Η Εξέγερση της Βαρσοβίας το 1944

«Πόλη της φοβέρας, μοιάζεις με φέρετρο, που πέταξε η θύελλα στην άβυσσο». Κριστόφ Μπαζίνσκι (1921-1944) Πολωνός ποιητής που σκοτώθηκε κατά την εξέγερση της Βαρσοβίας

Την 3η Οκτ 1944 συνετρίβη η δίμηνη εξέγερση των Πολωνών ανταρτών του «Στρατού της Πατρίδος», εναντίον των γερμανικών δυνάμεων κατοχής της Βαρσοβίας, με τίμημα 200.000 νεκρούς, εκ των οποίων το 90% ήσαν πολίτες. Η πολωνική πρωτεύουσα μετατράπηκε σε ερείπια με το συνολικό όγκο των απωλειών να ανέρχεται στο 70% του εθνικού πλούτου της χώρας. Οι ρωσικές δυνάμεις οι οποίες βρισκόντουσαν μερικά χιλιόμετρα από την Βαρσοβία παρέμειναν αδρανείς, ούτε επέτρεψαν στα αμερικανικά αεροσκάφη να χρησιμοποιήσουν τα αεροδρόμια τους, προς υποστήριξη των εξεγερθέντων.

Οι Δύο Κυβερνήσεις

Οι Πολωνοί παρέμειναν αβοήθητοι, γιατί ήσαν πιστοί στην εξόριστη κυβέρνησή τους στο Λονδίνο. Μισούσαν τους Ρώσους, μετά την εισβολή στην χώρα τους ταυτόχρονα με τους Γερμανούς, τον Σεπτέμβριο του 1939 και την εκτέλεση 25.000 αιχμαλώτων αξιωματικών και πολιτών στο Κατύν. Οι Τρεις Μεγάλοι (ο Ρούσβελτ, ο Στάλιν και ο Τσώρτσιλ), στην σύσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943, διαφώνησαν σχετικά με την Πολωνία στο θέμα των συνόρων και την μορφή της κυβερνήσεως. Ο Στάλιν ήθελε να προσαρτήσει 200.000 τετρ. χλμ. της ανατολικής Πολωνίας και να εγκαταστήσει κομμουνιστική κυβέρνηση απόλυτα ελεγχόμενη από την ΕΣΣΔ. Αναγνώριζε ως την νόμιμη κυβέρνηση της Πολωνίας το «Εθνικό Πατριωτικό Συμβούλιο», η οποία συγκροτήθηκε στην πόλη Λιούμπλιν, από τον Ρωσικό στρατό τον Ιούλιο του 1944. Θεωρούσε τον πρωθυπουργό Στάνισλαβ Μικολάζτουκ και τα μέλη της εξόριστου πολωνικής κυβερνήσεως του Λονδίνου, «μπουρζουάδες και εχθρούς του λαού». Ο Μικολάζτουκ βρισκόταν αριστερότερα των περισσοτέρων συναδέλφων του και πίστευε στην ανάγκη να επέλθει συνεννόηση με την Σοβιετική Ένωση. Δεν δεχόταν όμως με κανένα τρόπο την παραχώρηση εδαφών της πατρίδος του.

Μόνοι και Αβοήθητοι

Η πλειονότητα των Πολωνών θεωρούσε την χώρα τους σαν το πιο κατατρεγμένο έθνος στην Ευρώπη. Ο Τσώρτσιλ με σκοπό να άρει τις επιφυλάξεις του Μικολάζτουκ του πρόσφερε, σε αντιστάθμισμα των εδαφικών απωλειών από την ΕΣΣΔ, μέρος της επικράτειας της Γερμανίας. Η πρόταση συνάντησε την κατηγορηματική άρνηση του συνόλου των εξόριστων Πολωνών πολιτικών. Ο Μικολάζτουκ δεν είχε αντιληφθεί το μέγεθος της στρατιωτικής ισχύος της ΕΣΣΔ. Ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ δεν συνειδητοποίησαν έγκαιρα, ότι ο Στάλιν δεν θα επέτρεπε ποτέ, να αποκτήσουν οι χώρες που κατέλαβε, δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες. Μόνο ο Τίτο αντιτάχθηκε στον ηγεμονισμό του. Ο Μικολάζτουκ θεώρησε την υποχώρηση των Γερμανών ως ευκαιρία, προκειμένου να απελευθερώσει την Βαρσοβία, με τις δυνάμεις που ήλεγχε. Μία στρατιωτική νίκη θα προκαλούσε εντύπωση και θα τον βοηθούσε στις διαπραγματεύσεις του με τον Στάλιν. Ο Στάλιν άδραξε την ευκαιρία να αφήσει τον γερμανικό στρατό να εκμηδενίσει τους εθνικιστές Πολωνούς, γι’ αυτό δεν τους βοήθησε καθόλου κατά την διάρκεια της εξεγέρσεως.

Το Δίκαιο του Ισχυροτέρου

Ο ηρωισμός περίσσεψε τον Αυγ και τον Σεπ του 1944 στην Βαρσοβία. Δυστυχώς οι εξεγερθέντες δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ότι η χώρα τους ήταν ένα απλό πιόνι στην παγκόσμια σκακιέρα. Για τον Στάλιν οι όποιες ανθρώπινες απώλειες δεν σήμαιναν τίποτα, γιατί είχε υιοθετήσει ως μέθοδο επιλύσεως των προβλημάτων της χώρας του τις μαζικές εκκαθαρίσεις. Κατά την διάρκεια του πολέμου δια της μεθόδου των εκτοπίσεων είχε αφανίσει ολόκληρους πληθυσμούς που κατοικούσαν στην Ρωσία, με την δικαιολογία υποψιών παρεκκλίσεων, συνεργασίας και κατασκοπίας με τον εχθρό». Ανέρχονται σε εκατομμύρια οι εκτοπισθέντες Γερμανοί, Τσετσένοι, Τάταροι, Αρμένιοι, Έλληνες, Ινγκούσιοι και άλλοι πολλοί, οι οποίοι σε ποσοστό 80% πέθαναν από τις κακουχίες και την πείνα.   

Η εξέγερση της Βαρσοβίας έχει πολλές ομοιότητες με την προσπάθεια του ΚΚΕ να καταλάβει διά των όπλων την εξουσία στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1944. Η ρήση του Θουκιδίδου ότι, «για να είσαι ισότιμος συνομιλητής στην διαπραγμάτευση πρέπει να έχεις την ίδια ισχύ με τον αντίπαλο σου» παραμένει πάντοτε επίκαιρη. Όσο δεν το αποδεχόμαστε θα παραμένουμε αιθεροβάμονες.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

---------------------------------------------- 

Βιβλιογραφία

α. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΥΣΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 1968.

β. Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Αθήνα 2013 ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.

γ. Jonathan Fenby, Συμμαχία Ρούσβελτ-Στάλιν-Τσώρτσιλ, Αθήνα 2011 ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.