Απώλειες εκατομμυρίων ευρώ από την μη επανασυμβασιοποίηση ανεκτέλεστων προγραμμάτων Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων.

Γράφει ο 
Χρήστος Κουτσογιαννόπουλος*
 

Τα προγράμματα των Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων (ΑΩ) (offsets) είναι το  σύνολο των ανταποδοτικών πράξεων που πραγματοποιούνται από τον προμηθευτή ως αντιστάθμισμα μιας συγκεκριμένης προμήθειας στις Ένοπλες Δυνάμεις. Στην Ελλάδα τα αντισταθμιστικά ωφελήματα  απέκτησαν κακή φήμη και η αιτία είναι ότι διαπιστώθηκαν σοβαρές δυσλειτουργίες στη διαδικασία υλοποίησης, αναξιοπιστία στις υποσχέσεις των προμηθευτών και εύκολο πλουτισμό ορισμένων εταιρειών που...

δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια ειδικά για να εκμεταλλεύονται τα προγράμματα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων. 

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση  στελέχους του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας ότι  η κατάσταση στα αντισταθμιστικά ωφελήματα είναι «ανεξέλεγκτη » και ότι με το μη έλεγχο των προμηθευτών και των συμβάσεων των ΑΩ και  την έλλειψη νομοθετικής παρέμβασης «ένα ακόμη σκάνδαλο θα σκάσει» Συνεχίζοντας το στέλεχος του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας δήλωσε ότι το καθεστώς των αντισταθμιστικών ωφελημάτων δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας, εντελώς απρόσβλητες από το ΣΔΟΕ και τις φορολογικές υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών. Πρόκειται για το γνωστό πλέον σχήμα των eligible parties με το οποίο ο προμηθευτής που έχει υποχρέωση να χορηγήσει αντισταθμιστικά οφέλη αναθέτει την υλοποίησή τους σε έναν εκπρόσωπό του που στις περισσότερες των περιπτώσεων  είναι μία από τις πολλές «εταιρείες-γραφεία» τα οποία τα τελευταία 10 χρόνια ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια στην ευρύτερη περιοχή Μεσογείων-Παπάγου. 

Η κύρια δυσλειτουργία των ΑΩ οφείλεται στους λεγόμενους συντελεστές πίστωσης τους συντελεστές δηλαδή με τους οποίους πολλαπλασιάζεται η ονομαστική αξία κάθε συναλλαγής. Κάθε συναλλαγή που υλοποιείται στο πλαίσιο των ΑΩ, εκτός από την ονομαστική, έχει κυρίως την πιστωτική αξία της, η οποία προκύπτει διά του πολλαπλασιασμού της ονομαστικής αξίας επί τον συντελεστή πίστωσης. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να επιβαρύνεται εντελώς αδικαιολόγητα το κόστος των προμηθειών των Ενόπλων Δυνάμεων να εισέρχονται στο σύστημα τύποι υλικών ή υπηρεσιών χωρίς προγραμματισμό και χωρίς να είναι εξασφαλισμένες η αποτελεσματική αξιοποίηση και η μετέπειτα υποστήριξή τους και να καταργείται ουσιαστικά εντελώς ο τομέας των βιομηχανικών επιστροφών και της αντιστάθμισης της συναλλαγματικής εκροής που κανονικά θα έπρεπε να είναι οι πρώτοι, αν όχι και οι μοναδικοί στόχοι του θεσμού των Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων. 

Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας αποδείχτηκε ότι λανθασμένα έκανε βιομηχανική πολιτική με μεταφορά τεχνογνωσίας χωρίς να έχει τους μηχανισμούς για να παρακολουθήσει τέτοια προγράμματα. Στις καταστάσεις των προγραμμάτων φαίνεται από τις παρατηρήσεις των χειριστών ότι οι προμηθευτές  άλλαζαν, τα προγράμματα   τροποποιούνταν, δίχως να ενημερώνεται το Υπουργείο. Το νομικό καθεστώς των ΑΩ αρχικά διέπετο από το προεδρικό διάταγμα 284/89 το οποίο ήταν ασαφές ώστε το 1995 ο τότε υφυπουργός Άμυνας κ. Ν. Κουρής αναγκάστηκε να εκδώσει μια υπουργική απόφαση με σκοπό τον καθορισμό του πλαισίου των απαιτήσεων-επιδιώξεων του Υπουργείου στον τομέα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων. Το 2006 ο νόμος 3433/2006 αντικατέστησε το προεδρικό διάταγμα. Στη συνέχεια με τον νόμο 3978/16-6-2011 κατηργήθησαν οι διατάξεις του νόμου 3433/2006 περί αντισταθμιστικών ωφελημάτων καθώς και οι κανονιστικές πράξεις που είχαν εκδοθεί .Συνεπώς από 16 Ιουνίου 2011 δεν συναφθηκε καμία νέα σύμβαση αντισταθμιστικών ωφελημάτων. 

Στην αιτιολογική έκθεση του Νόμου 3883/2010 «Υπηρεσιακή εξέλιξη και ιεραρχία των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων – Θέματα διοίκησης των Ενόπλων Δυνάμεων, Στρατολογίας και συναφείς διατάξεις» η οποία κατατέθηκε στη Βουλή το Σεπτέμβριο του 2010, αναφέρονται για τις συμβάσεις αντισταθμιστικών ωφελημάτων τα εξής ουσιώδη: Ογδόντα πέντε από τις συμβάσεις έχουν ήδη λήξει εν μέρει ή εν όλω ανεκτέλεστες. Αυτές οι ογδόντα πέντε συμβάσεις αντισταθμιστικών ωφελημάτων  έχουν συνολική πιστωτική αξία 6.743.720.177 ευρώ ενώ το ανεκτέλεστο μέρος τους είναι 2.908.248.788 ευρώ. Από την άλλη μεριά βρίσκονται εν ενεργεία τριάντα δύο συμβάσεις αντισταθμιστικών συνολικής πιστωτικής αξίας 16.279.709.431 ευρώ με ανεκτέλεστο υπόλοιπο 7.723.176.563 ευρώ. Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι από την επανασυμβασιοποίηση των ανεκτέλεστων προγραμμάτων αναμένονται να τεθούν σε πορεία υλοποίησης προγράμματα αξίας τουλάχιστον 725 εκατ ευρώ.

Σήμερα οι ληγμένες συμβάσεις των αντισταθμιστικών ωφελημάτων εμφανίζονται να είναι 85 με υπολειπόμενη υποχρέωση 2,9 δις ευρώ και με εγγυητικές επιστολές ύψους 640 εκατ ευρώ. Άξιο ελέγχου είναι ότι ενώ τα υπουργεία Οικονομικών και Ανάπτυξης ψάχνουν για χρήματα δεν κάνουν κάτι για τις  εγγυητικές επιστολές εκτέλεσης συμβάσεων που έχουν λήξει. Αν εξετάσει κανείς τους σχετικούς  πίνακες των προμηθευτών των προγραμμάτων των  ΑΩ θα διαπιστώσει ότι σε μόλις δέκα εταιρείες αντιστοιχούν τα 2/3 του όγκου αυτών των προγραμμάτων που δεν εκτελούνται. ΄Αρα οι υπεύθυνοι είναι γνωστοί.

Η απόφαση που πήρε το καλοκαίρι του 2011 ο τότε υπουργός Άμυνας Εθνικής Άμυνας  για την κατάργηση των αντισταθμιστικών ωφελημάτων θα δείξει αν είναι σωστή η λάθος αν και θα ήταν προτιμότερη μία μεταβατική περίοδος διατήρησής τους έτσι ώστε να κλείσουν όλες οι εκκρεμότητες του παρελθόντος και ιδίως αυτές που αφορούσαν τις ληγμένες συμβάσεις αντισταθμιστικών ωφελημάτων. Από το 2011 όμως έχουν περάσει τρία χρόνια και το νομικό πλαίσιο της κατάργησης δεν έχει έρθει ακόμα στη Βουλή.

Τέλος πολλά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να απαντήσει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας  με κυριότερα από αυτά τι εμποδίζει το Yπουργείο να εξαλείψει το φαινόμενο των μεσαζόντων να επανασυμβασιοποίηση τα ανεκτέλεστα προγράμματα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων και να εισπράξει τις εγγυητικές επιστολές των ληγμένων  συμβάσεων των αντισταθμιστικών ωφελημάτων. 

*O Χρήστος Κουτσογιαννόπουλος είναι Ανώτατος Αξιωματικός εν Αποστρατεία
ΜΑ. Διεθνείς Σχέσεις και PhD. Επιχειρησιακή Οργάνωση