Η Μάχη των Πλαταιών {Αύγουστος 479 π.Χ.}

«Ἑλλάδος εὐρυχόρου σωτῆρες τονδ’ ἀνέθηκαν, δουλοσύνης στυγερᾶς ρυσάμενοι πόλιας (Οἱ σωτῆρες τῆς εὐρυχώρου Ἑλλάδος ἀνέγειραν τοῦτο, ἔχοντας ἀπαλλάξει τὶς πόλεις τους ἀπό τὴν στυγερή δουλεία)». Σιμωνίδης Κεῖος (Ἡ ἐπιγραφή στό χρυσό τρίποδα που αφιέρωσαν οι Έλληνες στόν Θεόν Απόλλωνα σε ἀνάμνηση τῆς νίκης τῶν Πλαταιῶν).

Τον Αύγουστο του 479 π.Χ., πλησίον των Πλαταιών στα νοτιοδυτικά του νομού Βοιωτίας, ο βασιλεύς της Σπάρτης Παυσανίας(ανιψιός του βασιλέως Λεωνίδα), επικεφαλής ενός ελληνικού στρατεύματος 38.700 ανδρών,[1] νίκησε τον Μαρδόνιο, ο οποίος ηγείτο 85.000 ανδρών, κυρίως Περσών, με τους οποίους συμπαρατάχθηκαν Θεσσαλοί, Θηβαίοι και άλλοι πολεμιστές από 9 ελληνικές πόλεις. Οι νεκροί από την πλευρά μας δεν ξεπέρασαν τους 1.000, ενώ οι συνολικές απώλειες των Περσών και των Ελλήνων συμμάχων τους ανήλθαν σε 10.000.

Το Σχέδια του Μαρδόνιου

Ο βασιλεύς των Περσών Ξέρξης, μετά την ήττα του στην ναυμαχία της Σαλαμίνος, επέστρεψε στην Περσία, αφήνοντας τον γαμπρό του Μαρδόνιο στην Ελλάδα επικεφαλής των περσικών δυνάμεων, ο οποίος διαχείμασε στην Θεσσαλία. Την άνοιξη του 479 π.Χ., εισέβαλε την Στερεά Ελλάδα και κατέλαβε την Αθήνα χωρίς να την λεηλατήσει. Οι Αθηναίοι αναγκάσθηκαν για δεύτερη φορά να εγκαταλείψουν την πόλη τους και κατέφυγαν στην Σαλαμίνα. Ο Μαρδόνιος έστειλε με τον βασιλέα Αλέξανδρο Α΄ την Μακεδονίας, ο οποίος ήταν υποτελής των Περσών, πρόταση προς τους Αθηναίους να «Μηδίσουν», με ανταλλάγματα, την ηγεμονία των Αθηνών επί της Ελλάδος και την παροχή οικονομικής βοήθειας για την ανοικοδόμηση της καταστραμμένης πόλεως. Οι Αθηναίοι απέρριψαν τις προτάσεις του, αλλά ειδοποίησαν τους Σπαρτιάτες να εξέλθουν της Πελοποννήσου και να πολεμήσουν για την προστασία της Αττικής. Οι πόλεις της Πελοποννήσου είχαν οχυρώσει την στενωπό του ισθμού της Κορίνθου και πίστευαν ότι, ήταν η καταλληλότερη τοποθεσία για την αντιμετώπιση του υπεράριθμου περσικού στρατεύματος. Οι Σπαρτιάτες συνειδητοποίησαν ότι, η αντιμετώπιση των Περσών χωρίς την συμμετοχή των Αθηναίων ήταν ανέφικτος, οπότε 5.000 Σπαρτιάτες μαζί με άλλους Πελοποννησίους προσέτρεξαν για να αντιμετωπίσουν τον Μαρδόνιο στην Στερεά Ελλάδα.

Η Μάχη

Ο Παυσανίας εγκατέστησε το στράτευμα του στις υπώρειες του Κιθαιρώνος, νοτίως του Ασωπού ποταμού, ενώ οι Πέρσες κατασκεύασαν περιχαρακωμένο στρατόπεδο βορείως του ποταμού. Ο Παυσανίας επί δεκαήμερόν δίσταζε να επιτεθεί πρώτος, επικαλούμενος τις προβλέψεις των μάντεων σύμφωνα με τις οποίες: «όποιος διέσχιζε πρώτος τον ποταμό θα ηττάτο». Επί της ουσίας η πεδιάδα παρείχε τακτικό πλεονέκτημα στο ιππικό και στο υπεράριθμο περσικό στράτευμα. Η προσβολή των φαλάγγων εφοδιασμού και η καταστροφή της Γαργαφίας πηγής, του κυρίου σημείου υδροληψίας των Ελλήνων, από το εχθρικό ιππικό υποχρεώσανε τον Παυσανία να κινήσει το στράτευμα δυτικότερα, πλησιέστερα στις Πλαταιές, στους βραχώδεις πρόποδες του Κιθαιρώνος. Η κίνηση υλοποιήθηκε εντός της νυκτός από όλους πλην των Λακεδαιμονίων, ένεκα του Αμομφαρέτου διοικητού του Πιτανίτη λόχου, ο οποίος θεώρησε την εγκατάλειψη των αρχικών θέσεων ως πράξη δειλίας και φιλονίκησε έντονα με τον Παυσανία. Με το χάραμα τελικά μετακινήθηκαν και οι Σπαρτιάτες, μετά του Αμομφαρέτου. Ο Μαρδόνιος θεώρησε ότι οι Έλληνες αποχωρούσαν και έσπευσε να τους προσβάλλει, όσο μετακινούνταν. Τα διάφορα τμήματα των Περσών επετέθησαν απείθαρχα, χωρίς συντονισμό και αιφνιδιάσθηκαν όταν ευρέθηκαν αντιμέτωποι με τμήματα σε τάξη μάχης και όχι υποχωρούντα. Αυτή υπήρξε η κύρια αιτία της περσικής ήττας. Οι Σπαρτιάτες και οι Τεγεάτες εις το δεξιό της παρατάξεως, όχι μόνο αντιμετώπισαν με επιτυχία τους Πέρσες, αλλά φόνευσαν και τον Μαρδόνιο. Οι Αθηναίοι και οι Μεγαρείς έτρεψαν σε φυγή τους Βοιωτούς, τους Θεσσαλούς και τους λοιπούς μηδίσαντες.[2] Η νίκη των Ελλήνων ολοκληρώθηκε με την κατάληψη του περσικού στρατοπέδου. Ο Αρτάβαζος με 40.000 Πέρσες εγκατέλειψαν οριστικά την Ελλάδα και επέστρεψαν στην Μικρά Ασία.

Η Διπλή Νίκη

Η νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές είχε τεράστια σημασία καθόσον σε συνδυασμό με την νίκη του Λεωτυχίδου στον κόλπο της Μυκάλης σήμαναν το τέλος της δωδεκαετούς προσπάθειας των Περσών να καταλάβουν την Ελλάδα. Ο Σπαρτιάτης ναύαρχος νίκησε τα πληρώματα του περσικού στόλου υπό τον Τιγράνη, ο οποίος φοβούμενος να αντιμετωπίσει τους Έλληνες στην θάλασσα, αποβίβασε τα τμήματα του στην στεριά. Οι Έλληνες αφιέρωσαν το 1/10 των λαφύρων στον ναό του Απόλλωνος στους Δελφούς. Έλιωσαν τα μεταλλικά αντικείμενα και κατασκεύασαν χρυσό τρίποδα, τον οποίον τοποθέτησαν πάνω σε μία οφιόσχημο χάλκινη στήλη, αναπαριστώσα φίδι με τρεις κεφαλές (τρικάρηνος όφις), ύψους 8 μέτρων. Επί της στήλης αναγράφηκαν όλες οι πόλεις που συμμετείχαν στην μάχη. Επί βασιλείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται. Επί 2 αιώνες μετά την μάχη των Πλαταιών, κανένας δεν εισέβαλλε στην Ελλάδα, παρά μόνο οι Γαλάτες το 279 π.Χ.

Η εξουδετέρωση της περσικής απειλής, έδωσε την δυνατότητα δημιουργίας ηγεμονιών εκ μέρους των Αθηναίων, των Σπαρτιατών και των Θηβαίων, οι οποίες εξάντλησαν τον δυναμισμό τους σε μακροχρόνιους πολέμους, επιδιώκοντας την κυριαρχία επί της Ελλάδος. Ο Μέγας Αλέξανδρος μετακίνησε τους ορίζοντες των εθνικών μας προσδοκιών στα πέρατα της οικουμένης και κατέστησε την Ελλάδα κοσμοκράτειρα.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α.Ηροδότου Ιστορία, Βιβλίο Καλλιόπη.

β.Philip de Souza, Από τον Μαραθώνα στις Πλαταιές, Εκδόσεις 4π, Αθήνα 2011.

---

[1] Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο το ελληνικό στράτευμα αποτελείτο από: Σπάρτη: 5.000, Αθηναίοι: 8.000 Κόρινθος: 5.000, Μέγαρα: 3.000, Σικυώνα: 3.000, Τεγέα: 1.500, Φλειούς(πλησίον της Νεμέας): 1.000, Τροιζήνα: 1.000, Λευκάδα+Ανακτόριο: 800, Επίδαυρος: 800, Ορχομενός-Αρκαδία: 600, Ερέτρια: 600, Πλαταιές: 600, Αίγινα: 500, Αμβρακία: 500 Χαλκιδική: 400, Μυκήνες+Τίρυνθα: 400, Ερμιόνη: 300, Ποτίδαια: 300, Κεφαλλονιά: 200, Λεπρεήτες: 200.

[2] Οι Μηδίσαντες ήσαν: Θεσσαλοί, Δόλοπες (Άγραφα), Αινιάνες (περιοχή Σπερχειού), Λοκροί (Φωκίδα-Αιτωλοακαρνανία) πλην Οπουντίων (Αταλάντη), Μάγνητες (Πήλιο-Όσσα), Μαλιείς (κοιλάδα Σπερχειού), Αχαιοί της Φθιώτιδος, Θηβαίοι και άλλοι Βοιωτοί πλην Θεσπιέων και Πλαταιέων.