Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

«Σιγάν τήν ἀλήθειαν, χρυσόν ἐστίν θάπτειν» Πυθαγόρας (Ἀρχαῖος Ἕλληνας σοφός)

Ο Βασιλεύς Γεώργιος Α΄
και ο Διάδοχος  Κωνσταντίνος
εισέρχονται στην Θεσσαλονίκη.

Την 26η Οκτ 1912 ο Τούρκος στρατηγός Ταξίν Πασάς, διοικητής του 8^ου Σώματος Στρατού, αποδέχθηκε την πρόταση του Έλληνα αρχιστράτηγου διαδόχου Κωνσταντίνου, που αφορούσε την άνευ όρων παράδοση της Θεσσαλονίκης. Οι παραδοθέντες ανήρχοντο σε 1.000 Αξιωματικούς και 25.000 στρατιώτες με όλο τον οπλισμό τους [1]. Μετά από 482 χρόνια οθωμανικής δουλείας ο Λοχαγός Μηχανικού Εξαδάκτυλος Αθανάσιος μαζί με τον Ίωνα Δραγούμη ύψωσαν την Γαλανόλευκο στον Ελληνικό προξενείο στην παραλία. Ο Ελληνικός στρατός πρόλαβε τον Βουλγαρικό, ο οποίος έφθασε στην Θεσσαλονίκη με μία ημέρα καθυστέρηση.

Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Την 5η Οκτ 1912, η Ελλάδα μαζί με την Βουλγαρία, την Σερβία και το Μαυροβούνιο κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Τουρκιάς. Δεν υπήρξε καμία συμφωνία για την εδαφική κατανομή μεταξύ των επιτιθέμενων, οπότε ίσχυε το «μακάριοι οι κατέχοντες». Την 12η Οκτ 1912 μετά την νίκη του Σαρανταπόρου και της Ελασσόνας, ο Κωνσταντίνος από τα Σέρβια εξέδωσε διαταγή, στην οποία ανέφερε ότι η προέλαση του στρατού προς την Θεσσαλονίκη, ή προς το Μοναστήρι θα εξαρτηθεί από τη κατεύθυνση υποχωρήσεως των εχθρικών δυνάμεων. Την επόμενη ημέρα (13 Οκτ) μετά από γενόμενες αναγνωρίσεις, διαπιστώθηκε ότι, ο εχθρός κινείτο προς Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος ευρισκόμενος στην Κοζάνη εξέδωσε νέα διαταγή επιχειρήσεων την 20:00, στην οποία διέτασσε την στρατιά να κινηθεί προς Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος σε τηλεγράφημα του προς τον Κωνσταντίνο, την 21:20 της 13ης Οκτ  έγραφε: «Παρακαλῶ νά ἔχετε ὑπ’ὅψει, ὅτι σπουδαῖοι πολιτικοί λόγοι ἐπιβάλλουσι νά εὐρεθῶμεν μίαν ὥραν ταχύτερον εἴς Θεσσαλονίκην».

Η Αναζήτηση της Αλήθειας

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και
 ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος την
 εποχή των αρμονικών σχέσεων.

Η αποστολή αυτού του τηλεγραφήματος αναφέρθηκε τον Ιούνιο του 1917 από τον Βενιζέλο σε ομιλία του στο κοινοβούλιο, μετά την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου, ως η απαρχή της διαφωνίας των δύο ανδρών, η οποία οδήγησε στον διχασμό. Ο Βενιζέλος ήθελε να αποδείξει ότι, η στροφή του στρατού προς την Θεσσαλονίκη υπήρξε αποτέλεσμα της πολιτικής διορατικότητας του, η οποία υπερίσχυσε της επιμονής του Κωνσταντίνου. Ο Βενιζέλος ανέφερε στην ομιλία του ότι, απαγόρευσε ρητά στον Κωνσταντίνο  να κινηθεί προς Μοναστήριο, όταν του τηλεγράφησε την πρόθεση του, χωρίς όμως να προσκομίσει τα μνημονευθέντα τηλεγραφήματα. Άλλαξε επίσης εκ των υστέρων την ημερομηνία αποστολής του τηλεγραφήματος του κατά μια ημέρα ενωρίτερα, προκειμένου να προηγείται της διαταγής επιχειρήσεως του Κωνσταντίνου της 13ης Οκτ [2]. Η ανταλλαγή ή όχι αυτών των τηλεγραφημάτων εξακολουθεί να αποτελεί ακόμα αιτία αντιπαραθέσεων.

Η Ιστορία με την Ματιά της Λογικής

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, ο Κωνσταντίνος με τον βαθμό του Αντιστράτηγου, ανέλαβε την διοίκηση της Στρατιάς Θεσσαλίας. Ο Βενιζέλος ήταν προϊστάμενος του ως Πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών. Εφόσον διαφώνησε μαζί του είχε δικαίωμα να τον αντικαταστήσει και ο Κωνσταντίνος εάν θιγόταν όφειλε να παραιτηθεί. Τίποτα απ’ αυτά δεν συνέβησαν και είναι δυνατόν να υποτεθεί ότι, λόγω της κρισιμότητας των καταστάσεων προτάχθηκε και από τους δύο το εθνικό συμφέρον. Στην συνέχεια ο Βενιζέλος απέστειλε τον Κωνσταντίνο στο μέτωπο της Ηπείρου για να απελευθερώσει τα Ιωάννινα. Εάν δεν τον εμπιστευόταν ή δεν μπορούσε να συνεργαστεί μαζί του, θα μπορούσε να ενισχύσει τις δυνάμεις του Αντιστράτηγου Σαπουντζάκη ή να αναθέσει αυτή την αποστολή σε κάποιο άλλο στρατηγό. Στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο ο Κωνσταντίνος μετά την δολοφονία του Γεωργίου του Α΄, τον διαδέχθηκε στον θρόνο. Ο Βενιζέλος του ζήτησε να ηγηθεί του Στρατού και παρότι προϊστάμενος πλέον του πρωθυπουργού, το έκαμε με γνώμονα το εθνικό συμφέρον. Ο ένας ήταν γεννημένος πολιτικός και ο άλλος στρατιώτης, έκαστος στο είδος του. Όσο αναγνώριζε ο ένας στον άλλο τον ρόλο του και τις ικανότητες του, όλα πήγαιναν περίφημα. Η ιστορία των τηλεγραφημάτων δεν θα απασχολούσε κανένα εάν δεν συνέβαινε ο διχασμός.

Παπάγου Οκτ 2015 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Αντγου Παναγιώτη Παναγάκου , Συμβολή εις την Ιστορίαν της Δεκαετίας 1912-1922, Αθήνα 1960

β. Σπύρου Β. Μαρκεζίνη, Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, ΠΑΠΥΡΟΣ ΓΡΑΦΙΚΑΙ ΤΕΧΝΑΙ Α.Ε Αθήνα 1966

γ. Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος, Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού(1833-1949), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα  –Θεσσαλονίκη 2014 .

---

[1] 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα, 70.000 τυφέκια και παντός είδους πολεμικό υλικό.

[2] Την περιγραφόμενη σειρά των γεγονότων υποστηρίζουν ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, ο Αντιστράτηγος Παναγιώτης  Παναγάκος και ο Ιωάννης Παπαφλωράτος, στα βιβλία τους που αναγράφονται στην βιβλιογραφία του παρόντος άρθρου.