Τα Μακρά Τείχη των Αθηνών

«Δὲν εἶναι δυνατόν νὰ βαρύνει ἡ γνώμη μας, ἀνάλογα ἤ ἴσα μὲ τούς ἄλλους, ἐάν δὲν στηρίζεται σέ ἰσάξια πολεμική δύναμη» Ο Θεμιστοκλής προς τους Σπαρτιάτες, Θουκυδίδου Ιστορία Α.91.

Τον Αύγουστο του 479 π.Χ. οι νίκες των Ελλήνων στις Πλαταιές και στην Μυκάλη σηματοδότησαν το τέλος των Περσικών πολέμων. Οι εξαθλιωμένοι και απροστάτευτοι Αθηναίοι επέστρεψαν στην καταστραμμένη από τον Ξέρξη πόλη τους. Ο Θεμιστοκλής[1] εν μέσω των ερειπίων έθεσε ως άμεση προτεραιότητα, όχι την περίθαλψη των συμπατριωτών του, αλλά την αποκατάσταση της ισχύος των Αθηνών. Οι στόχοι του προγράμματός του αφορούσαν, την δημιουργία ισχυρού στόλου, την άμυνα των Αθηνών και την οργάνωση του ναυστάθμου του Πειραιώς. Η οχύρωση των δύο πόλεων και η σύνδεση τους με μακρά τείχη, αποτελούσαν απαραίτητη προϋπόθεση της δυνάμεως των Αθηνών.

Ο Ηγέτης και ο Λάος        

Η Σπάρτη ως η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη της Ελλάδος, απαίτησε να μην κατασκευαστούν τα τείχη. Επικαλέσθηκε σαν δικαιολογία τον κίνδυνο, σε περίπτωση νέας εισβολής από τους Πέρσες, να τα χρησιμοποιήσουν ως ορμητήριο τους. Επί της ουσίας όμως ήθελε να αποτρέψει την ισχυροποίηση των Αθηνών. Η διαμάχη αυτή αποτέλεσε τον προάγγελο του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο οποίος ξεκίνησε μετά από μισό αιώνα. Ο δαιμόνιος Θεμιστοκλής ζήτησε από του συμπολίτες του την άμεση κατασκευή των τειχών και προκειμένου να κερδίσει χρόνο μετέβη στην Σπάρτη, μαζί με τον Αριστείδη και τον Αβρώνυχο. Σε μια πρωτόγνωρη στα ιστορικά χρονικά πράξη, το σύνολο των Αθηναίων πολιτών συμμετείχε στην πραγματοποίηση του μεγαλόπνοου σχεδίου του. Οι κάτοικοι της Παλλάδος ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας έκτιζαν τα τείχη της πόλεως νυχθημερόν, με έναν φρενήρη ρυθμό, χρησιμοποιώντας κάθε είδους υλικό (κολώνες, αγάλματα, πλάκες τάφων κλπ). Με την εργώδη προσπάθεια τους, δεν ενίσχυσαν μόνο την άμυνα της πόλεως, αλλά θεμελίωσαν ταυτόχρονα τον «Χρυσούν Αιώνα του Περικλέους». Ο Θεμιστοκλής το γνώριζε άριστα και ο λαός το συνειδητοποίησε, ότι η ευημερία και η ανάπτυξη δεν μπορούσαν να υπάρξουν χωρίς στρατιωτικά ισχυρή και αμυντικά ασφαλή πόλη. Το γκρέμισμα των τειχών ήταν η πρώτη ενέργεια των Σπαρτιατών μετά την ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Ο Σκοπός Αγιάζει τα Μέσα            

Οι Σπαρτιάτες υποψιάσθηκαν, ότι οι Αθηναίοι ανέγειραν τα τείχη και απέστειλαν αντιπροσώπους για επιτόπου αυτοψία. Ο Θεμιστοκλής έδωσε εντολή να απαγορεύσουν την αναχώρηση τους, πριν την αποπεράτωση του έργου, ενέργεια πρωτάκουστη για τα ισχύοντα της εποχής. Όταν όλα ήσαν έτοιμα ο Θεμιστοκλής απευθυνόμενος προς τους Σπαρτιάτες στην Απέλλα,[2] τους είπε: «Δεν ζητήσαμε την γνώμη κανενός όταν εγκαταλείψαμε την πόλη, ούτε πρόκειται να χρειασθούμε την άδεια άλλων για να την οχυρώσουμε».

Ελεύθερον το Εύψυχο

Τα μακρά τείχη είχαν μήκος 11 χιλιόμετρα, ύψος έως 10 μέτρα, ενώ η μεταξύ των απόσταση ήταν 200 μέτρα. Τα τείχη των Αθηνών περιελάμβαναν τους λόφους της Πνυκός, του Αρείου Πάγου και του Μουσείου. Ο Πειραιάς μετατράπηκε σε σημαντικό εμπορικό λιμένα και ισχυρό ναύσταθμο με την οχύρωση των λιμένων Ζέας, Φαλήρου και Πειραιώς. Η κατασκευή των τειχών υπήρξε το αποτέλεσμα της σύμπνοιας και του πατριωτισμού του Θεμιστοκλέους και του Αριστείδου, αρχηγών δύο αντιπάλων κομμάτων, του δημοκρατικού και του αριστοκρατικού. Τίποτα δεν θα κατορθωνόταν όμως, χωρίς την ωριμότητα και την φιλοπατρία των Αθηναίων, πολλοί από τους οποίους εντός δωδεκαετίας είχαν πολεμήσει στον Μαραθώνα, στο Αρτεμίσιο, στην Σαλαμίνα, στις Πλαταιές και στην Μυκάλη. Η σύγκριση της σύγχρονης Ελλάδος με αυτή των Μηδικών πολέμων, αποκαλύπτει την παρακμιακή νοοτροπία μας, αποτέλεσμα του ναρκισσισμού, του εγωκεντρισμού, της αμάθειας, της φυγοπονίας, της ανοησίας και της μικροψυχίας που μας διακατέχουν. Η επιβίωση μας σαν έθνος εναπόκειται στην διατήρηση και όχι στην διαγραφή της ιστορικής μας μνήμης.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Θουκυδίδου Ιστορίαι, Μετάφραση Ελ. Βενιζέλου, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006.

β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977.

γ. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήνα 1948.

---

[1] Ο Θεμιστοκλής του Νεοκλέους (527 π.Χ.-459 π.Χ.), ήταν Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός, αρχηγός της δημοκρατικής παρατάξεως. Διακρινόταν για την ευφυΐα του, την γενναιότητα του, την ικανότητα ορθής εκτιμήσεως των καταστάσεων και την λήψη ταχέων αποφάσεων. Δεν φοβόταν να αδικήσει ή να δωροδοκήσει προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του, το πάθος του για την απόκτηση πλούτου και δόξης δεν είχαν όρια. Κατέστησε την Αθήνα την ισχυρότερη ναυτική δύναμη της Μεσογείου. Ο Ξέρξης τον δέχθηκε με μεγάλες τιμές, όταν οι Αθηναίοι τον εξόρισαν το 471 π. Χ. Αυτοκτόνησε, για να μην συμμετάσχει στην εκστρατεία κατά της Αιγύπτου. Δεν θέλησε να φανεί αγνώμων προς τον ευεργέτη του, ούτε να πολεμήσει εναντίον των Αθηναίων που έσπευσαν προς βοήθεια των Αιγύπτιων. 

[2] Η Απέλλα ήταν η συνέλευση των πολιτών στην Σπάρτη, στην οποία συμμετείχαν οι έχοντες συμπληρώσει  το 30o έτος της ηλικίας και κατείχαν γη ή είχαν κάποιο εισόδημα.