Η Φιλική Εταιρεία

«Ὁρκιζόμεθα δέ πρό πάντων ὅτι μεταξύ ἡμῶν καί τῶν τυράννων τῆς πατρίδος μας τό πῦρ καί ὁ σίδερος εἶναι τά μόνο μέσα τῆς διαλλαγῆς καί τίποτα ἄλλο». Ἀπόσπασμα  άπό τον ὅρκο τῆς μυήσεως στήν Φιλική Ἑταιρεία.

Το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας, ο Νικόλαος Σκουφάς (35 χρ.) από την Άρτα και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (34 χρ.) από τα Ιωάννινα, αποφάσισαν την ίδρυση μυστικής οργανώσεως με την ονομασία «Εταιρεία των Φιλικών». Η «Εταιρεία» αποσκοπούσε στην οργάνωση των Ελλήνων προς αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Στην συνέχεια μύησαν ξεχωριστά τον Εμμανουήλ Ξάνθο (42 χρ.) από την Πάτμο και τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο (34 χρ.) από την Ανδρίτσαινα της Ολυμπίας. Οι ιστορικοί έχουν δεχθεί ότι η πρωτοβουλία ιδρύσεως ανήκει στον Σκουφά. Ο Τσακάλωφ υπήρξε μέλος της μυστικής εταιρείας «Ἑλληνόγλωσο Ξενοδοχεῖον», η οποία ιδρύθηκε το 1809 από τον Γρηγόριο Ζαλύκη στο Παρίσι για τον ίδιο σκοπό. Ο Ξάνθος έλαβε την τρίτη θέση στα ιδρυτικά μέλη της. Άπαντες ήσαν τέκτονες, γεγονός το οποίο τους βοήθησε στην μυστική οργάνωση. Ο Αναγνωστόπουλος διεκδίκησε την θέση του τρίτου μέλους, ζήτημα που τον οδήγησε σε σκληρή αντιπαράθεση με τον Ξάνθο για πολλά χρόνια στην συνέχεια. Ο καθένας έκανε την δική του κατάθεση ψυχής απέναντι στην ιστορία, γεγονός που τους χάρισε  την αιώνια ευγνωμοσύνη του έθνους.

Τα Πρώτα Βήματα

Ως κεφαλή της «Εταιρείας», αναφερόταν η «Υπέρτατη Αρχή», αφήνοντας να εννοηθεί ότι ήταν ο Καποδίστριας. Η αρχηγία της «Εταιρείας» προσφέρθηκε στον Καποδίστρια, από τον φιλικό Νικόλαο Γαλάτη εξ Ιθάκης, ο οποίος όχι μόνο την αρνήθηκε, αλλά τον συνέστησε: «Νά ἀφήσουν τίς ἐπαναστατικές σκευωρίες, γιά νά μήν καταστρέψουν τό ἀθῶο καί δυστυχές ἔθνος». Τον Μάρτιο του 1818 η «Εταιρεία» μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, γεγονός που συνετέλεσε στην  κατακόρυφη αύξηση των μελών της τόσο από τους ομογενείς, όσο και από τους διερχόμενους Έλληνες. Κεφαλαιώδους σημασίας για την γιγάντωση της υπήρξε η μύηση του Παναγιώτη Σέκερη, πλουσίου έμπορου και πλοιοκτήτου, ο οποίος συνεισέφερε 10.000 γρόσια, ποσόν υπερδιπλάσιο από τα συνολικά έσοδα των τεσσάρων ετών από την ίδρυση της. Μέσω του Σέκερη οι φιλικοί ήρθαν σε επαφή με τους κύκλους των πλουσίων της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίοι την στήριξαν οικονομικά και βοήθησαν στην επέκταση του δικτύου της.

Ο Μέγας Χορηγός

Τον Ιούλιο του 1818 απεβίωσε ο Σκουφάς, ο εμψυχωτής της ιδέας και ο συνεκτικός κρίκος μεταξύ των μελών, ο απολαμβάνων την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό όλων. Κατά την κρίση εκείνη στιγμή απουσίας αρχηγού και χρημάτων, την κατάσταση έσωσε ο Σέκερης,[1] ο οποίος ανέλαβε αρχηγός και μέγας χορηγός της «Εταιρείας». Προσέφερε όλη την περιουσία του (2 εκατομμύρια γρόσια)  για τις ανάγκες της Εταιρείας και κατέληξε να πεθάνει το 1864 πάμπτωχος στην Ελλάδα. Ο Σέκερης ανήκει στους ολίγους των Ελλήνων που κατεστράφησαν για την πατρίδα και όχι στους πολλούς που δυστυχώς πλούτισαν απομυζώντας την. Το 1820 τα μέλη της «Εταιρείας» ξεπερνούσαν τις εκατό χιλιάδες. Άξιοι «Ποιμένες»[2], όπως ο Παπαφλέσσας, ο Περραιβός, ο Αναγωστόπουλος και άλλοι, προσηλύτισαν πληθώρα νέων μελών. Το 1820, ο Ξάνθος πρότεινε για δεύτερη φορά στον Καποδίστρια να αναλάβει την αρχηγία. Μετά την άρνησή του, απευθύνθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα, αφού συμβουλεύτηκε πρώτα τον Καποδίστρια. Η πρωτοβουλία των τριών έμπορων σε διάστημα 6 χρόνων διαμόρφωσε επαναστατικό ρεύμα, το οποίο δόνησε τις καρδιές των υπόδουλων Ελλήνων. Η έμπνευση των ιδρυτών της να απευθυνθούν μόνο σε Έλληνες, όλων όμως των τάξεων, αποδείχθηκε εξαιρετικά επιτυχής.

Η Έκρηξη

Τις παραμονές της επαναστάσεως η εξέλιξη των γεγονότων απέκτησε πλέον ανεξέλεγκτο δυναμική. Την 14η Ιαν. 1821, η σύσκεψη των προκρίτων στην Βοστίτσα (Αίγιο), κατόπιν προσκλήσεως του Παπαφλέσσα, ανάγκασε τους Τούρκους να καλέσουν στην Τρίπολη τις κεφαλές των Ελλήνων της Πελοποννήσου, ώστε να αποτρέψουν τον ξεσηκωμό. Η ενέργεια αυτή αποτέλεσε τον καταλύτη των εξελίξεων, γιατί στους δημογέροντες και τους δεσπότες άφηνε δύο επιλογές: την παράδοση τους στους Τούρκους ή την συμμετοχή τους στην επανάσταση, η οποία φαινόταν πλέον αναπόδραστος. Η ιδέα και η δράση της Φιλικής Εταιρείας δικαιώθηκαν ιστορικά, γιατί πέτυχε την μυστική οργάνωση των απανταχού Ελλήνων, χωρίς την οποία δεν θα ξεκινούσε η Επανάσταση του Ι821.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία 

α. Διονυσίου Α. Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις , Αθήνα 1974, Εκδοτικός Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ.

β. Νικολάου Σπηλιάδου, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, Ινστιτούτο Διεπιστημονικών ερευνών Ανάπτυξης της Νεωτέρας Ελλάδος «Χαρίλαος Τρικούπης», Αθήνα 2007.

---

[1] Ο Σέκερης ανέλαβε παρότι του αποκαλύφθηκε ότι δεν υπήρχε καμία άλλη αρχή πλην των ιδρυτών της.

[2] Αποτελούσε τάξη μέλους. Οι τάξεις ήσαν 7, Αδελφοποιητοί ή Βλάμηδες, Συστημένοι, Ιερείς, Ποιμένες, Αρχιποιμένες, Αφιερωμένοι, Αρχηγοί των Αφιερωμένων.