Το Πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος {2 Ιανουαρίου 1822}

Δημήτριος Υψηλάντης

«Ὅλοι οἱ Ἕλληνες εἰς ὅλα τά ἀξιώματα καί τὰς τιμὰς ἔχουσι τὸ αὐτὸ δικαίωμα, δοτὴρ δὲ τούτων μόνη ἡ ἀξιότης ἑκάστου». Άρθρο 6 του Α΄ Συντάγματος

Την 2α Ιανουαρίου 1822 συγκεντρώθηκαν στο χωρίο Πιάδα (πλησίον της αρχαίας Επιδαύρου), οι πληρεξούσιοι των επαναστατημένων Ελλήνων, από την Πελοπόννησο, την Στερεά και τα νησιά του Αιγαίου. Σ’ αυτή την πρώτη Εθνική Συνέλευση ψηφίσθηκε το πρώτο σύνταγμα της Ελλάδος.

Ο Συντάκτης του Συντάγματος

Το σύνταγμα, με τίτλο «Οργανικός Νόμος της Επιδαύρου», συντάχθηκε πάνω στα πρότυπα των...

συνταγμάτων της Αμερικής, της Γαλλίας και κυρίως του Βελγίου. Ο Ιταλός φιλέλληνας Βικέντιος Γκαλίνα υπήρξε ο βασικός συντάκτης, βοηθούμενος από τους Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και Θεόδωρο Νέγρη. 

Αλ. Μαυροκορδάτος

Τα 110 Άρθρα του «προσωρινού» συντάγματος μεταξύ των άλλων προέβλεπαν: Την ανεξιθρησκία, με επικρατούσα θρησκεία της «Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας», την ισονομία και την ελευθεροτυπία. Κάθε Έλληνας ανεξαρτήτως καταγωγής και περιουσιακής καταστάσεως, δικαιούταν την ανάληψη οποιουδήποτε αξιώματος, ενώ καταργείτο η δουλεία σ’ όλη την επικράτεια. Οι Μωαμεθανοί και οι Εβραίοι είχαν μόνο αστικά και όχι πολιτικά δικαιώματα. Το σύνταγμα καθιέρωσε σαν εθνικά χρώματα το λευκό και το γαλανό και σαν εθνικό έμβλημα την Αθήνα με την κουκουβάγια, αντί του φοίνικος της Φιλικής εταιρείας. Το σύστημα διακυβερνήσεως αμιγώς δημοκρατικό αναγνώριζε δύο εξουσίες: Την εκτελεστική, αποτελούμενη από πέντε μέλη, τα οποία διοικούσαν τον κρατικό μηχανισμό και όριζαν τους 8 υπουργούς της κυβερνήσεως. Την νομοθετική την οποία συγκροτούσαν 75 αντιπρόσωποι. Η θητεία όλων των μελών ήταν ετήσια. Λόγω ελλείψεως ελληνικών ποινικών κωδίκων αποφασίσθηκε η εφαρμογή των νόμων του αυτοκράτορος Βασιλείου. Ο Μαυροκορδάτος εκλέχθηκε πρώτος πρόεδρος του Εκτελεστικού, γιατί στερείτο στρατευμάτων και δεν είχε δεσμούς με την Ρωσία. Ο Δημήτριος Υψηλάντης εκλέχθηκε πρόεδρος του Βουλευτικού, σε μία τιμητική θέση χωρίς πραγματική εξουσία.

Η Ελληνική Πραγματικότητα

Το πρώτο εθνικό έμβλημα

Το Σύνταγμα ήταν εξαίρετο στην θεωρία, αλλά τελείως ακατάλληλο και ακατάληπτο για τον λαό στον οποίον απευθυνόταν. Αμέσως μετά την ψήφιση του πολλές διατάξεις τους ποδοπατήθηκαν και λησμονήθηκαν. Το σύνταγμα κατέστη κενό γράμμα και χρησιμοποιήθηκε μόνο σαν παραταξιακό σύνθημα. Εννέα μήνες μετά την έκρηξη της επαναστάσεως όταν τίποτα δεν ήταν εξασφαλισμένο, αυτό που χρειαζόμασταν ήταν ένα σχέδιο δράσεως το οποίο  θα συνένωνε όλες τις δυνάμεις  του έθνους για την απόκτηση της ελευθερίας. Το Σύνταγμα των ΗΠΑ ψηφίσθηκε 21 χρόνια μετά την έκρηξη της επαναστάσεως κατά των βρετανών και 14 χρόνια  μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των. Το σύνταγμα χρησιμοποιήθηκε για την νομή της εξουσίας από επιδέξιους πολιτικούς επί ανύπαρκτων δομών διοικήσεως και ανέχθηκε την διατήρηση αυτόνομων  τοπικών οργάνων εξουσίας και προνομίων που είχαν παραχωρηθεί από τους Τούρκους. Οι κοτζαμπάσηδες επέμεναν για την ετήσια θητεία, «ὅπως μηδείς τούτων κτήσαται ἰσχύν ὑπὲρ τοὺς ἄλλους». Η επιθυμία των πάντων για μια αδύναμη κεντρική εξουσία αντανακλάται πλήρως στο πρώτο σύνταγμα. Ο Αδαμάντιος Κοραής έκρινε ότι η πενταμελής εκτελεστική εξουσία «θά γεννήση τήν διχόνοιαν», ενώ οι 8 υπουργοί ήσαν πολλοί κατά την περίοδο της επαναστάσεως. Η μοιραία κατάληξη όλων αυτών υπήρξαν οι εμφύλιες διαμάχες και η αναζήτηση στιβαράς διοικήσεως σε μοναρχικές μορφές εξουσίας. Πάνω από όλα όμως διαμόρφωσε σαν επικρατούσα αντίληψη ότι, το σύνταγμα το σεβόμεθα όσο εξυπηρετεί τα συμφέροντα μας.

Παπάγου 17 Δεκ 2015 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977

β. THOMAS GORTON, Ἡ Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, Αθήνα 2010, Εκδόσεις Αρχιπέλαγος

γ. Διονυσίου Α. Κόκκινου, Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάστασις , Αθήνα 1974, Εκδοτικός Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ