Η Ναυμαχία της Έλλης

«Ἡ πατρίς ἀξιοῖ ἀπό ὑμᾶς, ὄχι ἀπλῶς νά ἀποθάνητε ὑπέρ αὐτῆς. Ἀξιοῖ νά νικήσετε». Λόγος του Ε. Βενιζέλου την 5 Οκτ 1912 προς το πλήρωμα του Αβέρωφ, πριν την έξοδο του στόλου στο Αιγαίο.

Η Ναυμαχία

Την 3η Δεκ (παλ ημ) του 1912, στην θαλάσσια περιοχή δυτικά του ακρωτηρίου «Έλλη», στην έξοδο του Ελλησπόντου, διεξήχθη η ομώνυμη ναυμαχία μεταξύ του Ελληνικού Στόλου του Αιγαίου και του Οθωμανικού. Ο υποναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ήταν διοικητής του Ελληνικού στόλου (4 θωρηκτά και 4 αντιτορπιλικά, με ναυαρχίδα το θωρηκτό Αβέρωφ) και  ο πλοίαρχος Ραμίζ Μπέης του τουρκικού (5 θωρηκτά και 7 αντιτορπιλικά με ναυαρχίδα το Χαϊδερίν...
Βαρβαρόσας). 

Δράση του Πολεμικού Ναυτικού

Το Ελληνικό πολεμικό ναυτικό, εκπλήρωσε πλήρως την αποστολή του κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου. Απελευθέρωσε όλα τα ελληνικά νησιά (Λήμνος, Θάσος, Ίμβρος, Σαμοθράκη, Τένεδος, Ικαρία, Ψαρά, Χίος, Σάμος, Λέσβος, Αγ. Ευστράτιος) και κυριάρχησε του Αιγαίου απαγορεύοντας την αποστολή ενισχύσεων μέσω θαλάσσης. Ο Οθωμανικός στόλος παρέμενε στην ασφάλεια των στενών και δεν «ξεμυτούσε». Ο Κουντουριώτης μετά την απελευθέρωση της Λήμνου(8 Οκτ), κάνοντας χρήση του τουρκικού τηλεγραφικού καλωδίου, απέστειλε προς τον ομόλογο του το εξής σήμα: «Σᾶς ἀναμένομεν».

Η Ναυμαχία

Την 20 Νοε 1912, η Βουλγαρία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο υπέγραψαν ανακωχή με την Τουρκία. Η Ελλάς δεν το έπραξε γιατί δεν είχε απελευθερώσει ακόμα τα Ιωάννινα.  Από την 30 Νοε υπήρχαν πληροφορίες σχετικά με την έξοδο του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο. Ο Κουντουριώτης περιπολούσε επιδεικτικά από την 1η Δεκ έμπροσθεν της εξόδου των στενών. Την 0840 επιτέλους, ο τουρκικό στο-λος φάνηκε να κινείται προς βορρά. Ο Ελληνικός στόλος  που έπλεε στην αντίθετη κατεύθυνση, ανέστρεψε πορεία και τέθηκε παράλληλα του τουρκικού. Ο Κουντουριώτης εξέπεμψε προς όλα τα πλοία το ιστορικό σήμα: «Μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ και τάς εὐχάς τοῦ βασιλέως μας, πλέω μεθ’ὁρμῆς ἀκαθέκτου καί μέ τήν πεποίθεσιν εἴς τήν Νίκην, κατά τῶν ἐχθρῶν τοῦ Γένους.» Την 0915 από την  απόσταση των 14000 μέτρων ο «Βαρβαρόσας» άνοιξε πύρ.  Την 09.25 από τα 12000 μέτρα ο Αβέρωφ ανταπέδωσε. Η χαμηλή ταχύτητα των 3 παλαιών θωρηκτών (Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά), ώθησαν τον τολμηρό Κουντουριώτη, εκμεταλλευόμενος την ταχύτητα της ναυαρχίδας του (20 κόμβοι), να αποσπασθεί από την γραμμή πλεύσεως και να κινηθεί ανεξάρτητα ελισσόμενος. «Ὁ Ἀβέρωφ μοῦ ἔκαμνε την ἐντύπωση μανδροσκύλου, γαυγίζοντος διαρκῶς καί τρέχοντος πότε μέν πρός τά ἐδῶ πότε δέ πρός τά ἐκεῖ…», γράφει στο  ημερολόγιο του ο κυβερνήτης  του, πλοίαρχος Σοφοκλής Δούσμανης. Η απόσταση του Αβέρωφ από το «Βαρβαρόσας» μειώθηκε στα 2850 μέτρα αλλά τα πυροβόλα του σίγησαν λόγω υπερθερμάνσεως ή και κακής ρυθμίσεως (Υποναύαρχος Αλεξανδρής Κ). Τα πυροβόλα του Αβέρωφ δοκιμάσθηκαν για πρώτη φορά στην ναυμαχία της Έλλης. Ο Ραμίζ Μπέη αιφνιδιάσθηκε  από την κίνηση του Αβέρωφ και διέταξε την εσπευσμένη επιστροφή του στόλου στα στενά, ενέργεια που ισοδυναμούσε με ήττα. Την 10.25 η ναυμαχία είχε τερματισθεί. Ένα μήνα μετά την ναυμαχία ο Ραμίζ προσήχθη σε δίκη για τον τρόπο που ενήργησε. Οι απώλειες μας ανήλθαν σε 4 νεκρούς , ενώ οι τουρκικές ήσαν πολλαπλάσιες.

Συμπεράσματα

Η ναυμαχία της Έλλης και της Λήμνου την 5 Ιαν 1913, απέδειξαν την ναυτική υπεροχή μας και εκτόξευσαν το ηθικό μας στα ύψη. Η παράτολμη ενέργεια  του Κουντουριώτη, ο οποίος έθεσε την ισχυρότερη μονάδα του στόλου μας σε κίνδυνο, τόσο από τα επάκτια πυροβόλα αλλά και από τα πυροβόλα και τις τορπίλες των εχθρικών πλοίων, έτυχε έντονης κριτικής. Είναι πολύ πιθανό ο γενναίος Ναύαρχος να κατάλαβε ότι μόνο κατά τύχη θα τον πετύχαιναν οι τούρκοι πυροβολητές. Από την πλευρά μας, θα έπρεπε να είχαμε εξοικειωθεί πριν την ναυμαχία, με την χρήση των πυροβόλων του Αβέρωφ. Η ιστορία έχει δείξει όμως, ότι οι νίκες κερδίζονται όταν οι διοικητές έχουν το θάρρος την κρίσιμη στιγμή της μάχης να ριψοκινδυνεύσουν.  Ας μην ξεχνάμε ότι όλα τελικά κρίνονται εκ του αποτελέσματος.

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς