Φοβερή αφήγηση Ναυμαχίας της Λήμνου {5/1/1913} - Το θρυλικό ΑΒέρωφ - Οι Τούρκοι δεν τόλμησαν να ξεμυτίσουν ξανά από τα Στενά

www.empros.com.gr

Σάββατο 5 του Γενάρη 1913, Ναυμαχία της Λήμνου
(Διήγηση του Θεμιστοκλή)

Μετά τη ναυμαχία της Έλλης, μείναμε λίγες μέρες στο Μούδρο. Κηδέψαμε με τιμές τον ήρωα Κατσιντζάρη, μετά γιορτάσαμε στις 6 του Δεκέμβρη τη γιορτή του Αγίου Νικολάου και στις 7 κάναμε ανθράκευση. Σκληρή δουλειά, στην οποία δούλευε όλο το πλήρωμα, μέχρι τον τελευταίο. Οι Μηχανικοί και οι Θερμαστές κάτω στις ανθρακαποθήκες, Υπαξιωματικοί και Ναύτες επάνω, αλλά και στα Ανθρακοφόρα και στις Φορτηγίδες. Ακόμη και οι μουσικοί του πλοίου συμμετείχαν, αυτοί παίζοντας μουσική για να μας δίνουν κουράγιο. Και στο τέλος ήταν κι αυτοί κατάμαυροι από το κάρβουνο … Σκεφτείτε ότι οι ανθρακαποθήκες του «Αβέρωφ» χωρούσαν 1.500 τόνους κάρβουνο, και η μεταφορά σ’ αυτές γινόταν με τα χέρια. Όχι ότι δεν...

υπήρχαν βίντσια και σάκοι και συστήματα πολύ πιο μοντέρνα από αυτά των πιο παλαιών πλοίων, αλλά ο άνθρακας δεν είναι υγρό σαν το πετρέλαιο που το μεταγγίζεις με σωλήνες. Η ανθράκευση ήθελε χέρια να βαστάνε φτυάρια, πολλά χέρια. Γιατί ο «Αβέρωφ» μας ήταν αχόρταγος και έκαιγε ίσα με 600 κιλά κάρβουνο για κάθε μίλι, πάνω από 100 κιλά το λεπτό! Ξεκινήσαμε τη δουλειά στις 07.30 το πρωί και βάστηξε ώρες …

Στις 9 του Δεκέμβρη, 08.00 το πρωί, διατάχθηκε «Άπαρσις». Ο «Λέων» που περιπολούσε στα Στενά, έστειλε σήμα στις 08.30 ότι εντόπισε το «Μετζητιέ», το Ανιχνευτικό «Μπερκ-ι-Σατβέτ» και τέσσερα Τορπιλοβόλα τύπου Σιχάο, να εξέρχονται των Στενών. Διατάχθηκαν αμέσως τα ελαφρά σκάφη να προστρέξουν με μεγάλη ταχύτητα. Τα Αντιτορπιλικά που ήταν στην Τένεδο ενώθηκαν με αυτά που περιπολούσαν και προχώρησαν νοτίως της Ίμβρου, ενώ στις 08.50 κατέπλεε σε συνάντησή τους κι ο «Αβέρωφ», με όλα τα Θωρηκτά σε «γραμμή παραγωγής». Στις 09.58 σηκώσαμε το σήμα «Ζ», που σημαίνει «Καθιστώμεν την κίνησίν μας ανεξάρτητον» και ανεβάσαμε τις στροφές της μηχανής στις 110. Στις 11.20 διακρίναμε μπροστά μας το «Μετζητιέ» και τα άλλα πλοία. Σήμανε «Πολεμική Έγερσις» και ορμήσαμε «πάση δυνάμει», με 120 στροφές! Δεν πέρασαν 10 λεπτά και οι Τούρκοι το έβαλαν στα πόδια, γυρνώντας στην ασφάλεια των Στενών.

Το υποβρύχιο«Δελφίν»

Την ίδια μέρα έγινε και η πρώτη τορπιλική επίθεση στην ιστορία από το Υποβρύχιο «Δελφίν», υπό τον Υποπλοίαρχο Στέφανο Παπαρρηγόπουλο, εναντίον του «Μετζητιέ», αλλά ήταν ανεπιτυχής. Αλλά επιτρέψτε μου να πάω λίγο πίσω, γιατί ο πρώτος άθλος του Υποβρυχίου ήταν ότι έφυγε από τη Γαλλία στις 29 Σεπτεμβρίου και με μία στάση για ανεφοδιασμό στην Κέρκυρα, έφτασε στο Φάληρο στις 5 Οκτωβρίου, ανήμερα που ξεκινούσε ο πόλεμος. Έκανε δηλαδή ένα τόσο μεγάλο ταξίδι, σε 130 ώρες, με πλήρωμα που ήταν ακόμη άπειρο! Και αφού έκανε στο Φάληρο τις προετοιμασίες του, στις 19 Οκτωβρίου ξεκίνησε να έρθει στη Λήμνο. Το βλέπαμε να κάνει συνέχεια ασκήσεις, ιδίως κατάδυσης, και μας εντυπωσίαζε. Αλλά και οι συνεχείς βλάβες του μας έκαναν εντύπωση και ανησυχούσαμε για το αν θα τα κατάφερνε. Αλλά ούτε ο Κυβερνήτης του, ο Παπαρρηγόπουλος ούτε το πλήρωμά του που ήταν μόνο 17 Αξιωματικοί και Ναύτες φοβόντουσαν. Και σύντομα ξεκίνησαν τις περιπολίες, άλλοτε σε κατάδυση και άλλοτε σε ανάδυση, και όταν νύχτωνε πήγαιναν και άραζαν στην Τένεδο. Τη νύχτα της 8ης προς 9η Δεκεμβρίου, ο «Δελφίν» είχε παραμείνει σε ετοιμότητα νοτίως των Μαυρονησίων. Το πρωί, μόλις εντοπίσθηκε η εχθρική δύναμη, το «Ασπίς» διατάχτηκε να ειδοποιήσει το Υποβρύχιο, που δεν διέθετε ασύρματο. Παρ’ όλο που έτσι χάθηκε πολύτιμος χρόνος, ο «Δελφίν» καταδύθηκε και προσπάθησε να πάρει θέση επίθεσης. Η κατάδυση δεν έγινε ομαλά, καθώς το Υποβρύχιο πήρε «έμπρωρη κλίση» 20 μοιρών, και ο Παπαρρηγόπουλος αποφάσισε να αναδυθεί πάλι, παρ’ όλο που πλησίαζαν τα εχθρικά πολεμικά. Επανέλαβε την κατάδυση, αποφασισμένος να πολεμήσει, αδιαφορώντας για το ότι είχε καταναλώσει ήδη τον πεπιεσμένο αέρα του και δεν θα μπορούσε να αναδυθεί ξανά! Η νέα κατάδυση ήταν ομαλή και το Υποβρύχιο κατάφερε να βρεθεί σε θέση βολής κατά του «Μετζητιέ» και στις 10.30 εκτόξευσε την πρώτη τορπίλη. Παρακολουθώντας την πορεία της με το περισκόπιο, ο Παπαρρηγόπουλος την είδε να κάνει μερικές αναπηδήσεις στην επιφάνεια και μετά να βυθίζεται. Η αιτία γι’ αυτό ήταν ότι ο «Δελφίν» είχε παλαιού τύπου τορπίλες, ακατάλληλες για υποβρύχια, καθώς δεν ήταν στεγανές. Ο «Δελφίν» προσπάθησε να πάρει θέση για νέα επίθεση, κατά του «Μπερκ-ι-Σατβέτ» που ακολουθούσε. Αλλά στο μεταξύ εντοπίστηκε από τα Τορπιλοβόλα που είχαν διακόψει την καταδίωξη της «Ασπίδας». Ψύχραιμα, ο Κυβερνήτης κατέβασε το Υποβρύχιο σε βάθος μεγαλύτερο των 20 μέτρων και εκεί περίμενε υπομονετικά για 30 περίπου λεπτά, μέχρι που άκουσε τα εχθρικά πλοία να απομακρύνονται.

Το ότι η επίθεση απέτυχε έχει μικρή σημασία. Ούτε οι τορπίλες της εποχής, ούτε και τα μέσα που είχε ο «Δελφίν», όπως για παράδειγμα το περισκόπιό του, του έδιναν πολλές πιθανότητες. Σαν έφυγαν τα Τουρκικά πλοία, το υποβρύχιο ανέβηκε πάλι σε βάθος περισκοπίου και περίμενε να νυχτώσει. Μετά κατευθύνθηκε προς το δυτικό άκρο της Τενέδου για να συναντήσει την «Ασπίδα», όπως είχαν συνεννοηθεί νωρίτερα. Αλλά καθώς έπλεε σε κατάδυση, προσάραξε σε ύφαλο. Και πώς να μην προσαράξει; Ούτε χάρτες για Υποβρύχια υπήρχαν τότε, ούτε χάρτες καλά - καλά. Μόνο μια μαγνητική πυξίδα είχε για να πορεύεται. Για να μπορέσει να ξεκολλήσει, και μη διαθέτοντας πεπιεσμένο αέρα, ο Κυβερνήτης αναγκάστηκε να αποδεσμεύσει τα μολυβένια έρματα ασφαλείας. Αλλά χωρίς αυτά, δεν μπορούσε να καταδυθεί ξανά. Έτσι γύρισε στο Μούδρο πλέοντας στην επιφάνεια. Και από εκεί, μετά δυο μέρες, έφυγε για το Ναύσταθμο, όπου έγινε αντικατάσταση του έρματος, και παρέμεινε εκεί, ενισχύοντας την άμυνα του Σαρωνικού, μετά την έξοδο του «Χαμιδιέ». Αλλά θα το ξαναπώ: Η αποτυχία δεν είχε σημασία. Οι Τούρκοι, που δεν έμαθαν βέβαια για τα μολύβια, είχαν άλλο ένα πλοίο μας να φοβούνται και μάλιστα «καταδυόμενο».

Την ίδια μέρα, καθώς αποχωρούσαν τα Τουρκικά Τορπιλοβόλα, στράφηκαν εναντίον της Τενέδου. Δεν βρήκαν εκεί δικά μας πλοία, αφού ακόμη και το ανθρακοφόρο «Βαλιάνος» είχε προλάβει να απομακρυνθεί και περιορίστηκαν να βομβαρδίσουν τον φάρο στη βραχονησίδα Γαϊδουρονήσι, το φρούριο και το Τηλεγραφείο. Οι Τούρκοι της Τενέδου ξεθάρρεψαν και βγήκαν στους δρόμους με όπλα. Αλλά στο νησί υπήρχαν είκοσι Πεζοναύτες μας που δεν δίστασαν να πυροβολήσουν τα ξεσηκωμένα ένοπλα πλήθη, σκοτώνοντας 3 και τραυματίζοντας 12, αλλά και τα ίδια τα Τουρκικά Τορπιλοβόλα που έσπευσαν να απομακρυνθούν. Τώρα βέβαια δεν ξέρω αν διώχτηκαν από τους Πεζοναύτες ή από τον φόβο του «Αβέρωφ». Γεγονός είναι ότι πιάσαμε σήματα των ασυρμάτων τους, με τη φράση «Αβέρωφ γκελίορ», δηλαδή «έρχεται ο Αβέρωφ». Τελικά, το «Μετζητιέ» και τα συνοδά του γύρισαν στα στενά, καταδιωκόμενα από τα ελαφρά πλοία μας, που μάλιστα τους προκάλεσαν και ζημιές. Μια οβίδα ενός «θηρίου» αχρήστεψε το πρυμναίο πυροβόλο του «Μετζητιέ» ενώ το «Νουχούμ-ι-Χαμιμέτ» τέθηκε εκτός μάχης για κάμποσο διάστημα. Όσο για τους Τούρκους της Τενέδου που σήκωσαν κεφάλι, συνελήφθησαν και χρησιμοποιήθηκαν ως ανθρακεργάτες. Πάντως, είχε δίκιο ο Διοικητής της Μοίρας των Αντιτορπιλικών, ο Πλοίαρχος Ι. Βρατσάνος, που επέμενε με αναφορές ότι η Τένεδος δεν κάνει για αγκυροβόλιο και βάση των ελαφρών πλοίων.

Η φυγή του «Μετζητιέ», σαν είδε τον «Αβέρωφ» να έρχεται, έγινε κι ανέκδοτο, χάρη στον «τρελοποιητή» τον Νικολό , που μας είχε επισκεφτεί λίγες μέρες μετά. 

«Κάτι βλέπω να έρχεται» λέει ένας Ναύτης του «Μετζητιέ»

«Τι πράγμα βλέπεις να έρχεται;» ρωτάει ο Κυβερνήτης «Βλέπω ένα παπόρι»

«Τι παπόρι; Γαλλικό; Αγγλικό; Ρωσικό;» «Βλέπω τον Αβέρωφ»

«Μπρε γιοκ, Αβέρωφ μπατί (ο Αβέρωφ βούλιαξε)» μας τα έλεγε και ελληνοτουρκεμένα και γελάγαμε περισσότερο … «Αβέρωφ Εφέντιμ …»

«Αβέρωφ; Ωχ αμάν, Σεϊτάν παπόρ, βιρ ντουγρού Ναγαρά (ολοταχώς για τον Ναγαρά)»

Θα μας το είπε και 5 ή 6 φορές συνεχόμενα ο Νικολός, και δεν σταματούσαμε να γελάμε κάθε φορά …

Από τα μεσάνυχτα της 9 προς 10, μέχρι τις 07.00 της Δευτέρας 10 Δεκέμβρη περιπολούσαμε μπροστά στα Στενά, ελπίζοντας να φανούν οι Τούρκοι. Στις 10.30 αγκυροβολήσαμε στην Τένεδο. Τα ίδια κάναμε και την επόμενη μέρα. Και τότε δεν σταματήσαμε στην Τένεδο, αλλά πλεύσαμε ανάμεσα στην Τένεδο και τα Τουρκικά παράλια με τα ανιχνευτικά στα δεξιά μας, όμως οι Τούρκοι φοβήθηκαν πάλι να φανούν. Έτσι, στις 16.10 γυρίσαμε στο Μούδρο. Το άλλο πρωί ξανακάναμε ανθράκευση για να είμαστε σε ετοιμότητα. Στις 16 του μηνός μάθαμε ότι ο νέος Τούρκος Ναύαρχος ύψωσε τη σημαία του στο «Τοργκούτ». Αλλά δεν άλλαξε και τίποτα. Στις 21 του Δεκέμβρη, πήραμε τηλεγράφημα του Δελαγραμμάτικα ότι ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Χίου. Το Σάββατο 22 του Δεκέμβρη, βγήκαμε ξανά για περιπολία στα Στενά. Πλέαμε σε γραμμή παραγωγής όταν ήρθε το ραδιογράφημα του «Λέοντα» για «έξοδο Τουρκικού Στόλου». Λίγο αργότερα, άλλο σήμα από την «Σφενδόνη» που έλεγε ότι «Τουρκικός Στόλος κατέχει αυτήν θέσιν 3ης Δεκεμβρίου». Στις 11.00 ο «Αβέρωφ» έπλευσε προς συνάντηση του εχθρού, που μόλις μας είδε ανέκρουσε πρύμνη και χάθηκε πάλι στα Στενά. «Στόλος εχάθη όπισθεν Ακρωτηρίου Κιλίντ Μπαχρ» έλεγε το νέο σήμα του «Λέοντα». Άντε πάλι πάνω κάτω, μήπως και τους δώσει θάρρος ο Αλλάχ, αλλά τίποτα… και είχε και κύματα μεγάλα… Στις 23, πάλι περιπολίες μήπως και φανούν, αλλά τίποτα… Και στις 24 πάλι ανθράκευση, να είμαστε έτοιμοι αν φανούν. Αλλά θα …σεβάστηκαν φαίνεται τα Χριστούγεννα, ή τα κύματα ή τα κανόνια μας και έτσι το μόνο αξιοσημείωτο της 25ης ήταν η δοξολογία. Την ανία του εορτασμού των Χριστουγέννων στην ανεμοδαρμένη Λήμνο και στις θάλασσες, μακριά από τα σπίτια μας, τη γλύκανε το παρακάτω σήμα του Ναυάρχου:

«Προς τον Μοίραρχον και τους Κυβερνήτες του υπ’ εμέ Στόλου

Λυπούμαι διότι τα αγαπητά γενναία πληρώματα του υπ’ εμέ Στόλου θα ανθρακεύουν κατά τας Αγίας αυτάς ημέρας. Αλλά έχω την πεποίθησιν ότι αγογγύστως θα υπομείνωσι πάσαν κόπωσιν, διότι τούτο γίνεται χάριν της Δόξης και του Μεγαλείου της αγαπητής μας Πατρίδος. Εκφράζω προς υμάς και άπαντας τους υφ’ υμάς την ευαρέσκειάν μου και τας ευχαριστίας μου και εύχομαι έτη πολλά και ευτυχή δια τα Χριστούγεννα.

Ο Υποναύαρχος Αρχηγός ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ»

Στις 26 ήρθε και η «Σαπφώ», κουβαλώντας πυρομαχικά για όλο το Στόλο. Στις 29 Δεκεμβρίου, πάλι η γνωστή ρουτίνα, με μικρές παραλλαγές. Άπαρσις στις 08.25, ραδιογράφημα από τη «Θύελλα» για «έξοδο Τουρκικού Στόλου», άλλο από τον «Λέοντα» στις 11.35 ότι «Στόλος έστριψε αριστερά έξωθεν Φρουρίων» και πάλι φυγή σαν είδαν να πλησιάζουμε. Άντε πάλι περιπολίες πάνω κάτω μήπως ξαναβγούν, και μετά περιπολίες όλη νύχτα και την άλλη μέρα και τελικά επιστροφή στις 17.25 της 30ής και νέα ανθράκευση στις 31 του Δεκέμβρη.

Οι Τούρκοι σκαρφίστηκαν να στείλουν ένα «δόλωμα» να παρασύρει τον «Αβέρωφ» σε κυνήγι, για να μπορέσει ο Στόλος τους να βγει στο Αιγαίο. Διάλεξαν το Καταδρομικό «Χαμιδιέ» με κυβερνήτη τον Ρεούφ Μπέη. Και την νύχτα της Πρωτοχρονιάς, με φουρτουνιασμένη θάλασσα και με τα ανιχνευτικά μας πλοία προσορμισμένα για προστασία στην Ίμβρο, το «Χαμιδιέ», μασκαρεμένο σε ρώσικο, βαμμένο άσπρο και με δύο ψεύτικα φουγάρα, βγήκε αθέατο από τα Στενά, έπλευσε προς τη Θράκη ακολουθώντας την παραλία, έκοψε νότια πριν τη Θάσο και μετά έβαλε πλώρη για τη Σύρο, με πλήρη συσκότιση.

Από ένα σήμα που είχαν υποκλέψει οι Τούρκοι, γνώριζαν ότι στη Σύρο ήταν το επίτακτο «Μακεδονία» που είχε γυρίσει από τη Χίο και χρειαζόταν επισκευή πηδαλίου. Λίγο πριν από το μεσημέρι της Τετάρτης 2 του Γενάρη, το «Χαμιδιέ» έφτασε στο λιμάνι της Ερμούπολης και κάλεσε τον Κυβερνήτη του «Μακεδονία» Πλωτάρχη Π. Τσουκαλά να παραδώσει το πλοίο. Ο Τσουκαλάς δεν διακινδύνευσε μάχη, με τη σκέψη ότι μια τέτοια ενέργεια θα έβαζε σε κίνδυνο την πόλη. Διέταξε το πλήρωμα να ανοίξει τους κρουνούς κατάκλυσης και να βυθίσει το πλοίο, που κάθισε στον πάτο του λιμανιού, με την κορφή του να εξέχει από τη θάλασσα. Οι Τούρκοι το έβαλαν στο σημάδι. Έριξαν εναντίον του 52 βλήματα από τα οποία 46 βρήκαν στόχο, χωρίς όμως να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές. Άλλες 20 βολές είχαν στόχο την μπαρουταποθήκη της Σύρου αλλά ευτυχώς αστόχησαν. Χτυπήθηκαν και πήραν φωτιά δύο σπίτια, ενώ σκοτώθηκε ένας άμαχος και πληγώθηκαν άλλοι δύο. Το «Χαμιδιέ» δεν τόλμησε να μείνει άλλο και έφυγε για τη Μύκονο . Ενώ το «Μακεδονία» ανελκύσθηκε μετά δέκα μέρες με δικά του μέσα, με απάντληση κυτών, και έπειτα έπλευσε στον Ναύσταθμο για επισκευές.

Η επίθεση προβλημάτισε την Κυβέρνηση που έστειλε σήμα στον «Αβέρωφ» να κυνηγήσει το «Χαμιδιέ». Αλλά ο Κουντουριώτης αρνήθηκε. Εξήγησε ότι το «Χαμιδιέ» δεν ήθελε άλλο παρά να απομακρύνει τον Στόλο μας από τα Στενά, για να βγει ο Τουρκικός Στόλος στο Αιγαίο. Έστειλε πάντως τέσσερα Αντιτορπιλικά να κλείσουν τον δρόμο προς τη Σμύρνη για την περίπτωση που το «Χαμιδιέ» θα προσπαθούσε να καταφύγει εκεί. Δεν άργησε να φανεί πόσο δίκαιο είχε ο Ναύαρχός μας.

Καθώς η ώρα της μεγάλης σύγκρουσης πλησίαζε, θυμόμουνα τις κουβέντες που κάναμε τα βράδια με άλλους Ναύτες. Οι Τούρκοι είχαν δύο μεγάλα θωρηκτά 10.000 τόνων, το «Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσα» και το «Τουργκούτ Ρέις» με 6 πυροβόλα των 11 ιντσών και βαριά θωράκιση, δύο παλαιότερα θωρηκτά, το «Μεσσουδιέ» 9.000 τόνων με 2 πυροβόλα των 9,2 ιντσών και το παλιό και αργό «Ασσάρ-ι-Τεφίκ», 5.000 τόνων με 3 πυροβόλα των 5,9 ιντσών και δύο νεότευκτα και ταχύτατα ημιθωρηκτά εύδρομα, το «Χαμιδιέ» και το «Μετζητιέ». Η Ελλάδα είχε τον «Αβέρωφ», 10.000 τόνων με 4 πυροβόλα των 9,2 ιντσών, και τα τρία παλαιά ανακαινισμένα θωρηκτά «Ύδρα», «Σπέτσαι» και «Ψαρά», με 3 πυροβόλα των 10,8 ιντσών το καθένα. Μετράγαμε τα πλοία, μετράγαμε τους τόνους και τα πυροβόλα και μειονεκτούσαμε σε όλα. Στον αριθμό των κυρίων πλοίων, στα εκτοπίσματα, στις θωρακίσεις, στα πυροβόλα. Αλλά δεν ανησυχούσαμε! Είχαμε πληρώματα με ασύγκριτη ναυτική εμπειρία. Με υψηλότατο φρόνημα και ηθικό! Αλλά το μεγαλύτερο πλεονέκτημά μας ήταν ο Αρχηγός μας, ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Ένας ευφυέστατος ναυτικός, που κουβαλούσε την βαριά κληρονομιά των προγόνων του, των μπουρλοτιέρηδων του 21, και μεγάλο πάθος για νίκη επί «του προαιώνιου εχθρού του γένους». Δεν γινόταν να μην νικήσουμε. Το ξέραμε κι εμείς, το ξέρανε και οι Τούρκοι!

Οι Τούρκοι, νομίζοντας ότι ο «Αβέρωφ» είχε όντως απομακρυνθεί βάσει των διαταγών που είχε λάβει από την Κυβέρνηση, ετοιμάζονταν για έξοδο. Τη νύχτα της 4ης Ιανουαρίου ο Πλοίαρχος Ταχίρ Μπέης επιβιβάσθηκε στο «Μετζητιέ» και επιχείρησε αναγνώριση μπροστά από τα Στενά. Στη συνέχεια επιβιβάσθηκε στη Ναυαρχίδα «Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσα» και τέθηκε επί κεφαλής του Τουρκικού Στόλου, υπό τον Ναύαρχο Ραμίζ Μπέη, που θέλοντας να ανορθώσει το ηθικό των ανδρών του, έφερε από το μουσείο της Κωνσταντινούπολης το λάβαρο του κουρσάρου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, που είχε νικήσει τον Χριστιανικό στόλο του Αντρέα Ντόρια στην Πρέβεζα το 1538, στη μοναδική ναυμαχία που νίκησαν ποτέ Τούρκοι και γι’ αυτό την τιμούν με κάθε τρόπο, και το ύψωσε στον ιστό της Ναυαρχίδας του που έφερε και το ίδιο όνομα.

Το «κόλπο» του έπιασε και οι Τούρκοι ξεθάρρεψαν, προς μεγάλη χαρά του Ναυάρχου μας. Και με το κατακόκκινο και χρυσοκεντημένο με ρητά από το Κοράνι λάβαρο να ανεμίζει, ξεκίνησαν να δοκιμάσουν ξανά την τύχη τους. Στις 08.20 το πρωί της 5ης Ιανουαρίου 1913, όπως είχε συμβεί και στη ναυμαχία της Έλλης, ήταν και πάλι ο «Λέων» που τηλεγράφησε στον Μούδρο: «Ολόκληρος ο Στόλος εξέρχεται».

Αλλά τώρα ήταν η σειρά του Κουντουριώτη να ρίξει τα δικά του «δολώματα». Ήξερε ότι η τακτική των Τούρκων ήταν να τον παρασύρουν πάλι σε ναυμαχία κοντά στα Στενά, για να έχουν και την προστασία των επακτίων πυροβόλων τους. Η τακτική αυτή είχε αποδώσει εν μέρει στη ναυμαχία της 3ης Δεκεμβρίου στην Έλλη, καθώς οι Τούρκοι μόλις «είδαν τα σκούρα» υποχώρησαν αμέσως και η μάχη κράτησε λιγότερο από μία ώρα. Σε μία ώρα ο Κουντουριώτης δεν προλάβαινε να καταστρέψει τον εχθρικό Στόλο. Έπρεπε να τους παρασύρει σε μάχη στα ανοιχτά. Να τους κάνει να πιστέψουν ότι ήταν μακριά κυνηγώντας το «Χαμιδιέ», ώστε να ξεθαρρέψει ο Τούρκος Ναύαρχος και να κατέβει να χτυπήσει τον Μούδρο!

Εκεί λοιπόν που περιμέναμε όλοι την εντολή για «άπαρση», ο Κουντουριώτης έδωσε εντολή στα πληρώματα να προγευματίσουν! Και κάθισε και ο ίδιος στο τραπέζι, μαζί με τους Αξιωματικούς του που απορούσαν. Το κόλπο έπιασε και οι Τούρκοι πήραν πορεία προς το Μούδρο, με τα ανιχνευτικά μας να παρακολουθούν από ασφαλή απόσταση. Η εντολή για «άπαρση» δόθηκε τελικά στις 09.45 και ο Στόλος εξέπλευσε από το Μούδρο. Και παίρνοντας πορεία νοτιανατολική, συναντήθηκε με τον «Λέοντα» και την «Ασπίδα» κοντά στο ακρωτήριο Ειρήνη της Λήμνου. Στην Τουρκική διάταξη, που πλησίαζε ανυποψίαστη για να βομβαρδίσει τον Ναύσταθμο, ήταν μπροστά το «Μετζητιέ» και πίσω ακολουθούσαν σε κάποια απόσταση τα Θωρηκτά τους, σε «γραμμή παραγωγής». Μόλις το «Μετζητιέ» έφτασε κοντά στο ακρωτήριο Ειρήνη, ήρθε αντιμέτωπο με τον Ελληνικό Στόλο, που είχε μπροστά τον «Αβέρωφ». Το Τουρκικό πλοίο έστειλε με τον ασύρματό του το σήμα «Αβέρωφ – Αβέρωφ» και έκανε αμέσως μεταβολή, γυρεύοντας προστασία στα Τουρκικά Θωρηκτά. Οι Τούρκοι την «είχαν πατήσει» και είχαν αιφνιδιαστεί. Και τώρα δεν είχαν ούτε την ταχύτητα ούτε τα περιθώρια για να μας ξεφύγουν! Η μάχη που ήθελε ο Κουντουριώτης θα γινόταν με τους δικούς του όρους! Ο καιρός ήταν θαυμάσιος και η θάλασσα γαλήνια και η ατμόσφαιρα πεντακάθαρη, ιδανική «μέρα για κυνήγι», όπως είπε ένας νεαρός Αξιωματικός στη Γέφυρα. Βλέπαμε καθαρά όλα τα γύρω νησιά, καθώς και τα Μικρασιατικά παράλια. Στα νότια βλέπαμε ακόμη και τα ιστορικά Ψαρά. Νοιώθαμε δίπλα μας τις ψυχές των μεγάλων Ψαριανών Ναυμάχων του 21. Σήμανε «Πολεμική Έγερση» και ο Ναύαρχος έστειλε σήμα στα πληρώματα όλων των πλοίων μας: «Ο Ναύαρχος εύχεται καλήν ημέραν εις τα γενναία επιτελεία και πληρώματα». Τα «Ζήτω!» μας ακούστηκαν ως την Ασία.

Οι Τούρκοι στρέψανε νοτιοδυτικά και ο Στόλος μας πήρε «συγκλίνουσα πορεία», από απόσταση 16.000 μέτρων. Οι δύο Στόλοι προσπαθούσαν με ελιγμούς να «διασταυρώσουν το Τ» του αντιπάλου. Η απόσταση μειωνόταν συνεχώς και στις 11.30 ήταν περίπου 9.000 μέτρα. Βλέπαμε στον ιστό της εχθρικής Ναυαρχίδας να ανεμίζει μια τεράστια κοκκινόχρυση σημαία. Την ώρα εκείνη δεν μας έκανε μεγάλη εντύπωση, καθώς όλες οι ομοχειρίες ετοιμάζονταν πυρετωδώς για τη μάχη. Στις 11.34, από απόσταση 8.400 μέτρων, τα εχθρικά πλοία άνοιξαν πυρ, που και πάλι ήταν άστοχο. Το δικό μας όμως ήταν εύστοχο και ταχύ. Από την αρχή φάνηκε ότι όλα τα πλοία τους σημάδευαν τον «Αβέρωφ». Εμείς αντίθετα είχαμε μοιράσει τα πυρά μας: Ο «Αβέρωφ» και το «Σπέτσαι» σημάδευαν το «Μπαρμπαρόσα», ενώ το «Ύδρα» και το «Ψαρά» έριχναν στο «Τουργκούτ Ρέις» και το «Μεσσουδιέ». Καθώς η απόσταση μειώθηκε στα 6.500 μέτρα, είχαμε τις πρώτες μεγάλες επιτυχίες: Στις 11.55, ένα βλήμα των 10,8 ιντσών από το «Ύδρα» πέτυχε το κεντρικό πυροβολείο του «Μεσσουδιέ». Η βαριά διατρητική οβίδα διαπέρασε τη θωράκιση και έσκασε ανάμεσα στα στοιβαγμένα πυρομαχικά. Η φοβερή έκρηξη που ακολούθησε σκότωσε ή τραυμάτισε όλους τους υπηρέτες των πυροβόλων. Αχρηστευμένο και βαριά πληγωμένο το «Μεσσουδιέ» έστρεψε αργά προς τα Στενά, μέσα σε πυκνούς καπνούς από τις πυρκαγιές που είχαν ξεσπάσει. Στις 11.59, μία ομοβροντία του «Αβέρωφ» σάρωσε το «Μπαρμπαρόσα» ολόσωμα. Ξεσπάσαμε όλοι σε φοβερές ζητωκραυγές, καθώς είδαμε ένα βλήμα να χτυπάει τον μεσαίο Πύργο των 11 ιντσών, κι ένα άλλο να κόβει τον ιστό του, στέλνοντας το ιστορικό λάβαρο στο βυθό του Αιγαίου και καταρρακώνοντας το ηθικό των Τούρκων. Άλλα βλήματα χτύπησαν το λεβητοστάσιο και τις υπερκατασκευές. Εκτός μάχης και το «Μπαρμπαρόσα», έστρεψε κι αυτό προς βορρά. Τρία λεπτά μετά, στις 12.02, έστρεψε και το «Τουργκούτ Ρέις», που δεν φαινόταν να έχει σοβαρές ζημιές. Αλλά καθώς προσπάθησε να καλύψει την υποχώρηση, συγκέντρωσε πάνω του όλα τα πυρά μας. Οι πυροβολητές μας, σαν σε γυμνάσια, στέλνανε τις οβίδες μία πίσω από την άλλη στο πρώην Γερμανικό Θωρηκτό. Έπεσε η μπροστινή τσιμινιέρα, καταστράφηκε η πρυμναία γέφυρα, καταστράφηκαν και δύο δευτερεύοντα πυροβόλα του ανατινάχτηκαν! Μια οβίδα πέρασε τα καταστρώματα και έφτασε στο λεβητοστάσιο, σκορπίζοντας τον θάνατο και πλημμυρίζοντάς το. Το πλοίο είχε γίνει κόσκινο και άρχισε να παίρνει κλίση. Ο Ραμίζ Μπέης έστειλε σήμα γενικής φυγής: «Επιστρέψατε ολοταχώς στα Στενά, έκαστος για τον εαυτό του». Ο «Αβέρωφ» ξεκίνησε και πάλι τη μοναχική του πορεία, σηκώνοντας για μια ακόμη φορά το σήμα «Ζ», αφού τα άλλα πλοία μας δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν. Καταδιώκαμε τον εχθρό «πάση δυνάμει», με ταχύτητα 23 μιλίων, αφήνοντας πίσω τα γέρικα Θωρηκτά μας, που παρά τις ηρωικές προσπάθειες των μηχανικών τους, πιάνανε μόλις 15 μίλια. Αλλά ο «Αβέρωφ» με τον Κουντουριώτη αρκούσαν.

Ελισσόμασταν συνεχώς δεξιά και αριστερά για να ρίχνουμε εναλλάξ με τα πυροβόλα της μιας και της άλλης πλευράς, ώστε να μην ανάψουν όπως είχε γίνει στην Έλλη. Ο Τούρκος Ναύαρχος βλέποντας ότι το «Τουργκούτ Ρέις» πήρε κλίση, επιχείρησε να το καλύψει με το δικό του πλοίο. Ήταν μία γενναία ενέργεια, αλλά σαν αποτέλεσμα, η Τουρκική Ναυαρχίδα δέχθηκε αυτή το σφυροκόπημα του «Αβέρωφ». Ο πρυμναίος δίδυμος Πύργος των 11 ιντσών χτυπήθηκε και αχρηστεύτηκε, αφήνοντάς την ουσιαστικά άοπλη. Άλλα βλήματα διέλυσαν τους ανελκυστήρες άνθρακος, την τραπεζαρία των Αξιωματικών και το Αναρρωτήριο. Ένα άλλο βλήμα πέρασε στο τορπιλλοστάσιο, σκοτώνοντας τους χειριστές, αλλά σαν από θαύμα δεν ανατινάχθηκαν οι τορπίλες. Σε όλο αυτό το διάστημα της ναυμαχίας, ο «Αβέρωφ» δέχθηκε μόνο δύο βλήματα των 11 ιντσών από το «Μπαρμπαρόσα» που όμως προκάλεσαν μικρές μόνο ζημιές και μόνο τρεις τραυματίες. Μια που αναφέρθηκα στους τραυματίες, θα προσθέσω ότι η πρώτη μετά την μάχη διαταγή του Κουντουριώτη ήταν να γίνει αυστηρός ιατρικός έλεγχος σε όλο το πλήρωμα, γιατί παρ’ όλο που είχαμε δεχτεί τρία βλήματα, στο Ιατρείο δεν είχε παρουσιαστεί ούτε ένας τραυματίας. Και επειδή στην προηγούμενη ναυμαχία είχαμε τραυματίες που απέκρυψαν τα τραύματά τους για να μην φύγουν από το πλοίο, ο Ναύαρχος δεν ήθελε να επαναληφθεί το ίδιο. Ο ιατρικός έλεγχος του πληρώματος αποκάλυψε ότι είχαμε 3 τραυματίες, που δεν είχαν εμφανιστεί στο Ιατρείο!

Σαράντα πέντε λεπτά κράτησε το μαρτύριο των Τουρκικών πλοίων, μέχρι τις 14.30 που βρήκανε καταφύγιο στα Στενά. Αλλά και τότε ακόμη, τα πλαϊνά μας πυροβόλα των 7,5 ιντσών στείλανε ένα βλήμα να καταστρέψει τον μεσαίο Πύργο του «Τοργκούτ Ρέις». Σε όλη τη διάρκεια της ναυμαχίας, τα Ελληνικά πλοία ρίξανε συνολικά 800 βλήματα. Το «Μπαρμπαρόσα» δέχτηκε πάνω από 20 πλήγματα και είχε 75 νεκρούς και 130 τραυματίες, ενώ τα περισσότερα πυροβόλα του βγήκαν εκτός μάχης. Το «Τουργκούτ Ρέις» δέχθηκε 17 πλήγματα και είχε σοβαρή εισροή υδάτων και 9 νεκρούς και 49 τραυματίες. Το πυροβολείο του «Μεσσουδιέ» καταστράφηκε ολοσχερώς και είχε 68 νεκρούς και τραυματίες από το πλήρωμά του. Στην Τουρκία κηρύχτηκε ημέρα πένθους. Οι Τούρκοι δεν τόλμησαν να ξεμυτίσουν ξανά από τα Στενά. Χρειάστηκαν εκτεταμένες επισκευές και πάνω από 6 μήνες εργασιών από Γερμανούς τεχνικούς για να ξαναγίνει αξιόμαχος ο Τουρκικός στόλος. Από τα 800 περίπου βλήματα που εκτόξευσαν οι Τούρκοι μόνο τρία συνολικά έπληξαν τον «Αβέρωφ», προξενώντας επιφανειακές ζημιές, ενώ δεν χτυπήθηκε κανένα άλλο Ελληνικό πλοίο.

Ο Τούρκος Αρχηγός Στόλου απολογήθηκε λέγοντας: «Πρέπει να είχαν Άγγλους εκπαιδευτές πυροβολητές οι Έλληνες. Αυτή τη φορά, τα πυρά τους ήταν καταιγιστικά. Εμείς τα περιμέναμε όπως στα Δαρδανέλια αλλ’ αυτοί χτυπούσαν με τρομερή ταχύτητα». Η διαφορά βρισκόταν αλλού: Στη ναυμαχία της Έλλης, τα κανόνια του «Αβέρωφ» είχαν μπλοκάρει από υπερθέρμανση. Στη ναυμαχία της Λήμνου, το πλοίο έβαλε μία με την αριστερή, μία με τη δεξιά πλευρά, για να μην υπερθερμανθούν πάλι τα πυροβόλα και ξανακολλήσουν.

Ο Υπουργός Στρατιωτικών και Ναυτικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ναζίμ, ενημέρωσε τον Μεγάλο Βεζύρη στο έκτακτο Υπουργικό Συμβούλιο: «Ο Στόλος ενήργησε παν το δυνατόν και ουδέν πλέον δύναται να αναμένει η πατρίς από θαλάσσης».

Στις 10 Ιανουαρίου 1913, πραξικόπημα των Νεότουρκων ανέτρεψε την Τουρκική στρατιωτική ηγεσία. Ο νέος Τούρκος Αρχηγός του Στόλου Ταχίρ Μπέης, δήλωσε: «Ο ‘‘Αβέρωφ’’ απέδειξε ότι οι πόλεμοι δεν κερδίζονται από τα όπλα αλλά από αυτούς που τα χειρίζονται. Γνωρίζω ότι είχαμε συγκεντρώσει όλο μας το πυρ κατά του ‘‘Αβέρωφ’’. Το αποτέλεσμα της ναυμαχίας της Λήμνου απέδειξε την μεγάλη ναυτική αλήθεια ότι η ποιότητα του εμψύχου υλικού είναι η κυριαρχούσα. Τρία (αξιόμαχα) σκάφη εμείς εναντίον του ‘‘Αβέρωφ‘‘. Ένας εκείνος εναντίον ημών. Ιδού το αποτέλεσμα.»

Και στις 24 Ιανουαρίου 1913 ο Ταχίρ Μπέης υπέβαλε απ’ ευθείας στον Σουλτάνο Μεχμέτ Ε΄ ειδικό υπόμνημα στο οποίο περιέγραφε τα χάλια του Οθωμανικού Στόλου κατά τη ναυμαχία, τόσο από έλλειψη εκπαίδευσης Αξιωματικών και Ναυτών, όσο και από την κακή συντήρηση των πλοίων, καταλογίζοντας τεράστιες ευθύνες στην προηγούμενη ηγεσία και διατυπώνοντας την άποψη ότι ήταν αδύνατον πλέον υπό εκείνες τις συνθήκες να συνεχιστούν οι κατά θάλασσα επιχειρήσεις με τους Έλληνες.

Η απόσυρση του Οθωμανικού Στόλου στο Ναύσταθμο για επισκευές επιβεβαιώθηκε από τον Ανθυποπλοίαρχο Μιχαήλ Μουτούση και το Σημαιοφόρο Αριστείδη Μωραϊτίνη στις 24 Ιανουαρίου, όταν σε μία πρωτοποριακή πτήση Ναυτικής Συνεργασίας με υδροπλάνο Astra εντόπισαν τον εχθρικό Στόλο στη ναυτική βάση Nagara. Κατά τη διάρκεια της πτήσης τους σχεδίασαν ένα ακριβές διάγραμμα των θέσεων του Οθωμανικού Στόλου, εναντίον του οποίου έριξαν και 4 βόμβες.