Το Κίνημα Λεοναρδόπουλου- Γαργαλίδη

«Τό δημοκρατικό πολίτευμα δύναται νά εὐδοκιμήσει μόνον εἴς τούς λαούς τούς κεκτημένους πολιτικήν ἀρετήν, ἥν δέν διαβλέπω ἀτυχῶς παρ’ἡμῖν». Σωτήριος Κροκιδάς Πρωθυπουργός της Ελλάδος (17 Σεπ -14 Νοε 1922)

Ο Υποστράτηγος
Λεοναρδόπουλος Γ.

Την 15η Νοε 1923 το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών καταδίκασε σε θάνατο τους Υποστρατήγους Λεοναρδόπουλο Γεώργιο και Γαργαλίδη Παναγιώτη και τους Αντισυνταγματάρχες Αβράμπο και Νικολαρέα, με την κατηγορία τελέσεως στρατιωτικού κινήματος την 21η προς 22α Οκτ 1923. Εκτός από τους επικεφαλής, δεκάδες άλλοι αξιωματικοί οι οποίοι συμμετείχαν στο κίνημα καταδικάσθηκαν σε διάφορες ποινές. Την περίοδο εκείνη ο συνταγματάρχης Πλαστήρας κυβερνούσε την Ελλάδα ως αρχηγός της «Στρατιωτικής Επαναστάσεως», η οποία ανέτρεψε την κυβέρνηση Τριανταφυλάκου την 14η Σεπ 1922, μετά την μικρασιατική καταστροφή. Πρωθυπουργός ήταν ο συνταγματάρχης Γονατάς Στυλιανός.   

Οι Αρχηγοί του Κινήματος

Οι δύο στρατηγοί είχαν την φήμη αρίστων αξιωματικών με πλούσια πολεμική δράση. Συμμετείχαν στους Βαλκανικούς πολέμους, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην εκστρατεία στην Ουκρανία (Γαργαλίδης) και στην Μικρασιατική εκστρατεία. Αμφότεροι ακολούθησαν τον Βενιζέλο μετά το κίνημα της «Εθνικής Αμύνης». Τον Λεοναρδόπουλο οι συνάδελφοι του τον αποκαλούσαν σοφό λόγω της ευρυμάθειας του. Ο Γαργαλίδης  παρασημοφορήθηκε στο πεδίο της μάχης από τον Γάλλο Διοικητή του Μακεδονικού μετώπου Στρατηγό Ντ΄ Άνσέλμ με τον Γαλλικό πολεμικό Σταυρό, ενώ από τον Γάλλο Αρχιστράτηγο της Στρατιάς της Ανατολής Ντε Σπεραί με το ανώτατο Γαλλικό Παράσημο της Λεγεώνας της τιμής. Ως διοικητής του 35ου Συντάγματος κατέλαβε αμυντικά οργανωμένες εχθρικές θέσεις, χωρίς την υποστήριξη πυροβολικού, κατά την τελική συμμαχική επίθεση  τον Σεπ του 1918, στο Μακεδονικό μέτωπο.

Ο Υποστράτηγος
Γαργαλίδης Π.

Το Κίνημα

Οι κινηματίες στην προκήρυξη τους προς τον Ελληνικό λαό επικαλούντο ως σκοπό του πραξικοπήματος την αποκατάσταση της πολιτικής ομαλότητας, την διενέργεια  εκλογών και την απεμπλοκή του στρατού από την διακυβέρνηση της χώρας. Παρά τα ευγενή κίνητρα, ο κύριος λόγος του εγχειρήματος ήταν η πικρία που αισθανόντουσαν λόγω του παραγκωνισμού τους από τον Πλαστήρα. Η προετοιμασία του κινήματος υλοποιήθηκε από την αντιβενιζελική «Οργάνωση των Ταγματαρχών», επικεφαλής της οποίας ήσαν ο Αντισυνταγματάρχης Παναγάκος Π, και οι ταγματάρχες Πολύζος Α, Σκυλακάκης Θ, Σαραντόπούλος Σ και Μανιαδάκης Κ. Ο Ι. Μεταξάς απόστρατος πλέον, ήλθε σε επαφή με τους ταγματάρχες και τους συμβούλευσε να ελέγξουν πρώτα την πρωτεύουσα, εάν ήθελαν να επιτύχουν. Οι στασιαστές προσδοκούσαν την κατάρρευση της «Επαναστατικής Κυβερνήσεως» στην αναγγελία και μόνο της κινήσεως στρατιωτικών μονάδων εναντίον τους.  Αντέγραψαν τον τρόπο ενεργείας του Πλαστήρα ένα χρόνο πριν, χωρίς όμως να αντιληφθούν ότι η τότε κυβέρνηση είχε καταρρεύσει κάτω από  το βάρος της Μικρασιατικού δράματος. Ο Πλαστήρας διέθετε δυναμικά στελέχη και στρατιώτες έτοιμους να πολεμήσουν, σε αντίθεση με τους στρατηγούς οι οποίοι δεν είχαν προετοιμάσει ανάλογα τους άνδρες τους. Σε σύντομο χρόνο η κυβέρνηση έθεσε υπό τον έλεγχο της όλη την Ελλάδα πλην της Πελοποννήσου. Οι επικεφαλής του πραξικοπήματος μαζί με τα τμήματα που κινήθηκαν για την κατάληψη των Αθηνών παραδόθηκαν τελικά στην κυβέρνηση την 27η Οκτ 1923.

Οι Συνέπειες

Οι θανατικές καταδίκες δεν εκτελέσθηκαν μετά από εκκλήσεις που έγιναν τόσο από το εσωτερικό, όσο και από το εξωτερικό. Ο Πάπας Πίος ΙΑ ζήτησε να μην γίνουν εκτελέσεις. Ο Μεταξάς φοβούμενος για την ζωή του διέφυγε στην Ιταλία από την Πάτρα, επιβιβασθείς σε Νορβηγικό φορτηγό πλοίο. Επί κυβερνήσεως Παπαναστασίου το επόμενο έτος όλοι οι καταδικασθέντες αμνηστεύτηκαν. Με αφορμή «την αντεπανάσταση» [1] ο Πλαστήρας έκανε εκκαθαρίσεις «αντικαθεστωτικών» στο στράτευμα, αποστρατεύοντας συνολικά 1.284 αξιωματικούς. Μεταξύ των απομακρυθέντων ήσαν ο Παπάγος, ο Πιτσίκας, ο Βραχνός, ο Κοσμάς, ο Κετσέας κα. Τα γεγονότα επιτάχυναν την εγκαθίδρυση της αβασιλεύτου. Τα στρατιωτικά κινήματα της περιόδου του μεσοπολέμου κατέστησαν τον στρατό πολιτευόμενο και ρυθμιστή των εξελίξεων. Ανεξάρτητα από τα κίνητρα, κατέληγαν χωρίς καμία εξαίρεση στην νομή της εξουσίας από τους κινηματίες και τους ευνοούμενους αυτών. Η στάση των πολιτικών διευκόλυνε τις «παρεμβάσεις» των στρατιωτικών. Ο Πάγκαλος έλαβε πανηγυρικά ψήφο εμπιστοσύνης της κυβερνήσεως  του  από το κοινοβούλιο, μετά  το κίνημα της 25ης Ιουν 1925. Στις υγιείς δημοκρατίες ουδείς τίθεται υπεράνω του νόμου.

Παπάγου 05 Νοε 2015 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Εκδόσεις Γκοβοστή Αθήνα 1962

β. Γρηγορίου Δάφνη, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940), Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Αθήνα 1997

γ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977

---

[1] Στα βιβλία το κίνημα μνημονεύεται και ως «Αντεπανάσταση», σε αντιδιαστολή με το κίνημα του Πλαστήρα που αναφέρεται ως «Στρατιωτική Επανάσταση» .