Η Ανακωχή των Μουδανιών {14 Οκτ 1922}

«Εἶναι μιὰ σιωπηλὴ πομπή. Κανείς δὲν παραπονιέται. Το μόνο ποὺ μποροῦν νὰ κάνουν εἶναι νὰ προχωροῦν». Ἔρνεστ Χέμινγουαίη (1899-1961). Ἀμερικανός συγγραφέας καί ρεπόρτερ). «Ἡ ἀνταπόκρισή του ἀπό τὸν ξεριζωμό τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατ. Θράκης.

Την 14η Οκτ 1922, ο Έλληνας αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη Ευθ. Κανελλόπουλος υπέγραψε την συνθήκη ανακωχής των Μουδανιών, εκ μέρους της Ελλάδος. Η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Τουρκία την είχαν υπογράψει την 11η Οκτ Η ανακωχή αφορούσε την κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας και των άλλων τριών «εμπολέμων δυνάμεων». Ο Ατατούρκ για την αποδοχή της, μετά την εκδίωξη των ελληνικού στρατού από την Μικρά Ασία, έθεσε τους εξής όρους: α. Την αποχώρηση όλων των συμμαχικών δυνάμεων από την οθωμανική επικράτεια, β. Την αναγνώριση της κυριαρχίας της Τουρκίας επί των στενών και γ. Την ανακατάληψη της Ανατολικής Θράκης.

Η Ελλάς Απομονωμένη

Οι σύμμαχοι προσκάλεσαν τον Ατατούρκ στα Μουδανιά, πόλη στην ανατολική ακτή της Τουρκίας, προκειμένου να συμφωνήσουν για τον τερματισμό του πολέμου, έχοντας προαποφασίσει εν αγνοία της Ελλάδος, να του παραδώσουμε την Ανατολική Θράκη μέχρι τον Έβρο. Επικεφαλής της πενταμελούς ελληνικής αντιπροσωπείας[1] τοποθετήθηκε ο Υποστράτηγος Αλέξανδρος Αινιάν Μαζαράκης. Οι εκπρόσωποί μας προσήλθαν στις διαπραγματεύσεις πιστεύοντας ότι θα ασχοληθούν αποκλειστικά με την σύναψη της ανακωχής. Οι περισσότερες συνομιλίες πραγματοποιήθηκαν στο βρετανικό θωρηκτό «Σιδερένιος Δούκας (Iron Duke)». Η ελληνική αντιπροσωπεία δεν συναντήθηκε ποτέ με την τουρκική, παραμένουσα συνεχώς επί του πλοίου. Ο επικεφαλής της τουρκικής Ισμέτ Ινονού αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρχε αρραγές μέτωπο από τους συμμαχικούς αντιπροσώπους. Η Γαλλία[2] και η Ιταλία τάχθηκαν με το μέρος της Τουρκίας, ενώ η Αγγλία απέτυχε να διατηρήσει τον έλεγχο των στενών υπό διεθνή έλεγχο.

Η Θυσία της Θράκης

Όταν μας ζητήθηκε να εγκαταλείψουμε την Ανατολική Θράκη, ο Μαζαράκης ζήτησε οδηγίες από την «επαναστατική κυβέρνηση»[3], η οποία στην συνέχεια ζήτησε την συμβουλή του Ελ. Βενιζέλου, ο οποίος βρισκόταν στο Παρίσι εκπροσωπώντας την χώρα μας. Ο Βενιζέλος τελικά πρότεινε να υπακούσουμε στις εντολές των συμμάχων. Στην Αν. Θράκη η δύναμη του ελληνικού στρατού ανερχόταν σε 50.000 άνδρες, με αξιοθρήνητο ηθικό. Στις διαπραγματεύσεις συμμετείχε ως «παρατηρητής» και ο Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας, ο οποίος αναχώρησε πριν την λήξη τους. Ο Βενιζέλος χαρακτήρισε την πρόταση του Πάγκαλου και του Πλαστήρα να συνεχίσουμε τον πόλεμο με την Τουρκία σκέτη παραφροσύνη, επισημαίνοντας ότι θα επιστρέφαμε στα προ των Βαλκανικών Πολέμων σύνορα και θα παραιτείτο της θέσεως του ως εκπροσώπου της Ελλάδος. Ο Κονδύλης υπερθεμάτισε προβλέποντας ότι οι Τούρκοι θα σταματούσαν στον Κορινθιακό Κόλπο. Η ελληνική αντιπροσωπεία αποχώρησε χωρίς να υπογράψει το πρωτόκολλο ανακωχής, το οποίο υπογράφηκε από τους υπολοίπους. Το αποδεχθήκαμε μετά από τριήμερο (14 Οκτ 1922).

Διηγώντας τα να Κλαίς

Οι 250.000 Έλληνες της Ανατολικής Θράκης εγκατέλειψαν τα πατρώα εδάφη, αναζητώντας καταφύγιο, στις φιλόξενες περιοχές της Μακεδονίας. Ο Ατατούρκ εντός δύο μηνών (13 Αυγ -13 Οκτ) ανάκτησε το 20% της επικράτειας του, που κατεχόταν από τους Έλληνες. Η τελική επίλυση όλων των ελληνοτουρκικών διαφορών, ολοκληρώθηκε με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης (24 Ιουλ 1923). Λαμβάνοντας υπόψη, το τι παρέλαβε και το τι παρέδωσε, η συνθήκη αποτελεί προσωπικό θρίαμβο του Κεμάλ, ο οποίος εκμεταλλεύθηκε πλήρως τα τεράστια λάθη μας. Χωρίς αυτόν, η Τουρκία θα ήταν ένα κράτος της κεντρικής Μικράς Ασίας, περιορισμένο στα βιλαέτια της Άγκυρας, της Κασταμονής και του Ικονίου. Ο Ερντογκάν στις τελευταίες του δηλώσεις, χαρακτήρισε την συνθήκη της Λωζάννης ως αποτυχία, αναφερόμενος στο έλασσον, την μη προσάρτηση των νήσων και αποσιωπώντας το μείζον που αφορά στην νεκρανάσταση του τουρκικού κράτους.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Γρηγορίου Δάφνη, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940), Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Αθήνα 1997.

β. Michel Llewellyn Smith, Το Όραμα της Ιωνίας, Αθήνα 2004, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

γ. Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος, Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού(1833-1949), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2014.

---

[1] Στην ελληνική αντιπροσωπεία συμμετείχαν ο συνταγματάρχης Πτολεμαίος Σαρήγιαννης, ο ακόλουθος του ΥΠΕΞ Π. Οικονόμου Γκούρας, ο έφεδρος λοχαγός Βασ. Μελάς, ο Φιλώτας Χατζηλαζάρου και ο δημοσιογράφος Κώστας Αθάνατος (Ιστορία του Ελληνικού Στρατού Γ. Παπαφλωράτος σελ. 769, τομ. Ι)

[2] Εις τα Μουδανιά ανέμιζαν εις τις κατοικίες μαζί με τις τουρκικές και οι γαλλικές σημαίες.

[3] Πρωθυπουργός Σωτ. Κροκιδάς αλλά επί της ουσίας οι Συνταγματάρχες Νικ. Πλαστήρας και Στ. Γονατάς.