Ο Κωνσταντίνος Κανάρης και η πυρπόληση της Τουρκικής Ναυαρχίδας

«Νὰ τὰ Ψαρὰ πώς χάθηκαν. Κ’ ἐγώ φωτιὰ στὸ χέρι, πήρα καὶ πέρα τράβηξα κατὰ τῆς Χιὸς τὰ μέρη, κ’εἶπα ἀπὸ ‘κεῖ -δε βάσταξα- μὲ χείλια πικραμένα Νὰ πῶς μὲ λέν’ εμένα.». Ἀλέξανδρος Πάλλης

Την ασέληνο νύκτα της 6ης προς 7ης Ιουνίου 1822, ο ψαριανός Κωνσταντίνος Κανάρης ανατίναξε με πυρπολικό (ένα δικάταρτο μπρίκι με 14μελές πλήρωμα, μήκους 18 μέτρων) την ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου (90 μέτρα μήκος, 84 πυροβόλα). Το πλοίο ήταν αγκυροβολημένο στο θαλάσσιο στενό μεταξύ της Χίου και των Μικρασιατικών παραλίων. Οι απώλειες των Τούρκων ανήλθαν σε 1.800 νεκρούς συμπεριλαμβανομένου και του ναύαρχου Πασά Καρά Αλή και πολλών κυβερνητών πλοίων, οι οποίοι συνεόρταζαν την έναρξη του «Μπαϊραμιού»[1]. Το πλήρωμα του Κανάρη, μαζί μ’ αυτό του Υδραίου Ανδρέα Πιπίνου, το πυρπολικό του οποίου «ξεκόλλησε» από την τουρκική υποναυαρχίδα, επέστρεψαν ασφαλείς στα Ψαρά.

Ο Γενναίος Πυρπολητής

Το ηρωικό όσο και εντυπωσιακό κατόρθωμα του Κανάρη υπήρξε η απάντηση των Ελλήνων στην σφαγή της Χίου από τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1822. Από τους 120.000 των Ελλήνων απέμειναν στο νησί 1.800 (35.000 σφαγιάστηκαν, 47.000 πωλήθηκαν ως δούλοι, ενώ οι υπόλοιποι διέφυγαν). Το κίνητρο του Κανάρη υπήρξε ο αγνός πατριωτισμός, ανόθευτος από την πλεονεξία και την φιλοδοξία. Γεννήθηκε το 1795 στα Ψαρά, ορφάνεψε μικρός και στράφηκε νωρίς προς την θάλασσα όπως οι περισσότεροι συμπατριώτες του. Υπήρξε γενναίος και τολμηρός θαλασσινός, αλλά συγχρόνως ηθικός, ταπεινός και αγνός. Η επαναστατική κυβέρνηση εξέδωσε νόμο για ανταμοιβή των 32 ηρωικών αυτών ανδρών με κτήματα, χρήματα και απονομή παρασήμου. Δεν έλαβαν τίποτα παρά μόνο δόξα, τόσο από τους Έλληνες, όσο και από τους ξένους. Ο Κανάρης αποτέλεσε πηγή εμπνεύσεως για τον ποιητή Βίκτωρ Ουγκώ και άλλους διανοούμενους της εποχής.

Η Ανατίναξη

Τα δύο πυρπολικά πλησίασαν τον τουρκικό στόλο φέροντα σημαίες της Γαλλίας και της Αυστρίας προς παραπλάνηση του εχθρού. Η αποτελεσματικότητα της χρήσεως του πυρπολικού απαιτούσε την πρόσδεση του στο πλοίο. Η επιτυχής προσέγγιση πέρα της γενναιότητος των ανδρών υπήρξε αποτέλεσμα τριών παραγόντων: του σκότους, της ναυτοσύνης των πληρωμάτων, αλλά και της ικανότητος του πηδαλιούχου Ιωάννη Θεοφιλόπουλου ή Τσάκαλου από την Γορτυνία. Ο Θεοφιλόπουλος «σφήνωσε» το πυρπολικό σε θυρίδα της πλώρης και στην συνέχεια το πλεύρισε για να ασφαλισθεί με γάντζους. Στην λέμβο διαφυγής υπήρχε ένα βαρέλι με πυρίτιδα με σκοπό την ανατίναξη της, για την αποφυγή της αιχμαλωσίας. Ο ελληνικός στόλος δεν εκμεταλλεύθηκε τον πανικό που προκλήθηκε από την ανατίναξη της ναυαρχίδος προκειμένου να βυθίσει και άλλα πλοία. Ο Θεοφιλόπουλος δεν ζήτησε και δεν έλαβε πότε τίποτα για τις ανεκτίμητες υπηρεσίες του στον αγώνα. Εις το μητρώον των αγωνιστών μνημονεύεται εν συντομία η δράση του με την παρατήρηση: «του οφείλονται 5.521 γρόσια και φοίνικες 11.194», τα οποία δεν έλαβε ποτέ.

Η Αναγνώριση

Ο Κανάρης ανατίναξε τουρκικά πλοία με πυρπολικό 5 φορές, το οποίο αποτελεί αναμφισβήτητη απόδειξη της τόλμης του και του θάρρους του. Μετά την απελευθέρωση του απενεμήθη ο βαθμός του ναυάρχου.  Διετέλεσε 5 φορές πρωθυπουργός (συνολικά 2 χρόνια και 3 μήνες) και κατ’ επανάληψη υπουργός ναυτικών. Συμμετείχε στην έξωση του Όθωνος, πράξη για την οποία μετανόησε στην συνέχεια. Διέμενε σ’ ένα ταπεινό σπίτι στην Κυψέλη και απεβίωσε το 1877 στην Αθήνα. Νυμφεύθηκε το 1817 την Δέσποινα Μανιάτη, με την οποία απέκτησε έξι υιούς και μία θυγατέρα. Έχασε τα πέντε σε νεαρή ηλικία, με τους 3 υιούς να σκοτώνονται σε διατεταγμένη υπηρεσία. Με κύρια προσόντα την ευψυχία την ακεραιότητα και την αγνότητα των προθέσεων του υπηρέτησε πολλαπλώς την πατρίδα.

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Διονυσίου Α. Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις, Αθήνα 1974, Εκδοτικός Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ.

β. THOMAS GORTON, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 2010, Εκδόσεις Αρχιπέλαγος.

---

[1] Μουσουλμανική θρησκευτική εορτή