Το τραγικό τέλος της «ΑΝΟΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ»

Δρ Ιωάννης Παρίσης (*)

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Αυγούστου 1968, εκδηλώθηκε η «αδελφική βοήθεια στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας» -όπως έλεγε η ανακοίνωση του σοβιετικού πρακτορείου ΤΑΣΣ- προς τον λαό της Τσεχοσλοβακίας «για να σταματήσει η πορεία της αντεπανάστασης που απειλούσε τις ιστορικές κατακτήσεις του.»

Μεγάλες δυνάμεις μηχανοκινήτων και τεθωρακισμένων σχηματισμών, και εκατοντάδες χιλιάδες στρατιωτών της Σοβιετικής Ένωσης και άλλων χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας (Ανατ. Γερμανίας, Πολωνίας, Ουγγαρίας, ενώ υποστήριζε και η Βουλγαρία) εισέβαλαν στην ήδη περικυκλωμένη Τσεχοσλοβακία, από όλες τις πλευρές των συνόρων της. O ηγέτης του Κ.Κ. της Σοβιετικής Ένωσης Λεονίντ Μπρέζνιεφ δεν είχε την πρόθεση να δώσει περιθώρια ανεξάρτητων και φιλελεύθερων πρωτοβουλιών στα κράτη-δορυφόρους του Ανατολικού Συνασπισμού.

Η απόπειρα φιλελευθεροποίησης του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Τσεχοσλοβακία -ένας άλλος «δρόμος προς τον σοσιαλισμό»– που είχε ξεκινήσει λίγους μήνες πριν ο νεοεκλεγείς Γ.Γ. του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΝΤΟΥΜΠΤΣΕΚ (αυτή που έμεινε στην ιστορία ως «Άνοιξη της Πράγας») έπαιρνε τέλος, συνθλιβόμενη από τις ερπύστριες των αρμάτων των «αδελφών» κρατών του Ανατολικού Μπλοκ που εγγυώντο τη διασφάλιση της εξουσίας των κουμουνιστικών κομμάτων!

Οι στόχοι του Ντούμπτσεκ, για κάποιον –έστω περιορισμένο- εκδημοκρατισμό του κομμουνιστικού καθεστώτος, περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, τον δραστικό περιορισμό των κρατικών δυνάμεων καταστολής και της δράσης των μυστικών υπηρεσιών, την κατάργηση της προληπτικής λογοκρισίας του Τύπου, τη συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας των συγκεντρώσεων, των μετακινήσεων και του συνεταιρισμού, την αποκέντρωση της οικονομίας καθώς και τη θέσπιση νέας εκλογικής νομοθεσίας, χωρίς ωστόσο να απορρίπτεται ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας του καθεστώτος.

Μέχρι τις 7 πμ της 21ης Αυγούστου είχαν τεθεί υπό τον έλεγχο των σοβιετικών αρμάτων τα σημαντικότερα σημεία της Πράγας. Ο ραδιοφωνικός σταθμός καλεί τον πληθυσμό να υπακούει μόνο στην κυβέρνηση, ενώ ο εκφωνητής, με σπασμένη φωνή λέει: «Όταν ακούσετε τον εθνικό ύμνο όλα θα έχουν τελειώσει». Ένα λεπτό αργότερο ακούγεται ο εθνικός ύμνος και ο σταθμός καταλαμβάνεται από τους εισβολείς.

«Δεν μπορεί να μου το κάνουν αυτό!» φωνάζει ο Ντούμπτσεκ. «Όλη μου τη ζωή την αφιέρωσα στη φιλία με τους Ρώσους!». Προφανώς, παρά τα «σύννεφα» που από τριμήνου τουλάχιστον ήταν ορατά, δεν πίστευε ότι οι «σύμμαχοί» του θα έφταναν στην ένοπλη επέμβαση.

Έντονη αντίδραση και καταδίκη της επέμβασης υπήρξε από πλευράς Τίτο και Τσαουσέσκου. Ο τελευταίος μάλιστα, φοβούμενος ότι ίσως είναι ο επόμενος στόχος, κινητοποιεί τον λαό και προειδοποιεί τη Μόσχα ότι δεν πρόκειται να ανεχθεί παρόμοιες ενέργειες κατά της χώρας του.

Την στρατιωτική επέμβαση καταδίκασαν όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα με πρώτο το ιταλικό. Τους «χαλούσε» το πρόσωπο έναντι των μαζών που επηρέαζαν στις χώρες τους. Πώς θα εξηγούσαν στους οπαδούς τους την επέμβαση; Και μάλιστα τη διαφορά αντιλήψεων και πρακτικών έναντι του αντιπάλου δέους, του ΝΑΤΟ, το οποίο τα ίδια αυτά ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα κατέκριναν για ιμπεριαλιστικές τάσεις ενάντια στην ελευθερία των λαών! Όταν το ΝΑΤΟ ουδέποτε εισέβαλε ή απείλησε με επέμβαση οποιοδήποτε μέλος του.

Οι δρόμοι της Πράγας φλέγονται. Πολίτες, κυρίως νέοι, διαδηλώνουν με όπλα, πέτρες, ρόπαλα και γυμνά χέρια εναντίον των εισβολέων, οι οποίοι απαντούν με εκφοβιστικά πυρά πάνω από τα κεφάλια του πλήθους, μερικές φορές όμως και στα σώματα. Τα πυρά γίνονται συχνότερα και οι πρώτοι νεκροί πέφτουν στους δρόμους της Πράγας. Ένα άρμα φλέγεται από αυτοσχέδια βόμβα. Φοιτητές γράφουν με σπρέι στους τοίχους και στα ρωσικά τεθωρακισμένα: «ΜΠΡΕΖΝΙΕΦ=ΧΙΤΛΕΡ» και φωνάζουν «Έξω οι Ρώσοι», «Δεν θέλουμε να ζούμε γονατιστοί» και άλλα παρόμοια συνθήματα.

Την «Άνοιξη της Πράγας» ακολουθεί ένα συννεφιασμένο «Φθινόπωρο» ενώ δεν αργεί ο «Χειμώνας». Η ηγεσία της χώρας αντικαθίσταται με αρεστούς της Μόσχας. Υπό την απειλή των ρωσικών όπλων συνεδριάζει το Πολιτικό Γραφείο του Κ.Κ. της Τσεχοσλοβακίας για την εκλογή νέων μελών. Κάθε ελπίδα για εκδημοκρατισμό σβήνει.

Θα περάσουν άλλες δύο δεκαετίες για να έρθει η δημοκρατία στην Ανατολική Ευρώπη, με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων και την πλήρη αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών, τόσο στη ίδια της Σοβιετική Ένωση όσο και σε όλα τα κράτη δορυφόρους της, καθώς και στις νέες δημοκρατίες που προήλθαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης – Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) – http://www.acastran.org