σε ηλικία 32 ετών. Ένας δραστήριος νέος, ριζοσπάστης αριστερός, με παράνομη δραστηριότητα στην εποχή του Φράνκο, κέρδισε τη 2η θέση στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές του 1977, ως επικεφαλής του PSOE.

Έγινε πρωθυπουργός τον Οκτώβριο του 1982, σε ηλικία 40 ετών και παρέμεινε στην εξουσία επί 14 χρόνια, έως τον Μάρτιο του 1996. Ένα χρόνο πριν εκλεγεί, μία εβδομάδα προ των ελληνικών εκλογών της 18ης Οκτωβρίου 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου, μετά το πέρας της ομιλίας του στη Θεσσαλονίκη, τον παρουσίασε στην εξέδρα της Πλατείας Αριστοτέλους ως τον «μελλοντικό πρωθυπουργό της Ισπανίας». Οι παλιότεροι θα θυμούνται τον συνεσταλμένο νέο πολιτικό από την Ισπανία, τον οποίο ζητωκραύγαζαν οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ.

Ο Γκονθάλεθ είναι ο πρωθυπουργός με την μεγαλύτερη θητεία στην ιστορία της Ισπανίας καθώς πέτυχε να εκλεγεί στο αξίωμα τέσσερις συνεχόμενες φορές. Στη διάρκεια της θητείας του έγιναν πράγματι πολλά στην Ισπανία, που ωστόσο οφείλονταν στην ευφυία του να εγκαταλείψει τα ανεδαφικά ιδεολογήματα της Αριστεράς και να την φέρει στον χώρο της προόδου και της ασφάλειας. Έχει ενδιαφέρον να δούμε κάποιες πλευρές της πορείας του και να βγάλουμε κάποια ιστορικά συμπεράσματα και αναλογίες.

Καταρχήν, πριν εκλεγεί, ο Γκονθάλεθ εξέφραζε για την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ τις ίδιες θέσεις με εκείνες του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ: «έξω» και από τους δύο οργανισμούς! Η Ισπανία είχε γίνει μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας (πλην του στρατιωτικού σκέλους) τον Μάιο του 1982, μόλις 5 μήνες πριν πάρουν την εξουσία οι Σοσιαλιστές, ενώ δεν ήταν μέλος της ΕΟΚ. Παρά ταύτα, ο Γκονθάλεθ οδήγησε τη χώρα του το 1985 στην ΕΟΚ, που έγινε επίσημα μέλος το 1986, κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του. Παράλληλα υποστήριξε την παραμονή της χώρας του στο ΝΑΤΟ, μεταβάλλοντας τις προηγούμενες αντινατοϊκές απόψεις του κόμματος του. Μάλιστα, προς το τέλος της πολύχρονης θητείας του, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενέταξε την Ισπανία πλήρως στο ΝΑΤΟ, διαθέτοντας στρατιωτικούς σχηματισμούς στη Συμμαχία.

Κατά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου το 1991, ο Γκονθάλεθ υποστήριξε τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά την αντίθετη θέση άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Το 1991 ήταν η χρονιά που άρχισε να φαίνεται η άνοδος του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος υπό τονΧοσέ-Μαρία Αθνάρ (Jose Maria Aznar) και οι απώλειες των Σοσιαλιστών του Γκονθάλεθ. Ήταν η αρχή του τέλους.

Τον Ιούνιο του 1993, ο Γκονθάλεθ (στα 51 χρόνια του πλέον) κέρδισε για τέταρτη συνεχή φορά τις εκλογές, όμως η έλλειψη αυτοδυναμίας τον ανάγκασε να συνεργαστεί με μικρότερα κόμματα, κυρίως το εθνικιστικό κόμμα της Καταλονίας και το κόμμα των Βάσκων εθνικιστών.

Το χειρότερο όμως ήταν «συσσώρευση» πολλών σκανδάλων που μονοπώλησαν την ειδησεογραφία κατά την τελευταία τριετία της θητείας του. Σκάνδαλα οικονομικά, πολιτικά, διαφθοράς πολιτικών και ανωτάτων κρατικών λειτουργών, αυθαιρεσίας κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας και πολλά άλλα εμφανίζονταν καθημερινά στον τύπο. Όλα αυτά τον ανάγκασαν να πάει σε πρόωρες εκλογές, στις 3 Μαρτίου 1996, τις οποίες κέρδισε η Κεντροδεξιά του Αθνάρ.

Χαβιέρ Σολάνα (από επάνω προς τα κάτω: Σε αντινατοϊκή συγκέντρωση στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Ως ΓΓ του ΝΑΤΟ. Ως ΓΓ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο Χαβιέρ Σολάνα είναι άλλη μία ενδιαφέρουσα περίπτωση ιδιαίτερα ενεργού μετάλλαξης. Συνομήλικος, φίλος και στενός συνεργάτης του Γκονθάλεθ, υπήρξε υψηλόβαθμο κομματικό στέλεχος του PSOE, με ριζοσπαστικές αριστερές θέσεις. Βουλευτής από το 1977, και παράλληλα από το 1975 Καθηγητής Φυσικής σε Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.

Στη διάρκεια της ακαδημαϊκής του πορείας είχε περάσεις από την Βρετανία και είχε διαμείνει στις Ηνωμένες Πολιτείες (1965-1971), όπου πήρε το διδακτορικό του και απασχολήθηκε με την έρευνα. Στο χρονικό διάστημα αυτό συμμετείχε σε διαμαρτυρίες κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και είχε έντονη συνδικαλιστική δράση μεταξύ των ξένων σπουδαστών.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 διετέλεσε Υπουργός Παιδείας, ενώ το 1992 ανέλαβε Υπουργός Εξωτερικών, με έντονες φιλοδυτικές και φιλονατοϊκές θέσεις. Παρέμεινε μέχρι τον Δεκέμβριο του 1995, οπότε επελέγη ως Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ(!!!) Κάποιες εφημερίδες στη Μαδρίτη θυμήθηκαν τότε την προηγούμενη αντινατοϊκή και αντιαμερικανική δράση του, δημοσιεύοντας μάλιστα φωτογραφίες του, αλυσοδεμένο μαζί με φοιτητές του στα κάγκελα της Πρεσβείας των ΗΠΑ στο κέντρο της Μαδρίτης, στο πλαίσιο εκδηλώσεων διαμαρτυρίας κατά των αμερικανικών πυραύλων. Κυκλοφόρησε τότε και ο όρος «σύνδρομο Σολάνα», που σήμαινε την μετάλλαξη πρώην αριστερών πολιτικών.

Ο Σολάνα είχε μακρά θητεία στους «δυτικούς» αμυντικούς θεσμούς. Την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ – που κάποτε για τον ίδιο και το κόμμα του ήταν «το ίδιο συνδικάτο». Μετά την πενταετή θητεία του στην ηγεσία του ΝΑΤΟ, κατά την οποία χειρίστηκε και τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία, επελέγη ως Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της ΕΕ και Ύπατος Εκπρόσωπος για την Κοινή εξωτερική Πολιτικής και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και επικεφαλής της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ). Το 2004 η θητεία του ανανεώθηκε για άλλη μία πενταετία, οπότε τον αντικατέστησε η Βρεττανή Κάθριν Άστον.

Ένας πρωθυπουργός, λοιπόν, πρώην δραστήριος «παράνομος» αριστερός, που εξελέγη με αντιδυτικά, αντιευρωπαϊκά και αντιαμερικανικά συνθήματα, γίνεται σταδιακά ένθερμος ευρωπαϊστής και ατλαντιστής και ένας πρώην αριστερός καθηγητής και πολιτικός, ακτιβιστής κατά του ΝΑΤΟ, των πυραύλων και των πολέμων της Αμερικής, αναλαμβάνει για μια δεκαπενταετία επικεφαλής των αμυντικών θεσμών της Δύσης!

Με αυτές τις εμπειρίες ίσως δεν θα πρέπει να αποτελέσει έκπληξη αν δούμε, μετά 10-15 χρόνια, τον σημερινό πρωθυπουργό της Ελλάδας σε υψηλή θέση κάποιου ευρωπαϊκού θεσμού. Όπως δεν μας εκπλήσσει – αλλά μάλλον το… απολαμβάνουμε! – βλέποντας την Φώφη Γεννηματά να υπεραμύνεται, εντός του Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία πριν από τρεις δεκαετίες ήταν για το κόμμα της το «στόμα του λύκου»!