Ο Ισοκράτης, η… «αυτοκαταστροφή» της Δημοκρατίας (!) και το βιβλίο της Α’ Λυκείου

Δρ Ιωάννης Παρίσης (*)

Για πολλοστή φορά λάβαμε το γνωστό «ρητό» που αποδίδεται στον Ισοκράτη και το οποίο κυκλοφορεί στο διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια:

«Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία.»

Πολλοί είναι εκείνοι που «ενθουσιασμένοι» από το περιεχόμενο της φράσης αυτής, την «περιφέρουν» στο διαδίκτυο, την στέλνουν σε φίλους και γνωστούς, ενώ κάποιοι την εκτυπώνουν και την τοιχοκολλούν στα γραφεία τους, σε δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες και αλλού.

Όμως το «ρητό» αυτό δεν υπάρχει σε κανένα

σύγγραμμα του Ισοκράτη. Καταρχήν, εκείνη η πρώτη πρόταση, για τη Δημοκρατία που… «κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας…» «βγάζει μάτι» από την πρώτη ανάγνωση, και θα έπρεπε να κάνει κάποιους να ψυλλιαστούν την «ύβρη».

Είναι προφανές ότι κάποιος το εμπνεύστηκε ή έκανε κατά το δοκούν παράφραση άλλου κειμένου του Ισοκράτη, και στη συνέχεια, όπως συνήθως συμβαίνει, το διαδίκτυο το «αποδέχθηκε» ασμένως χωρίς κανένα έλεγχο γνησιότητας. Αποτυπώνεται μάλιστα συνήθως με «αρχαιοπρεπή» γραφή ώστε να φαίνεται ως πάπυρος (!!!) και άρα να έχει… «τεκμήριο γνησιότητας».

Για την ιστορία, το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε αρχικά ως ολοσέλιδη καταχώρηση στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος της 10/12/2008, που μάλλον την «πάτησε» από την ασχετοσύνη κάποιου συντάκτη της.

Η αλήθεια είναι ότι ο Ισοκράτης στο σύγγραμμά του «ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟΣ», αναφέρει στην παρ. 20, τα εξής: «Οἱ γὰρ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν διοικοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ’ ἣ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ’ ἡγεῖσθαι τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθερίαν, τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, τὴν δ’ ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ μισοῦσα καὶ κολάζουσα τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας τοὺς πολίτας ἐποίησεν.» («Διότι εκείνοι που διοικούσαν την πόλη τότε, δεν δημιούργησαν ένα πολίτευμα το οποίο μόνο κατ’ όνομα να θεωρείται το πιο φιλελεύθερο και το πιο πράο από όλα, ενώ στην πράξη να εμφανίζεται διαφορετικό σε όσους το ζουν· ούτε ένα πολίτευμα που να εκπαιδεύει τους πολίτες έτσι ώστε να θεωρούν δημοκρατία την ασυδοσία, ελευθερία την παρανομία, ισονομία την αναίδεια και ευδαιμονία την εξουσία του καθενός να κάνει ό,τι θέλει, αλλά ένα πολίτευμα το οποίο, δείχνοντας την απέχθειά του για όσους τα έκαναν αυτά και τιμωρώντας τους, έκανε όλους τους πολίτες καλύτερους και πιο μυαλωμένους.»)

Εκείνο που παρατηρούμε είναι ότι πουθενά ο Ισοκράτης δεν μιλάει για τη «Δημοκρατία μας που αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη…». Κάποιος έτσι το ήθελε, το έγραψε και το… χρέωσε στον Ισοκράτη. Από κει και πέρα το διαδίκτυο έκανε τη δουλειά του.

Θα ήταν παράλογο να ζητήσουμε από τους συγγραφείς να μας πουν σε ποια παράγραφο του έργου «Περί ειρήνης» αναφέρεται το ρητό αυτό που αποφάσισαν να διδάξουν στα παιδιά; Να μιλήσουμε ίσως για στοιχειώδη υποχρέωση τεκμηρίωσης; Προφανώς κάπου το είδαν γραμμένο και είπαν: «δεν το βάζουμε και στο βιβλίο;». Τέτοια συνέπεια και υπευθυνότητα από «επιστήμονες» που συντάσσουν τα βιβλία με τα οποία διδάσκονται τα παιδιά.

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης – Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) – http://www.acastran.org