Το νομικό πλαίσιο παροχής στρατιωτικής βοήθειας στη Γαλλία από τα κράτη-μέλη της ΕΕ

Από την πολύ ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα www.lawspot.gr

Η γαλλική κυβέρνηση προχώρησε σε επίκληση της «ρήτρας αμοιβαίας άμυνας» για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ. Τι σημαίνει όμως αυτό; Η γαλλική κυβέρνηση ζήτησε και επισήμως τη βοήθεια από τους Ευρωπαίους εταίρους της, προκειμένου να απαντήσει στις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, επικαλούμενη τη «ρήτρα αμοιβαίας άμυνας» του άρθρου 42 παρ. 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και πρόκειται για μία κίνηση πρωτίστως πολιτική, όπως επεσήμανε (link is external) άλλωστε ο Υπουργός άμυνας της Γαλλίας, Jean-Yves Le Drian,το νομικό σκέλος της υπόθεσης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς, όπως τονίζουν αξιωματούχοι της ΕΕ, είναι η πρώτη φορά που γίνεται επίκληση της συγκεκριμένης διάταξης, η οποία προστέθηκε με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας.

Η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας, η ρήτρα αλληλεγγύης και η Συνθήκη του ΝΑΤΟ

Το άρθρο 42.7 της Συνθήκης για την ΕΕ ορίζει ότι «σε περίπτωση κατά την οποία κράτος μέλος δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του, τα άλλα κράτη μέλη οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Αυτό δεν επηρεάζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών».

Κατ' αρχάς, το τελευταίο εδάφιο στην ουσία διευκρινίζει, σύμφωνα με αναλυτές (link is external), ότι δεν μπορούν να αναγκαστούν να συμμετέχουν στην «αμοιβαία άμυνα» χώρες όπως η Ιρλανδία, η Αυστρία και η Σουηδία, οι οποίες έχουν κηρύξει την ουδετερότητα τους.

Παράλληλα, αρκετές απορίες έχουν δημιουργηθεί αναφορικά με τους λόγους που προτιμήθηκε η επίκλησης της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας, αντί της «ρήτρα αλληλεγγύης» που προβλέπεται στο άρθρο 222 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ.

Η ρήτρα αλληλεγγύης φαίνεται να αρμόζει περισσότερο στην περίπτωση των επιθέσεων στο Παρίσι, καθώς αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «η Ένωση και τα κράτη μέλη της ενεργούν από κοινού, με πνεύμα αλληλεγγύης, εάν ένα κράτος μέλος δεχθεί τρομοκρατική επίθεση ή πληγεί από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή. Η Ένωση κινητοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών μέσων που θέτουν στη διάθεσή της τα κράτη μέλη».

Η ρήτρα αλληλεγγύης, ωστόσο, προβλέπει την έντονη ανάμειξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ στην οργάνωση της βοήθειας προς το κράτος που την επικαλείται.

Αυτός είναι, σύμφωνα με αναλυτές, ο κύριος λόγος που η γαλλική κυβέρνηση επέλεξε να μην επικαλεστεί τη ρήτρα αλληλεγγύης και να προτιμήσει τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας.

Βασιζόμενη στη διατύπωση του άρθρου 42.7 της Συνθήκης της ΕΕ, η Γαλλία επιθυμεί πιθανότατα να προχωρήσει σε συμφωνίες με επιμέρους κράτη-μέλη της ΕΕ για την παροχή στρατιωτικής βοήθειας (ήδη η Γερμανία και η Μεγάλη Βρετανία εκδήλωσαν τις προθέσεις τους).

Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζει αρκετές ομοιότητες με τη διάταξη του άρθρου 5 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού (NATO), σύμφωνα με την οποία η επίθεση εναντίον ενός μέλους του ΝΑΤΟ θεωρείται ως επίθεση εναντίον όλων των μελών της συμμαχίας.

Εντούτοις, μία εξαιρετικά σημαντική διαφορά ανάμεσα σε ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ότι το ΝΑΤΟ διαθέτει τον κατάλληλο μηχανισμός και τις δικές του στρατιωτικές υποδομές, που του επιτρέπουν να πραγματοποιεί συντονισμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Συνεπώς, όπως επισημαίνουν (link is external) ειδικοί σε θέματα ασφάλειας, το πιθανότερο όφελος που θα αποκομίσει η Γαλλία από την επίκληση της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας είναι, πέραν της πολιτικής στήριξης, η ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των αρχών των κρατών μελών και της προστασίας των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η επίκληση της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας δεν αποκλείει μία ενδεχόμενη ανάμειξη του ΝΑΤΟ στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθώς το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 42 της Συνθήκης για την ΕΕ προβλέπει ότι «οι δεσμεύσεις και η συνεργασία στον τομέα αυτόν (σ.σ.κοινή πολιτικη ασφάλειας και άμυνας) εξακολουθούν να είναι σύμφωνες προς τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του Οργανισμού Βορείου Ατλαντικού Συμφώνου, η οποία παραμένει, όσον αφορά τα κράτη που είναι μέλη του, το θεμέλιο της συλλογικής τους άμυνας και το όργανο της εφαρμογής της».

Με πληροφορίες από europarl.europa.eu (link is external), theguardian.com (link is external) και o (link is external) peneurope.org.uk (link is external)