Η Απαρχή του Εθνικού Διχασμού

«Δὲν ὑπάρχει μεγαλυτέρα κατάρα εἰς ἕνα τόπον, παρά ὅταν πολιτικοί του τελείως ἀκατάρτιστοι εἰς τὴν τέχνην τοῦ πολέμου, ἔχουν τὴν ἀξίωσιν να σχεδιάζουν καὶ πολεμικὰς ἐπιχειρήσεις». Ἰωάννης Μεταξᾶς 25 Οκτ 1934

Στις αρχές του 1915 κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ρωσία πιεζόμενη από τις νίκες των Γερμανών και την προέλαση των Τούρκων στον Καύκασο, ζήτησε από την Γαλλία και την Αγγλία να δημιουργήσουν ένα αντιπερισπασμό εναντίον της Τουρκίας. Οι σύμμαχοι σχεδίασαν με προχειρότητα την κατάληψη των στενών των Δαρδανελίων στην Ευρωπαϊκή Τουρκία και ζήτησαν από τον Βενιζέλο να συμμετάσχει στην επιχείρηση. Για τον Έλληνα πρωθυπουργό ήταν η ευκαιρία που έψαχνε προκειμένου να εισέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο...
στο πλευρό της Αντάντ [1].

Το Σχέδιο Μεταξά

Μετά την υπογραφή των συνθηκών των Βαλκανικών Πολέμων [2] η Τουρκία δεν ανεγνώρισε την κυριαρχία της Ελλάδος επί των νήσων του Αιγαίου (Λέσβος, Λήμνος, Χίος, Σάμος, Ικαρία). Προς ανάκτηση της ναυτικής της κυριαρχίας στο Αιγαίο, παρήγγειλε δύο υπερσύγχρονα θωρηκτά νέου τύπου (ντρέντνωτ) από την Μ. Βρετανία. Ο Βενιζέλος ανήσυχων για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής παρήγγειλε με καθυστέρηση από την Γερμανία ένα νέο τύπου πολεμικό πλοίο το «Σαλαμίς» και αγόρασε από τις ΗΠΑ δύο παλαιά θωρηκτά. Επειδή ήταν ορατός ο κίνδυνος η Τουρκία να παραλάβει τα πλοία, προτού η Ελλάδα να έχει δυνατότητα να την αντιμετωπίσει, ο Βενιζέλος ζήτησε από τον αντισυνταγματάρχη Ι.Μεταξά, Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου [3], να καταρτίσει ένα σχέδιο για την εξουδετέρωση αυτής της απειλής. Τον Απρ του 1914 ο Μεταξάς κατήρτισε ένα λεπτομερές σχέδιο σύμφωνα με το οποίο ο Ελληνικός στρατός θα αποβιβαζόταν στην Καλλίπολη, προκειμένου να αποκτήσουμε διαπραγματευτικά ανταλλάγματα σε περίπτωση απώλειας νήσων του Αιγαίου. Η επιτυχία του σχεδίου στηριζόταν σε δύο προϋποθέσεις: Την ναυτική κυριαρχία της Ελλάδος και την κήρυξη του πολέμου μετά την απόβαση των Ελληνικών στρατευμάτων. Οι όροι αυτοί εξασφάλιζαν την επιτυχία της επιχειρήσεως. Σε διαφορετική περίπτωση θα ευρισκόμεθα αντιμέτωποι πολλαπλασίων δυνάμεων χωρίς ελπίδα νίκης. Ο Μεταξάς με υπόμνημα του κατέδειξε στον Βενιζέλο ότι αυτό που ήταν δυνατόν τον Απρ του 1914 δεν ήταν δυνατόν το Φεβ του 1915, γιατί είχε χαθεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Η Τουρκία μετά την είσοδο της στον πόλεμο αύξησε τις στρατιωτικές της δυνάμεις και ναρκοθέτησε τα στενά. Την 17 Φεβ 1915 ο Μεταξάς υπέβαλλε στον Πρωθυπουργό Ε. Βενιζέλο την παραίτηση από τον στρατό γιατί διαφωνούσε με την συμμετοχή της Ελλάδος στην Αγγλογαλλική αποβατική επιχείρηση της Καλλιπόλεως.

Η Παραίτηση Βενιζέλου

Ο Βασιλεύς συγκάλεσε το Συμβούλιο του Στέμματος, όπου την 18 και 20 Φεβ συζητήθηκε για το αν θα έπρεπε να εμπλακούμε ή όχι στην επιχείρηση. Εκ των συμμετασχόντων οι περισσότεροι πρότειναν στον Βασιλέα να εγκρίνει την πρόταση του πρωθυπουργού του. Την 21η Φεβ ο Κωνσταντίνος ανακοίνωσε ότι δεν συμφωνούσε να συμμετάσχει η Ελλάδα στην εκστρατεία των Δαρδανελίων. Την επομένη ο Βενιζέλος παραιτήθηκε. Οι σύμμαχοι 4 μήνες μετά αποχώρησαν από την Καλλίπολη με μεγάλες απώλειες (240.000 άνδρες και 12 μεγάλα πολεμικά).

Η Αρχή του Δράματος

Για την πατρίδα μας όμως άρχιζε το κεφάλαιο του Εθνικού διχασμού, μεταξύ του Κωνσταντίνου και του Βενιζέλου. Ο πρώτος πίστευε ότι η ουδετερότητα θα μας  επέτρεπε την διατήρηση των κερδών των βαλκανικών πολέμων και θα μας προστάτευε τους ελληνικούς πληθυσμούς στην Μικρά Ασία. Ο Βενιζέλος τολμηρός και οραματιστής έβλεπε την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας με την είσοδο της Ελλάδος  στο πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων. Υπήρξαν δύο ισχυρές προσωπικότητες με τεράστια δημοτικότητα. Ο λαός συντάχθηκε μαζί τους και διχάσθηκε βαθιά, γεγονός συνεχώς επαναλαμβανόμενο στην ιστορία μας. Εάν η λογική και η σύνεση είχαν υπερισχύσει του τυφλού πάθους και του εγωισμού, ενωμένοι θα είχαμε αποφύγει την «Μικρασιατική Καταστροφή». 

Παπάγου 09 Φεβ  2016 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε  Αθήνα 1962

β. Σπύρου Β. Μαρκεζίνη, Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, ΠΑΠΥΡΟΣ ΓΡΑΦΙΚΑΙ ΤΕΧΝΑΙ Α.Ε Αθήνα 1966

γ. Αρθρογραφία Ε. Βενιζέλου και ι. Μεταξά, Η Ιστορία του Εθνικού Διχασμού, Εκδοτικός Οίκος Κυρομάνου, Θεσσαλονίκη 1994

---

[1] Αντάντ ή «Εγκάρδια Συνεννόηση» (Entente Cordiale) ονομάζεται η συμμαχία μεταξύ Γαλλίας και Η. Βασιλείου κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

[2] Πρόκειται για τις συνθήκες Λονδίνου, Βουκουρεστίου και Αθηνών που υπεγράφησαν το 1913.

[3] Την εποχή εκείνη ο Αρχηγός του Επιτελείου δεν ήταν και ο ανώτατος διοικητής του Στρατού, όπως ισχύει σήμερα.