Η Στάσις του «Νίκα»

«Ὁ ἄνθρωπος ἐγεννήθη διά νά ἀποθάνῃ, ἐκεῖνος δέ πού ἀνέβηκεν εἰς θρόνον, δέν πρέπει νὰ καταδεχθῆ να γίνῃ φυγάς». Ἡ Αὐτοκράτειρα Θεοδώρα πρός τὸν Ἰουστινιανόν ὅταν ἀποφάσισε να δραπετεύσει ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, λόγω τῆς «Στάσεως τοῦ Νίκα».

Την 13η Ιανουαρίου του 532, οπαδοί του ιπποδρόμου της Κωνσταντινουπόλεως επιδόθηκαν σε ταραχές, οι οποίες την επομένη έλαβαν την μορφή επαναστάσεως κατά του αυτοκράτορος Ιουστινιανού. Η εξέγερση διήρκησε 6 ημέρες κατά τις οποίες κατεστράφη από πυρκαγιά μεγάλος μέρος της πόλεως, μεταξύ των οποίων και ο ναός της Αγίας Σοφίας ανεγερθείς από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Τελικά κατεστάλη αφού κατεσφάγησαν 40.000 στασιαστές. Το σύνθημα των εξεγερθέντων ήταν η λέξις «Νίκα» με την οποίαν παρότρυναν τους αρματοδρόμους στους αγώνες και έδωσε το όνομα της στην Στάση. 

Οι Οργανωμένοι Οπαδοί

Οι ιπποδρομίες αποτελούσαν το δημοφιλέστερο θέαμα εις την Κωνσταντινούπολη. Οι οργανωμένες ομάδες των οπαδών των αρματοδρόμων έλαβαν το όνομα τους από το χρώμα της στολής τους και ήσαν: οι Κυανοί (Veneti), Πράσινοι (Prasini), Ερυθροί (Rusati) και οι Λευκοί (Albati). Οι ομάδες αυτές αναγνωρίσθηκαν από τον αυτοκράτορα, ονομάσθηκαν «Δήμοι», εξέλεξαν αρχηγούς τους οποίους αποκαλούσαν «Δημάρχους» και κατέθεσαν στο Επαρχείο κατάλογο των μελών τους. Πέραν των ιπποδρομιακών δραστηριοτήτων οι ομάδες αναμίχτηκαν στα πολιτικά δρώμενα, αποκτώντας ρόλο εις τις αποφάσεις του αυτοκράτορος. 

Η Εξέγερση

Η απόλυση αργόμισθων και πλεοναζόντων δημοσίων υπαλλήλων, σε συνδυασμό με την λήψη σκληρών φορολογικών μέτρων προκάλεσαν μια γενικευμένη δυσαρέσκεια, η οποία βρήκε απήχηση στους «Δήμους» του ιπποδρόμου. Κατά τις ιπποδρομίες της 13ης Ιανουαρίου οι «πράσινοι» προκάλεσαν επίμονα τον Ιουστινιανό με υβριστικά συνθήματα, ο οποίος παρακολουθούσε τους αγώνες από ιδιαίτερο θεωρείο στο οποίο μετέβαινε κατευθείαν από το παλάτι. Ο αυτοκράτωρ μέσω του «μανδάτορος (δημόσιου κήρυκος)», συνομίλησε με τους πράσινους. Η «συζήτηση» όμως σύντομα εκτραχύνθηκε, γεγονός που διέγειρε ακόμη περισσότερο τα πνεύματα. Οι εξαγριωμένοι οπαδοί άρχισαν τις ταραχές, με αποτέλεσμα την σύλληψη επτά εξ αυτών, εκ των οποίων οι τέσσερεις εκτελέσθηκαν επί τόπου κατόπιν διαταγής του έπαρχου, ενώ οι άλλοι τρεις καταδικάσθηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό. Το εξαγριωμένο πλήθος απέτρεψε την εκτέλεση τους και φυγάδευσε τους καταδικασθέντες, ο ένας εκ των οποίων ήταν «βενετός». Οι ενωμένοι πλέον οπαδοί του ιπποδρόμου επιδόθηκαν σε γενικευμένες βιαιοπραγίες, εμπρησμούς και καταστροφές.

Ο Αυτοκράτωρ της Αυτοκράτειρας

Ο Ιουστινιανός δίστασε να χρησιμοποιήσει τα στρατεύματα που ευρίσκοντο στρατοπεδευμένα πλησίον της Κωνσταντινουπόλεως, φοβούμενος την συμπαράταξη τους με τους στασιαστές, λόγω μειώσεως των μισθών τους. Ο Ιουστινιανός με την ελπίδα να ηρεμήσει το μαινόμενο πλήθος, έπαυσε τον «κοιαίστορα τοῦ Ιερού Παλατίου (υπουργό δικαιοσύνης)» Τριβωνιανό και τον «Ἔπαρχο τῶν Πραιτορίων (υπουργό οικονομικών)» Ιωάννη Καππαδόκη από τα αξιώματα τους. Παρουσιάσθηκε συντετριμμένος στο αυτοκρατορικό θεωρείο κρατώντας το Ευαγγέλιο, υποσχόμενος αμνηστία με αντάλλαγμα τον τερματισμό της εξεγέρσεως. Οι κινήσεις αυτές έφεραν τα αντίθετα του αναμενομένου αποτελέσματα. Οι στασιαστές αναγόρευσαν τον ανιψιό του Ιουστινιανού Υπάτιον σε αυτοκράτορα και τον περιέφεραν στην πόλη. Ο τρομοκρατημένος Ιουστινιανός σκέφτηκε την φυγή, αλλά η αυτοκράτειρα Θοδώρα έδειξε αξιοθαύμαστο μεγαλοφροσύνη λέγοντας ότι, «προτιμοῦσε νὰ πεθάνει φορώντας τὴν αὐτοκρατορική ἀλουργίδα,[1] παρά νὰ ζήσει σάν φυγάς».

Ο εύστροφος και έμπιστος της Θεοδώρας «κουβικουλάριος (ευνούχος αρχιθαλαμηπόλος)» Ναρσής[2] δίχασε τους εξεγερμένους και στην συνέχεια ο γενναίος στρατηγός Φλάβιος Βελισάριος[3] μαζί με τον Μούνδο, επικεφαλής των Γερμανών μισθοφόρων της αυτοκρατορικής φρουράς, έπνιξαν την «Στάση του Νίκα» στο αίμα. Ο Υπάτιος και ο αδελφός του εκτελέστηκαν. Ο Ιουστινιανός χάριν της αυτοκράτειρας και πρώην εταίρας Θεοδώρας, διέσωσε τον θρόνο του. 

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία 

α. Κ. Παπαρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , Αρχαίος Εκδοτικός Οίκος Δημητρίου Δημητράκου.

β. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήνα 1948.

γ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977.

---------------------------------------------------------------------------

[1] Η βασιλική πορφύρα των βυζαντινών χρόνων. 

[2] Ο Ναρσής (478-574) ήταν Αρμένιος στην υπηρεσία της Θεοδώρας και του Ιουστινιανού. 

[3] Ο Βελισάριος (505-565) θεωρείται από τους σπουδαιότερους στρατηγούς της Ανατολικής Ρωμαϊκής (βυζαντινής) αυτοκρατορίας και από τους επιφανέστερους στρατιωτικούς ηγέτες όλων των εποχών. Υπήρξε ο τελευταίος που τέλεσε «Ρωμαϊκό Θρίαμβο», μετά την κατάληψη της Καρχηδόνος. Το 560 ο Ιουστινιανός τύφλωσε τον Βελισάριο και δήμευσε την περιουσία του με την κατηγορία της συνωμοσίας εναντίον του θρόνου, αλλά στην συνέχεια τον αποκατάστησε. Ο βίος και τα κατορθώματα του περιβλήθηκαν την αχλή του θρύλου, καθώς αποτέλεσε παράδειγμα τραγικού ήρωος.