Η Συμφωνία Ανακωχής της Μάχης των Δεκεμβριανών

«Δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δέ οἱ προύχοντες πράσσουσι καί οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν».Κατά την συζήτησιν τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων τό ἐπιχείρημα τοῦ δικαίου ἀξίαν ἔχει, ὅπου ὑπάρχει ἴση δύναμις πρός ἐπιβολήν αὐτοῦ, ὁ ἰσχυρός ὅμως ἐπιβάλλει ὅτι τοῦ ἐπιτρέπει ἡ δύναμις του και ὁ ἀσθενής παραχωρεῖ ὅ,τι τοῦ ἐπιβάλλει ἡ ἀδυναμία του. Θουκυδίδης Ε 89 (Μετάφρασις ΕΛ . Βενιζέλου)

Ο Αντιστράτηγος Scobie και
ο Ταξίαρχος Mainwaring

Από τις 8 έως τις 11 Ιανουαρίου του 1945, στην έδρα του Βρετανικού στρατηγείου στην Αθήνα (πρώην μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού επί της οδού Πανεπιστημίου), διεξήχθησαν οι συνομιλίες για την σύναψη ανακωχής μεταξύ των ελληνοβρετανικών δυνάμεων και του ΕΛΑΣ. Στις συνομιλίες συμμετείχαν, ο ταξίαρχος Hugh Mainwaring ως εκπρόσωπος του στρατηγού Ronald Scobie και οι Γιάννης Ταλαγάνης (Ζεύγος), Μήτσος Παρτσαλίδης και οι ταγματάρχες Θεόδωρος Μακρίδης (Έκτορας) και Αθηναγόρας Αθηνέλης, ως εκπρόσωποι της κεντρικής επιτροπής του ΕΑΜ. Ο σκοπός της διασκέψεως αφορούσε την σύναψη συμφωνίας για την κατάπαυση των εχθροπραξιών, οι οποίες άρχισαν την 4η Δεκ 1944, και έμειναν στην ιστορία ως Δεκεμβριανά.

Το Αίτημα Ανακωχής από το ΕΑΜ

Ο Γιάννης Ταλαγάνης
(Ζεύγος)

Η συμφωνία της ανακωχής θα αποτελούσε το πρώτο βήμα για την σύναψη  πολιτικής συμφωνίας μεταξύ της Ελληνικής Κυβερνήσεως υπό τον στρατηγό Πλαστήρα και του ΕΑΜ το οποίο ελεγχόταν από το ΚΚΕ, με γενικό γραμματέα τον Γιώργο Σιάντο. Τα διασωθέντα πρακτικά των συνομιλιών [1] μας διαφωτίζουν για τον τρόπο που σκεφτόντουσαν και ενεργούσαν οι πρωταγωνιστές της ταραγμένης εκείνης περιόδου. Το αίτημα για την υπογραφή ανακωχής προήλθε από το ΕΑΜ, γεγονός το οποίο καθιστούσε αυτόματα τους Βρετανούς τον ισχυρό μέλος των διαπραγματευτών. Ο ΕΛΑΣ μετά την αποτυχία του να καταλάβει εξ εφόδου την εξουσία, υποχωρούσε ατάκτως υπό την πίεση των συνεχώς ενισχυόμενων Βρετανικών δυνάμεων. Το ΚΚΕ έχοντας φτάσει πολύ κοντά στην πλήρη επικράτηση κατείχετο από μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, την οποία διέλυσαν οι εμπειροπόλεμες και πειθαρχημένες Βρετανικές μονάδες.

Οι Όροι του Scobie

Ο Μήτσος Παρτσαλίδης

Οι όροι της ανακωχής που πρότεινε ο Scobie, δεν άφηναν πολλά περιθώρια ελιγμών στην ηγεσία του ΚΚΕ και έδιναν μια σαφή ένδειξη για τους όρους της πολιτικής συμφωνίας που θα ακολουθούσε ένα μήνα μετά στην Βάρκιζα. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έπρεπε να απομακρυνθούν σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από την Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Όσες δυνάμεις παρέμεναν στην Πελοπόννησο και τα νησιά θα αφοπλίζονταν, ενώ θα απελευθέρωναν όλους τους αιχμάλωτους συμπεριλαμβανομένων και των αμάχων ομήρων. Η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ χωρίς εμπειρία σε τέτοιου είδους διαπραγμάτευση, προσπάθησε να παρουσιασθεί σαν ο νόμιμος εκπρόσωπος των Ελλήνων, θεωρώντας την Εθνική κυβέρνηση ως «κλίκα της δεξιάς».

Η Υπογραφή

Το ΚΚΕ στήριξε την ταχεία επικράτηση του στον ΕΛΑΣ, αλλιώς θα έπρεπε να στραφεί στην διεκδίκηση της εξουσίας μέσω των εκλογών. Αδυνατούσε ή αρνιόταν να αποδεχθεί την απόφαση του Τσώρτσιλ να μην τους επιτρέψει την κατάληψη της εξουσίας δια της βίας, όπως επίσης την επιλογή του Στάλιν να μην τους στηρίξει σ’ αυτή την προσπάθεια. Οι Βρετανοί γνώριζαν ότι τα συμφωνηθέντα στον Λίβανο και την Καζέρτα δύσκολα θα τηρούντο και προετοιμάσθηκαν κατάλληλα για τη χειρότερη εξέλιξη των γεγονότων, την οποία τελικά δεν απέφυγαν. Σε έγγραφο με ημερομηνία 18 Ιουλ 1944, το οποίο συντάχθηκε από τον Βρετανό συνταγματάρχη πληροφοριών M. Stevens, ο οποίος είχε αποσταλεί από τον Ιαν του 1943 στην Ελλάδα, επισημαίνεται η ανάγκη αποστολής 80.000 ανδρών για την αποτροπή καταλήψεως της εξουσίας από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Ο Mainwaring προσγείωσε την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ ανώμαλα στην πραγματικότητα επισημαίνοντας ότι, η θέση τους χειροτέρευε συνεχώς και σε περίπτωση καθυστερήσεως αποδοχής των προτεινόμενων όρων, η πρόθεση του Scobie ήταν να τους επιβάλλει δια της βίας. Η υπογραφή της συμφωνίας καταπαύσεως του πυρός υπογράφηκε την 10.30 της 11 Ιαν 1945.

Παπάγου 27 Δεκ 2015 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Πέτρος Στ. Μακρής Στάϊκος, Ο «Δεκέμβρης» του 1944, Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ, Αθήνα 2014

β. Στάθης Ν. Καλύβας, Νίκος Μαραντζίδης, ΕΜΦΥΛΙΑ ΠΑΘΗ, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα Σεπ 2015

---

[1] Τα πρακτικά των συνομιλιών της υπογραφείσας μετά ένα μήνα Συμφωνίας της Βάρκιζας έχουν χαθεί.