Το Δράμα της Ελληνικής Παιδείας

Του Επισμηναγού (Ι) ε.α. Γεωρ. Β. Κασσαβέτη

Αποτελεί κοινό τόπο, για όσους παρακολουθούν τα δημόσια πράγματα, ότι ο πιο ταλαιπωρημένος τομέας του ελληνικού δημοσίου είναι η Εθνική Παιδεία. Και η ταλαιπωρία δεν συνίσταται μόνο στις συχνές πειραματικές μεταρρυθμίσεις της εκπαιδεύσεως, αλλά και στις συχνές αλλαγές του τίτλου του υπουργείου. 

Μόνο μέσα στα τελευταία επτά χρόνια στον λογότυπο του πολύπαθου υπουργείου έχουν εναλλαγεί οι λέξεις «παιδείας», «θρησκευμάτων», «πολιτισμού», «αθλητισμού», «δια βίου μάθησης» και «έρευνας». Έ και τι έγινε θα πει κάποιος; Κι όμως έγινε. Διότι πέραν του αλαλούμ που δημιουργείται στους πολίτες με τις συχνές μετονομασίες, για κάθε λέξη που μπαινοβγαίνει στον λογότυπο του υπουργείου, το κόστος υπερβαίνει τις 800.000 ευρώ, από την αλλαγή των σφραγίδων, του λογοτύπου των επιστολοχάρτων και κυρίως των τίτλων σπουδών, (ενδεικτικών, απολυτηρίων και πτυχίων, τα οποία υπερβαίνουν το ένα εκατομμύριο (1.000.000) αντιτύπων ετησίως).

Κατ’ αρχήν πρέπει να σημειώσουμε ότι το δράμα της παιδείας δεν είναι σύμπτωμα των τελευταίων ετών, αλλά διαχρονικό. Πρέπει επίσης να διευκρινίσουμε, ότι τούτο δεν οφείλεται αποκλειστικά στη διαφορετική πολιτική των εναλλασσομένων στην εξουσία κομμάτων, αλλά ακόμη και των υπουργών του αυτού κόμματος.

Με αφετηρία την περίοδο της κατοχής οι κυριότεροι σταθμοί της ελληνικής παιδείας είναι οι εξής:

1. Περίοδος της Κατοχής - Απελευθέρωση

Κατά τη διάρκεια της κατοχής όλα τα σχολεία της χώρας υπολειτουργούν, ή είναι κλειστά, είτε διότι τα σχολικά κτίρια είναι κατεστραμμένα ή επιταγμένα από τους κατακτητές, είτε διότι οι περισσότεροι καθηγητές και δάσκαλοι είναι επιστρατευμένοι. Με τη σταδιακή αποχώρηση των κατακτητών το ΕΑΜ, το οποίο ελέγχει την ύπαιθρο, δια της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), την οποία εκείνο είχε ιδρύσει κρυφά στην Ευρυτανία τον Μάρτιο του 1944, είχε αποφασίσει την προώθηση του σχεδίου της « Λαϊκής Παιδείας», το οποίο προέβλεπε βασικά τα εξής. «Καθιέρωση της Δημοτικής Γλώσσας και του μονοτονικού συστήματος και κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας», θέματα που αποτελούσαν πάγιες και διαχρονικές θέσεις και επιδιώξεις του ΚΚΕ.

Στα πλαίσια του σχεδίου αυτού ο Πέτρος Κόκκαλης, Γραμματέας της ΠΕΕΑ, ανέθεσε την συγγραφή του αναγνωστικού της Γ’ και Δ’ Δημοτικού στην Ρόζα Ιμβριώτη, η οποία εξέδωσε το βιβλίο με τον τίτλο «ΤΑ ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ» και το αντίστοιχο της Ε’ και ΣΤ’ τάξεως στον Μιχάλη Παπαμαύρου, ο οποίος το εκδίδει με τίτλο «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ». Φυσικά, η διαμορφωθείσα μετά την απελευθέρωση κατάσταση δεν επέτρεψε την υλοποίηση των σχεδίων των ολετήρων του έθνους.

2. Μεταρρύθμιση Παπανδρέου - Παπανούτσου 1964

Μετά την εκλογική νίκη της Ενώσεως Κέντρου το 1964, το Υπουργείο Παιδείας αναλαμβάνει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου με Γενικό Γραμματέα τον Ευάγγελο Παπανούτσο. Με το νόμο 4379/64 επιχειρείται η μεγαλύτερη ίσως εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, μετά από εκείνη του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1929, η οποία περιλάμβανε σε γενικές γραμμές τα εξής:

α. Κατάργηση της οικονομικής επιβαρύνσεως στον τομέα των σπουδών για όλες τις κοινωνικές τάξεις.

β. Καθιέρωση υποχρεωτικής εκπαίδευσης εννέα (9) ετών.

γ. Καθιέρωση της Δημοτικής Γλώσσας στα Δημοτικά Σχολεία.

δ. Καθιέρωση του «Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου» και αλλαγή της εισαγωγής στα Πανεπιστήμια.

ε. Διδασκαλία των αρχαίων από μετάφραση.

στ. Ίδρυση του «Παιδαγωγικού Ινστιτούτου».

Αναμφιβόλως η καθιέρωση της «Δημοτικής» στα Δημοτικά Σχολεία και η διδασκαλία των αρχαίων από μετάφραση αποτελούσε παραχώρηση του Γεωργίου Παπανδρέου προς την Αριστερά, με τις ψήφους της οποίας είχε εκλεγεί με μεγάλη πλειοψηφία (53%), θέμα που είχε προκαλέσει την αντίδραση μεγάλης μερίδος του ελληνικού λαού την περίοδο εκείνη. Κατά πολλούς η μεταρρύθμιση Παπανδρέου – Παπανούτσου θεωρείται ως μια από τις κύριες αιτίες της δικτατορίας.

3. Η Παιδεία κατά την περίοδο της Δικτατορίας 1967-74

Το δικτατορικό καθεστώς με Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων τον Θεοφύλακτο Παπακωνσταντίνου, θεωρόν υπαίτια για την κακή κατάσταση της Παιδείας τη μεταρρύθμιση Παπανδρέου - Παπανούτσου προβαίνει στην κατάργησή της με τον Α.Ν.129/67. Με τον ίδιο νόμο ιδρύεται το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο, επεκτείνεται η δωρεά συγγραμμάτων και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αποκαθίσταται η πραγματική και πλήρης «δωρεάν παιδεία», επαναφέρεται η Καθαρεύουσα και η διδασκαλία των Αρχαίων και ιδρύονται τα Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαιδεύσεως.

4. Οι Μεταρρυθμίσεις του Γεωργίου Ράλλη 1976-77

Μετά τη Μεταπολίτευση η Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, πιεζόμενη από το πνεύμα της εποχής, σύμφωνα με το οποίο οι έννοιες «έθνος» και «πατρίδα», οι οποίες έχουν ταυτισθεί με το δικτατορικό καθεστώς τελούν υπό διωγμόν, επαναφέρει σχεδόν αυτούσια τη μεταρρύθμιση Παπανδρέου - Παπανούτσου, παρά το γεγονός ότι το 1964, ως αντιπολίτευση, την είχε πολεμήσει σκληρά.

Στην προσπάθειά της Νέα Δημοκρατία να απεμπολήσει το προδικτατορικό παρελθόν της και να εμφανισθεί σαν ένα σύγχρονο «προοδευτικό» κόμμα ενδίδει στην ικανοποίηση όλων σχεδόν των παγίων και διαχρονικών αιτημάτων της Αριστεράς. Δια του Υπουργού Παιδείας Γεωργίου Ράλλη επιβάλλει τη Δημοτική Γλώσσα σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαιδεύσεως και επαναφέρει τη διδασκαλία των Αρχαίων από μετάφραση. Θετικό ίσως των εν λόγω μεταρρυθμίσεων είναι η καθιέρωση των «Πανελληνίων Εξετάσεων», για την εισαγωγή των υποψηφίων στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.

5. Οι Μεταρρυθμίσεις του ΠΑΣΟΚ 1981-84

Ό,τι όμως δεν κατάφερε το ΕΑΜ δια της ΠΕΕΑ μετά την απελευθέρωση της χώρας, θα το καταφέρουν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ τα έτη 1981-1984, με Υπουργούς Παιδείας τους Ελευθέριο Βερυβάκη και Απόστολο Κακλαμάνη. Με στόχο τη λεηλασία των ψήφων της Αριστεράς ο Ανδρέας Παπανδρέου, υλοποίησε ό,τι η ίδια δεν κατάφερε επί 10ετίες να υλοποιήσει. Πιο συγκεκριμένα:

Καθιέρωσε τη Δημοτική Γλώσσα ως επίσημη Γλώσσα του κράτους και τη μετέτρεψε σε Λατινική, καθιερώνοντας το Μονοτονικό Σύστημα. Ταυτόχρονα κατήργησε τους επιθεωρητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κατήργησε τις εξετάσεις στο Γυμνάσιο και με το νόμο 1268/82 νομιμοποίησε την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου, τα αποτελέσματα της οποίας γευόμαστε μέχρι σήμερα. Συνεπεία του αθλίου αυτού νόμου, όχι μόνο έγιναν καθηγηταί τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Λέκτορες, χωρίς διδακτορικό δίπλωμα, αλλά το χειρότερο, η Αστυνομία χρειάζεται πρόσκληση, για να επιτελέσει το καθήκον της, ήτοι να αποκαταστήσει την τάξη εντός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ακόμη κι όταν μέσα σ’ αυτά διαπράττονται κακουργήματα.

6. Η Σημερινή Κατάσταση στο χώρο της Παιδείας

Η έκρυθμη κατάσταση η οποία έχει διαμορφωθεί τα τελευταία οκτώ χρόνια στη χώρα, υπό άλλες συνθήκες, θα είχε αφυπνίσει τους υπεύθυνους κυβερνήτες, ώστε να δώσουν τη δέουσα σημασία στον καθοριστικό αυτό για το μέλλον της χώρας τομέα. Δυστυχώς τα μέχρι τώρα δείγματα αποδεικνύουν το αντίθετο. Κατ’ αρχήν και μόνο το γεγονός ότι επικεφαλής του πιο ευαίσθητου αυτού κρατικού φορέα είναι ένα κομματικό στέλεχος, που δεν κατάφερε να αποκτήσει πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αποδεικνύει τη σοβαρότητα που αποδίδει το κυβερνών κόμμα στον σπουδαίο αυτό τομέα. Όταν σε όλα τα πολιτισμένα κράτη αποδίδουν την παθογένεια άλλων τομέων της δημόσιας διοίκησης στην εκπαίδευση, την οποία επιχειρούν να βελτιώσουν με καινοτόμες μεταρρυθμίσεις, οι δικοί μας υπουργοί την… βελτιώνουν, θέτοντας υπό διωγμόν την αριστεία και καταργώντας τα θρησκευτικά και την πρωινή προσευχή στα σχολεία. Προκειμένου να καταδείξουμε τη σπουδαιότητα της Παιδείας στη γενικότερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού αξίζει να αναφέρουμε το εξής.

Όταν το 1981 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής διαπιστώθηκε κάποια υστέρηση στην ανταγωνιστικότητα του Εμπορίου και της Βιομηχανίας από την κυβέρνηση του Ronald Reagan, το πρόβλημα αποδόθηκε αμέσως στην έκρυθμη κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην εκπαίδευση τα προηγούμενα χρόνια. Η επίλυση του προβλήματος ανετέθη στον Υπουργό Παιδείας Terrell Bell, o οποίος ανέθεσε τη μελέτη του προβλήματος σε μια επιτροπή 18 εμπειρογνωμόνων -και όχι κομματικών αργόσχολων-, η οποία σε τακτό χρόνο παρέδωσε την έκθεσή της με τίτλο «Ένα έθνος σε κίνδυνο»( A Nation at Risk), με την οποία εισηγείτο την άμεση μεταρρύθμιση στο χώρο της παιδείας, η οποία μεταξύ των άλλων περιλάμβανε και τα εξής. «Οι προσδοκίες από το εκπαιδευτικό σύστημα δεν θα πρέπει να είναι τίποτε λιγότερο από προσδοκίες για αριστεία. Για τον ως άνω σκοπό επιβάλλεται η χρήση αυστηρών μετρήσιμων κριτηρίων αξιολόγησης των μαθητών. Σε αξιολόγηση θα υποβάλλονται και οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θα λογοδοτούν για το αποτέλεσμα της εργασία τους».

Για τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης μίλησε πρόσφατα και ο νομπελίστας Γάλλος οικονομολόγος Ζαν Τιρόλ με τα εξής.«Στη νέα αυτή εποχή που ζούμε η εκπαίδευση θα είναι ο αποφασιστικός παράγοντας της επιτυχίας ή της αποτυχίας μιας χώρας». 

Και ενώ αυτά λέγονται και γίνονται στον πολιτισμένο κόσμο, εμείς τι κάνουμε; Εξακολουθούμε την τακτική του «ράβε ξήλωνε», επαναφέρουμε το καθεστώς των αιωνίων φοιτητών και επιτρέπουμε την εισαγωγή υποψηφίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με βαθμούς κάτω του τρία (3). Αν με όλα αυτά πιστεύει κάποιος ότι μπορεί να βγει η χώρα από την κρίση πλανάται πλάνην οικτράν. Εδώ χρειάζεται «επανίδρυση του κράτους». Το πρόβλημα είναι να βρεθεί κάποιος να την πραγματοποιήσει. Είναι εύκολο; Μάλλον όχι.