Αριστοτέλης και Αλέξανδρος (γ) - Η συνάντηση δύο μεγαλοφυών, που έμελλε...

Δρ. Ιωάννης Παρίσης

Τρίτη προδημοσίευση από το υπό έκδοση βιβλίο μου: Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ – ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΟΦΥΩΝ (κυκλοφορεί εντός του Οκτωβρίου)

Ο Αλέξανδρος έχει παραμείνει δια μέσου των αιώνων σύμβολο της ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας, όχι μόνο για την ιδιοφυή στρατηγική του αλλά και για την ιδιαιτέρως προοδευμένη για την εποχή του πολιτισμική του αντίληψη. Μεταξύ των μεγάλων κατακτητών του αρχαίου κόσμου, ο Αλέξανδρος ήταν ο μόνος που έδειξε ευρύτητα αντιλήψεων και είχε μια ευγένεια στον χαρακτήρα η οποία εναρμονιζόταν με τις φιλοσοφικές αρχές που είχε διδαχθεί από τον Αριστοτέλη. Ο δάσκαλος προσπάθησε να μεταδώσει στον μαθητή του γνώσεις αλλά και να διαμορφώσει τη συμπεριφορά του.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε κάποιες «εκτροπές» από εκείνα που ο φιλόσοφος δίδασκε, οι οποίες αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του Αλεξάνδρου καθώς περνούσαν τα χρόνια στην Ασία. Εκδηλώσεις ματαιοδοξίας, αλλά και εκρήξεις θυμού, συχνά ως αποτέλεσμα μέθης, με ολέθριες συνέπειες, όπως ο φόνος του Κλείτου. Επιπλέον, η οινοποσία, κατά πολλούς ιστορικούς, μπορεί να ευθύνεται για την εξασθένιση της υγείας του και να συνέβαλε, μαζί με άλλες αιτίες, στον πρόωρο θάνατό του.

Παρά την έφεσή του για μάθηση και την εν γένει φιλομάθειά του, η μεγαλοφυΐα οδήγησε τον Αλέξανδρο σε μια ζωή δράσης: στην καθυπόταξη της Ασίας και στην προσπάθεια να συγκεράσει τον ελληνικό πολιτισμό με τον ανατολικό, επιχειρώντας να δώσει έναν διεθνικό και διαφυλετικό χαρακτήρα. Επρόκειτο ωστόσο για μια προσπάθεια ασυμβίβαστη με τις πεποιθήσεις του δασκάλου του περί της αναμφισβήτητης ανωτερότητας των Ελλήνων έναντι των βαρβάρων.

Ενώ ο Αριστοτέλης υποστήριζε ότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να γίνουν κύριοι της οικουμένης, εάν ήταν ενωμένοι, ο μαθητής του εξέφραζε μια αντίληψη οικουμενικότητας, επιδιώκοντας, να συναποτελέσουν όλοι οι άνθρωποι ένα λαό. Πρόκειται ακριβώς για το κύριο σημείο της διαφοροποίησης του μαθητή από τον δάσκαλο. Στην πράξη εμφανίζεται μια σύγκρουση δύο διαφορετικών κοσμοθεωρητικών πολιτιστικών τάσεων τις οποίες θέλησε να συνενώσει ο Αλέξανδρος: της Δυτικής που αναδυόταν μέσα από το έργο του δασκάλου του και εκείνης της Ανατολής που συνάντησε στην πορεία του μέχρι τα βάθη της κεντρικής Ασίας και την Ινδία.

Ο Πλούταρχος, μέσα από ιστορικά και φιλοσοφικά επιχειρήματα αναδεικνύει την προσωπικότητα του Αλεξάνδρου και συμπεραίνει ότι οι πράξεις του είχαν φιλοσοφική υπόσταση και οφείλονταν στις αρετές του, όχι μόνο τις πολεμικές αλλά και εκείνες που είχαν να κάνουν με μια βαθιά ικανότητα σκέψης και φιλοσοφικής αντίληψης και προσέγγισης των ζητημάτων. Αρετές που του είχε μεταδώσει ο μέγας Σταγιρίτης. Η φιλοσοφία λοιπόν με την οποία τον εφοδίασε ο δάσκαλός του ήταν το ουσιώδες στοιχείο μέσω του οποίου εμπλουτίστηκε ο χαρακτήρας του Αλεξάνδρου με τις «μεγαλύτερες και καλύτερες προϋποθέσεις» για την υλοποίηση της εκστρατείας του.

Παρά την ανάπτυξη δικών του ιδεών και αντιλήψεων, ιδίως στα ζητήματα της προσέγγισης και της διοίκησης των λαών που κατέλαβε, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αλέξανδρος λειτουργούσε πάντοτε υπό την επιρροή των όσων ο μεγάλος φιλόσοφος του δίδαξε και του ενεφύσησε. Μπορεί η οργάνωση και διοίκηση της αυτοκρατορίας που δημιούργησε να είχε τον προσωπικό του -«αλεξάνδρειο»- χαρακτήρα, μακράν των περί της πόλεως ιδεών του Αριστοτέλη, όμως παντού στη συμπεριφορά του και στον τρόπο που λειτούργησε μπορούμε να διακρίνουμε τα ίχνη της αριστοτέλειας επιρροής.

****************************

Συνάντηση δύο μεγαλοφυών, που έμελλε να αφήσουν βαθιά χαραγμένα τα ονόματά τους στην παγκόσμια Ιστορία, για διαφορετικούς βεβαίως λόγους ο καθένας.

• Η μεγαλοφυΐα του Αριστοτέλη οδήγησε σε μια νέα εποχή φιλοσοφικής σκέψης και επιστημονικής έρευνας και είχε βαθιά επίδραση σε πολλές επιστήμες στους αιώνες που ακολούθησαν.
• Η μεγαλοφυΐα του Αλεξάνδρου μετέβαλε τα δεδομένα της εποχής του, πραγματοποιώντας μια βαθιά τομή στην πορεία της παγκόσμιας ιστορίας.

parisis.wordpress.com