Εις Μνήμη Τριών Αφανών Ηρώων

«Ἤ τὰν ἤ ἐπὶ τᾶς (νὰ ἐπιστρέψεις μὲ τὴν ἀσπίδα, δηλαδή νικητής, ἄλλως νὰ σε φέρουν ἐπί τῆς ἀσπίδος νεκρό ἤ τραυματία)» Η προτροπή τῶν Σπαρτιατισσών μητέρων πρός τούς υἱούς τους, ὅταν ἔφευγαν γιά τήν μάχη.

Την 9η Απριλίου 1941, στα Ύψαλα της Τουρκίας, ο έφεδρος υποστράτηγος Ιωάννης Ζήσης, διοικητής της Ταξιαρχίας Έβρου, έθεσε τέρμα στην ζωή του κάνοντας χρήση του περιστρόφου του. Οι νομοί Έβρου και Ροδόπης υπάγονταν στην περιοχή ευθύνης του. Το οχυρό Νυμφαία, το οποίο έφραζε τον άξονα επιθέσεως Κρίτζαλι-Κομοτηνή, αποτελούσε την κυρία αμυντική τοποθεσία της ταξιαρχίας του. Σύμφωνα με τις εντολές που του δόθηκαν, σε περίπτωση που κάθε αντίσταση κατά του εχθρού ήταν ματαία, να οδηγούσε την ταξιαρχία στην Τουρκία προς αποφυγή της αιχμαλωσίας. Την 7η Απρ. 1941, μετά την πτώση του οχυρού της Νυμφαίας, ο Ζήσης με 2.000 αξιωματικούς και στρατιώτες πέρασαν στα Ύψαλα της Τουρκίας. Οι Τούρκοι τους αφόπλισαν και τους ανακοίνωσαν ότι θα παρέμεναν αιχμάλωτοι έως το τέλος του πολέμου. Η εξέλιξη έπληξε τα πατριωτικά και στρατιωτικά αισθήματα του Ζήση, με αποτέλεσμα την αυτοχειρία του. Ο Ζήσης γεννήθηκε στην Μάκρη Φθιώτιδος το 1888, συμμετείχε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στους Βαλκανικούς Πολέμους, όπου διακρίθηκε για την ανδρεία του και στην συνέχεια μονιμοποιήθηκε. Συμμετείχε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην Μικρασιατική Εκστρατεία, τραυματισθείς στην μάχη του Αφιόν Καραχισάρ. Άπαντες τον υπεραγαπούσαν και θρήνησαν για το χαμό του. Κηδεύτηκε στο ελληνικό κοιμητήριο των Υψάλων. Την ίδια ημέρα στην Θεσσαλονίκη, ο διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) (60.000), αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Μπακόπουλος υπέγραψε την παράδοση στους Γερμανούς, όλων των ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων δυτικώς του ποταμού Αξιού. Τον Ιούλιο του 1941, 1.300 άνδρες της ταξιαρχίας της Θράκης μετέβησαν στην Μέση Ανατολή, ενώ οι υπόλοιποι επέστρεψαν στην Ελλάδα, τον Φεβρ. του 1942.

Η Απεγνωσμένη Επίθεση

Την 18:00 της 12ης Απριλίου 1941, επί του υψώματος Μάλα Ρέκα, δυτικώς του Αμυνταίου, ο έφεδρος ο Αντισυνταγματάρχης πεζικού Γρηγόριος Χονδρός Διοικητής του 88ου Συντάγματος πεζικού, έπεσε από τα εχθρικά πυρά, όταν αποφάσισε αυτοβούλως να επιτεθεί επικεφαλής ελαχίστων ανδρών κατά των γερμανικών τμημάτων. Ένα εκ των ταγμάτων του που αμύνονταν στο Κέντρο Αντιστάσεως Ράδοσι, είχε υποχωρήσει ατάκτως, μετά την επίθεση του εχθρού. Το Α΄ Σώμα Στρατού έγειρε μνημείο στην τοποθεσία που έπεσε μαχόμενος.

Πυροβολητής για Πάντα

Την 23η Απριλίου 1941, στην Θεσσαλονίκη ο διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) Αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, υπέγραψε την συνθηκολόγηση του Ελληνικού Στρατού (350.0000). Την ίδια ημέρα, ο ταγματάρχης πυροβολικού Κωνσταντίνος Βερσής, διοικητής της Α΄ Μοίρας του Α΄ Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, στο ύψος της κοινότητος Πεδινής, νοτίως των Ιωαννίνων, μη ανεχόμενος την παράδοση, έθεσε τέρμα στην ζωή του, αφού πρώτα κατέστρεψε τα πυροβόλα του. Ο Βερσής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1901, αποφοίτησε από την Σχολή Ευελπίδων το 1921 και τοποθετήθηκε στο Γ΄ Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού, στην ΙΙΙη Μεραρχία Πεζικού στον τομέα του Εσκή Σεχήρ, ως ανθυπολοχαγός πυροβολικού. Κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία προτάθηκε για το «Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας», για την εκτέλεση αναγνωριστικών αποστολών και επιδρομών εντός της τουρκικής διατάξεως. Στον Ιταλο-ελληνικό πόλεμο διακρίθηκε για την γενναιότητα του, τόσο κατά την μάχη του Καλπακίου, όσο και κατά την υποχώρηση του στρατού μας, προταθείς για επ’ ανδραγαθία προαγωγή. Προτομή του υπάρχει στην Σχολή Πυροβολικού στην Νέα Πέραμο Αττικής. Το όνομα του δόθηκε, στην Τάξη της Σχολής Ευελπίδων που αποφοίτησε το 2010, όπως επίσης και στο στρατόπεδο του κέντρου εκπαιδεύσεως νεοσυλλέκτων στην Άρτα.[1]

Πατρίς Καθήκον και Τιμή

Οι παραπάνω αξιωματικοί υπάκουσαν στην φωνή της συνειδήσεως τους. Οι πράξεις τους υπήρξαν αποτέλεσμα των πιστεύω και των αρχών τους. Ο υποστράτηγος Ζήσης όταν αντιλήφθηκε ότι, προκειμένου να αποφύγει η ταξιαρχία του την γερμανική αιχμαλωσία, θα υπέμενε την τουρκική, καταλόγισε στον εαυτόν βαριά ευθύνη και λύγισε υπό το βάρος των ενοχών. Η άνευ αγώνος υποχώρηση ενός εκ των ταγμάτων του, οδήγησε τον αντισυνταγματάρχη Χονδρό να αναλάβει μία «αυτοκτονική επίθεση», υπό το κράτος εντόνου συναισθηματικής φορτίσεως. Ο ταγματάρχης Βερσής πίστευε ότι οι πυροβολητές οφείλουν να πεθαίνουν παρά να παραδίδουν τα πυροβόλα τους.

Η ελευθερία, η πατρίδα, το καθήκον και η τιμή αποτελούν ιδεώδη, για τα οποία οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι, αξίζει κάποιος να θυσιάσει την ζωή του ή να χρησιμοποιήσει ένοπλη βία για την υπεράσπιση τους. Οι στρατιωτικοί επιλέγουν ως αντικείμενο ενασχόλησης να προετοιμάζουν τους εαυτούς και τους άνδρες τους, να πολεμούν για την προάσπιση αυτών των αξιών, τηρώντας τους νόμους τους οποίους έχουν ορκισθεί να υπακούουν και ακολουθώντας ένα κοινά αποδεκτό στρατιωτικό κώδικα τιμής. Ο στρατηγός Μακ Άρθουρ στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του στο Ουέστ Πόιντ, 2 χρόνια πριν το θάνατο του, είπε: «Το δικό σας είναι το επάγγελμα των όπλων, της θέλησης για νίκη, της βέβαιης γνώσης ότι στο πόλεμο δεν υπάρχει υποκατάστατο της νίκης, ότι αν χάσετε το Έθνος θα καταστραφεί, ότι η μεγαλύτερη εμμονή της δημόσιας υπηρεσίας σας πρέπει να είναι το Καθήκον, η Τιμή, η Πατρίδα». Η ιδιαιτερότητα των συνθηκών του πολέμου, είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή για αυτούς που δεν την έχουν βιώσει. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να επιλέγει με ποιό τρόπο επιθυμεί να διαθέτει την ζωή του.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Το Τέλος μίας Εποποιίας, Απρίλιος 1941, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Αθήνα 1959.

β. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «ΗΛΙΟΥ», Αθήνα 1951.

---

[1] Σε μια οδό στον Δήμο Παπάγου και σε μία στην Αθήνα έχει δοθεί το όνομα του.