Μεταθέσεις οπλιτών, μέριμνα προσωπικού… και «Αίεν Αριστεύειν»

Του Λάμπρου Τζούμη / Υποστρατήγου ε.α.

Ένα πρόβλημα που αναμφισβήτητα αντιμετωπίζουν οι Μονάδες του Στρατού Ξηράς εκτός των άλλων είναι και αυτό της  επάνδρωσης ή χρησιμοποιώντας ποιο δόκιμο όρο «στελέχωσης», από τη στιγμή που στις μονάδες υπηρετούν και γυναίκες. Λόγοι  όπως: Για αριθμό ετών δεν έχει γίνει καμία απολύτως πρόσληψη  Επαγγελματιών Οπλιτών, λόγω των απαγορευτικών περί «προσλήψεων στο  Δημόσιο» όρων του Μνημονίου, καθώς επίσης έχει συνταξιοδοτηθεί αριθμός στελεχών. Ο κυριότερος παράγοντας όμως για την ύπαρξη αυτού του προβλήματος είναι ο μικρός αριθμός οπλιτών θητείας που τοποθετείται στις Μονάδες και κυρίως σ΄ αυτές Έβρου και νήσων. Το πρόβλημα όπως είναι κατανοητό οφείλεται σε μεγάλο..

βαθμό στο δημογραφικό ζήτημα που αντιμετωπίζει γενικότερα η χώρα. Οφείλεται επίσης στις μειώσεις της διάρκειας θητείας των τελευταίων ετών και στην ικανοποίηση αριθμού «κοινωνικών» αιτημάτων, που κάποιες φορές είναι επιβεβλημένα και άλλες φορές γίνονται για συλλογή ψήφων, προς όφελος της εκάστοτε κυβέρνησης.

Στις αρχές του χρόνου θα έλθει προς ψηφοφορία στη βουλή νομοσχέδιο με τίτλο «Ρύθμιση θεμάτων μεταθέσεων οπλιτών, μέριμνας προσωπικού και άλλες διατάξεις». Στην αιτιολογική έκθεση του υπόψη νομοσχεδίου που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση αναγράφεται ότι επιδιώκεται η καθιέρωση ενός τυποποιημένου–εύχρηστου–λειτουργικού συστήματος μεταθέσεων οπλιτών. Το πρώτο άρθρο υπήρξε η αφορμή για ανάγνωση και επισήμανση κάποιων εξειδικευμένων επί του νομοσχεδίου θεμάτων αλλά και γενικότερου ενδιαφέροντος για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Αναγράφεται στο άρθρο 1: «Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, κατόπιν εισήγησης της αρμόδιας κατά Κλάδο Διεύθυνσης των ΕΔ, αποφασίζει και υλοποιεί τις τοποθετήσεις, μεταθέσεις, αποσπάσεις και διαθέσεις του προσωπικού των κατηγοριών της προηγούμενης παραγράφου. Η παραπάνω αρμοδιότητα δύναται να μεταβιβάζεται στους Αρχηγούς των Γενικών Επιτελείων, οι οποίοι έχουν δικαίωμα περαιτέρω μεταβίβασής της». Να υποθέσει κάποιος ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει και για διαταγή κατανομής που αφορά επενδύτες και σκελέες οπλιτών; Είναι σίγουρα αναφαίρετο δικαίωμα του Υπουργού να υπογράφει, αποφασίζει, υλοποιεί ή να μεταβιβάζει την αρμοδιότητα αυτή. Ποια είναι όμως αλήθεια η σκοπιμότητα της συγκεκριμένης διάταξης; Είναι τόσο σοβαρό το θέμα μεταθέσεων οπλιτών ή δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στα χαμηλότερα κλιμάκια και απαιτείται ο έλεγχος από το επίπεδο του Υπουργού ή των «κύκλων» του; Θεωρώ ότι το ανώτερο επίπεδο που θα έπρεπε να ήταν υπεύθυνο, είναι η οικεία Διεύθυνση που ασχολείται με τις μεταθέσεις. Ο λόγος που αφαιρείται η δυνατότητα αυτή είναι προφανής. Ο έλεγχος της διαδικασίας και η εξυπηρέτηση αιτημάτων της εκλογικής πελατείας. Η υιοθέτηση όμως τέτοιων πρακτικών έχει ως αποτέλεσμα να ανακύπτουν θέματα που επηρεάζουν τη λειτουργία και το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων με διαφόρους τρόπους : Παρά τον κανόνα περί τριών υπογραφών στα έγγραφα-διοικητικές πράξεις σύμφωνα με το ν.1892/1990 η πραγματικότητα στο Στρατό είναι άλλη. Η υπογραφή διαταγής μεταθέσεων από τον Υπουργό, απαιτεί την υπογραφή αυτής από 10 τουλάχιστον και άνω (Χειριστή, Δντη Δνσης, Κλαδάρχη, Υπαρχηγό, Αρχηγό Κλάδου,...,Δντη Γραφείου Υπουργού και λοιπούς  συναρμόδιους επί του θέματος φορείς). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το «τέρας» της γραφειοκρατίας να γιγαντώνεται με ότι αυτό συνεπάγεται για τα επιτελεία, σε θέματα χρόνου διεκπεραίωσης-επίσπευσης του έργου, εργατοωρών για το προσωπικό που αναλαμβάνει τη διακίνηση - μελέτη του φακέλου και  επιβάρυνση των ιεραρχικά προϊστάμενων οργάνων στην άσκηση των καθηκόντων τους. Το κυριότερο όμως είναι το γεγονός ότι μειώνεται το αίσθημα ευθύνης και αφαιρείται η πρωτοβουλία από κλιμάκια διοικήσεως που επί της ουσίας είναι υπεύθυνα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ανάλογης νοοτροπίας στα στελέχη. Στο Δόγμα του Στρατού Ξηράς περί Ηγεσίας η πρωτοβουλία αναφέρεται ως χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός στρατιωτικού ηγέτη και αποτελεί υποχρέωση κάθε Διοικητή να εκπαιδεύει τους υφισταμένους του στην αποκεντρωμένη εκτέλεση και δράση, προκειμένου αυτοί στη µάχη, να εφαρµόσουν αυτή την πρωτοβουλία ελλείψει εντολών. Ας αναρωτηθούμε τι θα συνέβαινε στην περίπτωση που ο Ιωάννης Βελισσαρίου ανέμενε τη συλλογή 10 υπογραφών για να προχωρήσει στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Αλήθεια τι αξιωματικούς επιθυμούμε, ηγέτες-μαχητές ή χαρτογιακάδες; Τα ιστορικά παραδείγματα από την αρχαιότητα μέχρι την πρόσφατη ιστορία μας, έχουν αποδείξει ότι όπου οι στρατιωτικοί ηγέτες επέδειξαν αποφασιστικότητα και πρωτοβουλία ο Ελληνικός Στρατός έγραψε λαμπρές σελίδες δόξας και ηρωισμού, αντίθετα η έλλειψη αυτής οδήγησε σε μαύρες σελίδες εθνικής καταστροφής.

Σύμφωνα με το άρθρο 6 του νομοσχεδίου ένας μεγάλος αριθμός οπλιτών εξαιρείται του συστήματος μοριοδότησης λόγω κοινωνικών προβλημάτων (οικονομικοί, υγείας, κ.λπ). Γίνεται δε αναλυτική καταγραφή των κατηγοριών αυτών. Στο ίδιο άρθρο σε επόμενη παράγραφο αναγράφεται : «Για υπηρεσιακούς λόγους και για λόγους, που επιβάλλει η ανάγκη κοινωνικής προσφοράς των ΕΔ, δύναται να εξαιρείται ποσοστό οπλιτών, έως το 2% του συνολικού αριθμού των καταταγέντων σε κάθε ΕΣΣΟ ανά Κλάδο των ΕΔ». Αφού δηλαδή προηγουμένως έχει αναδειχτεί η σημασία των οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων ενώ ταυτόχρονα έχει προβλεφθεί η εξαίρεση αρκετών κατηγοριών οπλιτών λόγω σοβαρών προβλημάτων, έρχεται και το 2% το οποίο θα εξαιρείται επίσης της μοριοδότησης. Για ποιο λόγο πρέπει να εξαιρείται το ποσοστό αυτό, ποια είναι τα κριτήρια  και ποιος θα τα καθορίζει; Όπως είναι κατανοητό ο σκοπός της διάταξης αυτής καμία σχέση δεν έχει με ικανοποίηση κοινωνικών κριτηρίων και άλλους λόγους εξυπηρετεί.

Το άρθρο 8 με τίτλο «Αναγνώριση χρόνου στρατεύσιμης στρατιωτικής υποχρέωσης ως υπηρεσίας υπαίθρου» πραγματεύεται θέματα οπλιτών πτυχιούχων ιατρικής που θα τους δίνεται η δυνατότητα  να υπηρετούν σε αγροτικά και περιφερειακά ιατρεία Κέντρων Υγείας. Το χρονικό διάστημα της στρατεύσιμης υπηρεσίας στους φορείς αυτούς θα αναγνωρίζεται ως χρόνος εκπλήρωσης της υποχρέωσης υπηρεσίας υπαίθρου (δηλ. το αγροτικό). Είναι αλήθεια ότι υπάρχει η κοινωνική αναγκαιότητα για προσφορά των Ενόπλων Δυνάμεων σε απομακρυσμένες περιοχές και νησιά της άγονης γραμμής του Αιγαίου που χτυπά ή καρδιά της πατρίδας μας. Στην περίπτωση αυτή καθίσταται επίσης ιδιαίτερα επωφελής η υπηρέτηση της θητείας από οπλίτες ειδικότητας ιατρού. Από την άλλη όμως φαίνεται ότι δεν έχουν γίνει κατανοητές σε αυτόν που  συνέταξε το νομοσχέδιο οι μεγάλες ανάγκες των Μονάδων, ιδίως της παραμεθορίου ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας. Οι Μονάδες καθημερινά αγωνιούν για τους οπλίτες που υπηρετούν σε απομακρυσμένα φυλάκια και βραχονησίδες λόγω έλλειψης ιατρικού προσωπικού. Σε Σχηματισμό επιπέδου Ταξιαρχίας, σύμφωνα με τα δεδομένα που έχω υπόψη μου πριν ένα έτος περίπου, μπορεί να υπηρετούν συνολικά 2-3 οπλίτες ιατροί. Η έλλειψη αυτή εκτός των άλλων, έχει ως αποτέλεσμα και την αναβολή ή ακύρωση κύριων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαταγές δεν πραγματοποιείται εκπαίδευση με πραγματικά πυρά χωρίς παρουσία ιατρού. Εφόσον καθημερινά μπορεί να έχουν προβλεφθεί 2-3 βολές σε διαφορετικά πεδία βολής, σε συνδυασμό τις ανάγκες εφημερίας των ιατρών, φυσικό είναι να ακυρώνονται εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Όταν υπάρχει αναγκαιότητα ιατρικής κάλυψης σε 20 διαφορετικά στρατόπεδα - φυλάκια με μεγάλες αποστάσεις μεταξύ τους, από το προσωπικό που προαναφέρθηκε, εύλογο είναι το ερώτημα  πως είναι δυνατόν να καλυφθούν οι ανάγκες αυτές και να υπάρχει η δυνατότητα για κάποιον οπλίτη ιατρό να εκπληρώνει και την υποχρέωση της υπηρεσίας υπαίθρου. Θα μπορούσε ίσως με κατάλληλη νομοτεχνική τροποποίηση να προβλεφθεί η δυνατότητα αυτή (αγροτικό) στους οπλίτες ιατρούς μόνο στις περιπτώσεις που υπηρετούν παράλληλα τη θητεία τους σε νησιά της άγονης γραμμής ή απομακρυσμένες περιοχές που έχουν έδρα στρατιωτικές Μονάδες (π.χ. Οπλίτης ιατρός υπηρετεί σε όλη τη διάρκεια της θητείας του στο φυλάκιο τάδε απομακρυσμένης νήσου και ταυτόχρονα εκτελεί και τα καθήκοντα αγροτικού ιατρού στο ομώνυμο χωριό του νησιού).  Αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως κίνητρο για την υπηρέτηση στις περιοχές αυτές. Η κοινωνική προσφορά των ΕΔ είναι συνεχής και αξιοσημείωτη ακόμα και από την προ κρίσης εποχή, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα πρέπει να αποδειχθεί ανασταλτικός παράγοντας εκτέλεσης της αποστολής.

Με το άρθρο 20 καθορίζεται η σύσταση και λειτουργία στα Επιτελεία, γραφείων στήριξης οπλιτών, τα οποία θα υπάγονται απευθείας στους Αρχηγούς των Γενικών Επιτελείων. Ανάμεσα στις άλλες αρμοδιότητες που καθορίζονται είναι και «η καταγραφή - αξιολόγηση τηλεφωνικών ή έγγραφων καταγγελιών οπλιτών που σχετίζονται κυρίως με πράξεις ή παραλείψεις οργάνων της διοίκησης….», σε άλλο σημείο του ίδιου άρθρου αναγράφεται «Η λειτουργία των γραφείων υποστήριξης δεν τροποποιεί, καταργεί ή με οποιονδήποτε τρόπο επηρεάζει τις διαδικασίες ιεραρχικής προώθησης αναφορών / παραπόνων και του χειρισμού τους κατά τις κείμενες διαδικασίες». Σύμφωνα με το Στρατιωτικό Κανονισμό 20-1, ο οποίος ως γνωστόν έχει κυρωθεί με Προεδρικό Διάταγμα στο Κεφάλαιο Καθήκοντα και Ευθύνες υφισταμένων αναγράφεται: «Ο υφιστάμενος αναφέρει πάντοτε ιεραρχικά, εκτός αν ειδικά διατάχτηκε, ν αναφέρει απευθείας σε κάποιον ανώτερο του άμεσα προϊστάμενο του διοικητή, οπότε πρέπει να κοινοποιήσει την αναφορά του στον τελευταίο». Στο  άρθρο 63 του ίδιου κανονισμού αναφέρεται ότι «Η υπέρβαση ιεραρχίας αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα». Στο άρθρο 78 : «Η υποβολή παραπόνων ακολουθεί αυστηρά την ιεραρχική οδό…. Κάθε υπέρβαση ιεραρχίας στην υποβολή παραπόνων τιμωρείται από το διοικητή, προς τον οποίον ή με τον οποίο ο παραπονούμενος όφειλε να υποβάλει το παράπονό του». Ομολογώ ότι μετά από τα προαναφερόμενα αν ήμουν οπλίτης θητείας και έπρεπε να αναφέρω κάποια παράλειψη οργάνων Διοικήσεως ή ασκούσα καθήκοντα Διοικητή και μου γινόταν γνωστό ότι ο τάδε οπλίτης ανέφερε κάποιο θέμα απευθείας στο γραφείο στήριξης του ΓΕΣ και στις δύο περιπτώσεις θα διατελούσα σε σύγχυση σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης. Ερωτήματα επίσης προκύπτουν σε τι ενέργειες θα προβεί αυτός που θα λάβει κάποια καταγγελία, αλλά αυτή δεν θα προέρχεται από τον ίδιο το Στρατιώτη, αλλά από συγγενικό του πρόσωπο ή την/τον σύντροφό του. Θα εξεταστεί η καταγγελία ή θα τεθεί στο αρχείο ; Πιστεύω ότι δεν είμαι ο μόνος που δεν κατανοεί το λόγο σύστασης και λειτουργίας των γραφείων αυτών, τα οποία ουσιαστικά καταστρατηγούν  κάθε έννοια στην αλυσίδα της ιεραρχικής δομής του Στρατού.  

Στο τρίτο μέρος του νομοσχεδίου με τίτλο «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» υπάρχει το άρθρο 25 το οποίο αναφέρεται στη «Βαθμολογία Σχολών και Σχολείων Ενόπλων Δυνάμεων» και αναγράφεται : «Η παράγραφος 2 του άρθρου 30 του ν. 3883/2010 αντικαθίσταται….». Ο νόμος 3883/2010 αφορά στην Υπηρεσιακή εξέλιξη και ιεραρχία των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων. Διαβάζοντας κανείς τι ακριβώς αντικαθίσταται διαπιστώνει με έκπληξη ότι αυτό που τροποποιείται είναι τα όρια βαθμολογίας των Σχολών και των σχολείων των Ενόπλων Δυνάμεων προς τα κάτω. Να δώσω ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό. Με τα ισχύοντα κάποιος χαρακτηριζόταν ότι έλαβε βαθμολογία «Καλώς» όταν ελάμβανε 15-16,99. Με την τροποποίηση  θα χαρακτηρίζεται «Καλώς» με 12-15,99. Αντίστοιχες τροποποιήσεις γίνονται σε όλη την κλίμακα της βαθμολογίας (Άριστα, Λίαν Καλώς, κ.λπ). Μήπως να καταργηθεί και η εύφημος μνεία σε περιπτώσεις αριστείας αξιωματικών σε σχολεία του εξωτερικού; Ίσως η πρόταση αυτή να αποτελεί κίνητρο για ενασχόληση των στελεχών με άλλες δραστηριότητες και όχι το διάβασμα (π.χ. αγορές, ταξίδια, κ.λπ) !!…Το έμβλημα του ΓΕΕΘΑ κοσμεί η φράση «Αιέν αριστεύειν». Αποτελεί τμήμα της υπέροχης ομηρικής ρήσης «Αίεν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων - μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν (Δηλ. Να είσαι πάντα πρώτος και ανώτερος από όλους και να μην ντροπιάζεις τη γενιά των προγόνων σου)». Η προτροπή και επιδίωξη αυτή αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχή εκτέλεση της αποστολής των Ενόπλων Δυνάμεων. Φαίνεται όμως ότι οι απόψεις του πρώην Υπουργού Παιδείας και νυν Υπουργού Πολιτισμού - Αθλητισμού Αριστείδη Μπαλτά «περί αριστείας», ότι δηλ. αυτή αποτελεί μια στρεβλή φιλοδοξία, έχουν αντίκτυπο και τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Κατόπιν των επισημάνσεων (των κυριότερων) που έγιναν θεωρώ ότι απαιτείται η διόρθωση διατάξεων έστω και την τελευταία στιγμή. Σκοπός η όσο το δυνατόν καλύτερη λειτουργία Επιτελείων - Μονάδων, η  κάλυψη των υπηρεσιακών - επιχειρησιακών αναγκών, η αντικειμενικότητα - διαφάνεια της διαδικασίας τοποθετήσεων – μεταθέσεων και ο σεβασμός της προσωπικότητας και των κοινωνικών αναγκών του κάθε οπλίτη. Τέλος η παραγωγή αξιωματικών ηγετών και η απόρριψη ισοπεδωτικών εκδοχών, που είναι ασύμβατες με την αριστεία, με τις οποίες επιχειρείται η επιβολή της «δικτατορίας των μετρίων»…..γιατί οι Ένοπλες Δυνάμεις μας «Αίεν Αριστεύειν». Καλή Χρονιά με υγεία και ευημερία για όλους.