Η Ναυμαχία του Γέροντα

«Ποιὸς τό ‘λπιζε νὰ δεῖ ποτές, ὁ γέροντας στενάζει τὸν καπετάνιο ζήτουλα, τὸ ναύτη ὑπουργό!...» Από το ποίημα τοῦ Γεωργίου Στρατήγη «Ὁ Ματρόζος»

Ο Κ. Κανάρης σε λιθογραφία

Την 29η Αυγ 1824, στον κόλπο του Γέροντα (κόλπος της Μ. Ασίας, απέναντι από την Λέρο), ο Ελληνικός στόλος νίκησε τον ενωμένο Οθωμανικό και Αιγυπτιακό στόλο. Η ναυμαχία αυτή υπήρξε η μεγαλύτερη μιας σειράς αναμετρήσεων για την κυριαρχία στο Αιγαίο. Επικεφαλής των Ελλήνων ήσαν, ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Γεώργιος Σαχτούρης και ο Νικολής Αποστόλης, ενώ των αντιπάλων ο Τούρκος Χοσρέβ Πασάς και ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς.

Ο Σχεδιασμός

Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄, ζήτησε την συνδρομή του Χεδίβη (αντιβασιλέα) της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή [1] προκειμένου να καταστείλει την Ελληνική επανάσταση Σε αντάλλαγμα του παραχωρούσε την Κρήτη, την..
Κύπρο και την ηγεμονία της Πελοποννήσου για τον Ιμπραήμ Πασά, τον θετό του υιό. Σύμφωνα με το σχέδιο της «Υψηλής Πύλης» σε πρώτο χρόνο θα κατέστρεφαν τον ελληνικό στόλο και τα 5 ναυτικά νησιά, Κάσο, Σάμο, Ψαρά, Ύδρα και Σπέτσες. Σε δεύτερο χρόνο οι Τουρκικές δυνάμεις θα να αναλάμβαναν την καταστολή της Επαναστάσεως στη Στερεά Ελλάδα, ενώ ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.

Κάσος και Ψαρά

Την 30η Μαΐου 1824, ο Αιγυπτιακός στόλος υπό τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ κατέλαβε την Κάσο. Από τους 12.000 κατοίκους, 2.500 σκοτώθηκαν ενώ 2.000 γυναικόπαιδα πωλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου,15 μεγάλα και 40 μικρότερα σκάφη περιήλθαν στα χέρια του εχθρού. Οι Έλληνες δεν είχαν την πολυτέλεια να θρηνήσουν την Κάσο γιατί στις 20 Ιουνίου η καταστροφή των Ψαρών συγκλόνισε τους πάντες. Ο Τουρκικός στόλος υπό τον Καπουδάν Πασά κατέλαβε το νησί. Οι Τούρκοι έσφαξαν 3.500 από τους 7.000 Ψαριανούς και τους περισσότερους από τους 18.000 πρόσφυγες [2], οι οποίοι είχαν καταφύγει στο νησί. Η ολιγωρία της κυβερνήσεως και η ιδιοτέλεια της Ύδρας και των Σπετσών συνετέλεσαν στην απώλεια των 2 νησιών. Η άλωση της Κάσου και το ολοκαύτωμα των Ψαρών αφύπνισαν την φιλοπατρία των Ελλήνων.

Η ναυμαχία του Γέροντα σε γραμματόσημο

Η Ναυτική Εκστρατεία

Την 4η Ιουλ πλοία από την Ύδρα και τις Σπέτσες εστάλησαν για να εμποδίσουν την κατάληψη της Σάμου. Οι δύο στόλοι αναμετρήθηκαν αρκετές φορές με τους Έλληνες να υπερέχουν σε ταχύτατα και ευκινησία, λόγω των μικρών σκαφών και της ναυτοσύνης των πληρωμάτων τους, ενώ οι Τούρκο-αιγύπτιοι υπερτερούσαν στο αριθμό και στο μέγεθος των πλοίων [3]. Οι Έλληνες πυρπολητές ήταν οι αδιαμφισβήτητοι πρωταγωνιστές των συγκρούσεων. Ελισσόντουσαν με θρασύτητα ανάμεσα στα εχθρικά πλοία προκαλώντας τις μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό. Στην προσπάθεια τους να αποφύγουν τους θαλάσσιους αυτούς δαίμονες, τα τούρκο-αιγυπτιακά πλοία συγκρούονταν μεταξύ τους. Πολλοί κυβερνήτες καθαιρέθηκαν, ενώ ο Ιμπραήμ ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου καπετάνιο, λόγω αδέξιων ελιγμών. Οι Ψαριανοί Κωνσταντίνος Κανάρης και Δημήτριος Παπανικολής, οι Υδραίοι Γεωργάκης Παπαντώνης, Ανδρέας Πιπίνος, Γεώργιος Βατικιώτης και ο Σπετσιώτης Λέκκας Ματρόζος επέδειξαν απαράμιλλη γενναιότητα σ’ όλες τις συγκρούσεις με τον εχθρό. Την 6η Αυγ στα στενά της Μυκάλης τα Ελληνικά πυρπολικά κατέστρεψαν μια φρεγάτα και μια κορβέτα. Την 29 Αυγούστου οι τρεις στόλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι. Μετά από ολοήμερη σκληρή μάχη οι Έλληνες ανάγκασαν σε υποχώρηση τον εχθρό μετά την καταστροφή με πυρπολικά μιας Αιγυπτιακής φρεγάτας 44 κανονιών και άλλων μικρότερων πλοίων. Οι συγκρούσεις συνεχίσθηκαν μέχρι τα τέλη Νοε 1824, οπότε ο Τούρκικος στόλος επέστρεψε στη Προποντίδα, ενώ ο Αιγυπτιακός διαχείμασε στην Κρήτη.

Τα Εύσημα

Οι ναυτικές επιτυχίες της περιόδου αυτής υπήρξαν οι πλέον ένδοξες για τα Ελληνικά όπλα καθώς βύθισαν 2 φρεγάτες, 2 κορβέτες και 50 μεταγωγικά. Ένας ναύαρχος και 4.000 άνδρες σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν και 500 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Ο Ελληνικός στόλος διατήρησε την κυριαρχία στο Αιγαίο, απέτρεψε την κατάληψη της Σάμου και το κυριότερο καθυστέρησε για 6 μήνες την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Το Ελληνικό ναυτικό, φάνηκε αντάξιο της μακράς παραδόσεως του και διέσωσε την Ελληνική επανάσταση.

Παπάγου 22 Αυγ 2015 / Αντγος εα Ιωαννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Γουσταύου Φρειδερίκου Χερτσβεργ: Η Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Εκδόσεις Μένανδρος, Αθήνα 1916

β. THOMAS GORTON, Ιστορία Της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 2010,Εκδόσεις Αρχιπέλαγος.

γ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977

---

[1] Γεννήθηκε στην Καβάλα το 1805, υιός Τουρκαλβανού αγροφύλακα τον οποίο υιοθέτησε ο φρούραρχος της πόλεως, διακρίθηκε στη συνέχεια για τις στρατιωτικές του ικανότητες.

[2] Οι πρόσφυγες κατέφυγαν στα Ψαρά από τη Χίο, την Λέσβο, την Σμύρνη και τις Κυδωνίες,

[3] Στα 75 Ελληνικά μπρίκια και σκούνες, ο εχθρός παρέταξε 25 φρεγάτες, 25 κορβέτες 50 μπρίκια (2.800 κανόνια έναντι 700). Σ’ αυτά πρέπει να προστεθούν και 300 εξοπλισμένα μεταγωγικά.