72 Χρόνια από τη Μάχη της Μενίνας (17 και 18 Αυγ 1944) + βίντεο

Γράφει ο Γιώργος Γκορέζης*

Τους θερινούς μήνες του 1944 διεξήχθησαν επιχειρήσεις από τη Χ Μεραρχία των Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών (ΕΟΕΑ) στην περιοχή Παραμυθίας – Μαργαριτίου – Μαζαρακιάς για την απελευθέρωση της περιοχής από τους Γερμανούς και τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες. Η Μάχη της Μενίνας την 17 και 18 Αυγ 1944 εντάσσεται στο πλαίσιο των επιχειρήσεων αυτών.

Τη νύχτα της 16ης προς 17η Ιουνίου 1944 το ΙΙ/16 Τάγμα ανταρτών, με διοικητή τον Λοχαγό Κ. Ζιώγα, κινήθηκε με διαταγή της Χ Μεραρχίας για τη κατάληψη της πόλης της Παραμυθιάς. Ο διοικητής της Μεραρχίας Συνταγματάρχης Β. Καμάρας, που επιθυμούσε αποφυγή αντιποίνων κατά των Μουσουλμάνων Τσάμηδων που συνέπρατταν με τους Γερμανούς, διέταξε τους Λόχους ανταρτών Ποπόβου και Ελευθεροχωρίου (οπλαρχηγός ο δικηγόρος Στρουγγάρης Ελευθ. από την Παραμυθιά, του οποίου ο αδελφός είχε εκτελεσθεί με τους 49 προκρίτους της πόλης από τους Γερμανοτσάμηδες), να μη λάβουν μέρος στις επιχειρήσεις για την κατάληψη της πόλης. Οι λόχοι υπήγοντο στο Ι ανεξάρτητο Τάγμα υπό τον καθηγητή γυμναστικής Αντ. Σούζη, επίσης από την Παραμυθιά.

Παρά ταύτα αυτοί από τις νυχτερινές ώρες της προτεραίας είχαν πλησιάσει τη Παραμυθιά, αντήλλαξαν μερικούς πυροβολισμούς με όσους εκ των Γερμανοτσάμηδων προέβαλλαν αντίσταση και κατέλαβαν την πόλη. Την πρωία εισέρχεται στην Παραμυθιά και το ΙΙ/16 Τάγμα, την 28η Ιουνίου αφίχθηκε ο διοικητής του Συντάγματος Ταγματάρχης Κρανιάς Αρ. και την 30η Ιουνίου ο διοικητής της Χ Μεραρχίας Συνταγματάρχης Β. Καμάρας.

Την 30η Ιουνίου οι δυνάμεις των ΕΟΕΑ (ΙΙ/16 Τάγμα) πέτυχαν περιφανή νίκη κατά των Γερμανοτσάμηδων στη μάχη των Αγίων Θεοδώρων, έξω από τη Παραμυθιά. Ακολούθησαν από 4 μέχρι 11 Αυγούστου επιχειρήσεις εκκαθάρισης της περιοχής από το ίδιο ανωτέρω Τάγμα, οι αντάρτες του οποίου, όπως και του Συντάγματος, κατήγοντο όλοι από τη περιοχή, και έπνεαν μένεα κατά των μυσαρών τούτων σφαγέων του ελληνισμού. Αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων ήταν ο έλεγχος της αμαξιτής οδού Ηγουμενίτσας – Ιωαννίνων, που επετεύχθη με τη κατάληψη των υψωμάτων εκατέρωθεν του χωρίου Κορύτιανη, παρά τις λυσσώδεις αντεπιθέσεις των Μουσουλμάνων Τσάμηδων που εξορμούσαν από τα χωριά Δράμεση και Ρίζιανη. Επετεύχθη επίσης η περίσχεση του οδικού κόμβου της Μενίνας, που αποτελούσε βάση για τις επιχειρήσεις των Γερμανοτσάμηδων.

Την 6η Αυγούστου αφίχθη στη Παραμυθιά το 3/40 Σύνταγμα με διοικητή τον Αντισυνταγματάρχη Γ. Αγόρο και τέθηκε υπό διοίκηση της Χ Μεραρχίας. Παρά τη Χ Μεραρχία είχε αφιχθεί στη Παραμυθιά, μετά τη Μάχη των Αγίων Θεοδώρων, μόνιμη αντιπροσωπία της συμμαχικής αποστολής από τους αμερικανούς λοχαγούς Άντερσον και Ρότζερς, το λοχαγό Τζων και τον άγγλο υπολοχαγό Ντέϊβ.

Από τις 10 Αυγούστου 1944 οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες άρχισαν να συμπτύσσονται στη περιοχή Φιλιατών και ελληνοαλβανικών συνόρων, τμήματα δε αυτών είχαν παραμείνει στην Ηγουμενίτσα και Μενίνα, με τις Γερμανικές δυνάμεις της περιοχής. Το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Μ.Α.) διέταξε τη κατάληψη του οδικού κόμβου της Μενίνας, τον οποίο επερασπίζετο Γερμανικό Τάγμα και ικανός αριθμός Μουσουλμάνων Τσάμηδων.

Το χωριό Μενίνα είχε άρτια αμυντική οργάνωση, με δύο πυροβόλα και αρκετό αριθμό πολυβόλων θέσεως. Υπήρχαν επίσης στο χωριό αυτό προωθημένες αποθήκες τροφίμων και πυρομαχικών και πολλά μεταφορικά αυτοκίνητα. Η Μενίνα αποτελούσε προωθημένη μικρή βάση εφοδιασμού για τις επιχειρήσεις των Γερμανοτσάμηδων στη περιοχή Παραμυθιάς- Σουλίου-Φαναρίου-Μαζαρακιάς.  Καταλαμβανόμενης της Μενίνας απεκλείοντο οι Γερμανοί στην Ηγουμενίτσα και τις Φιλιάτες, και καμία κίνηση προς την Παραμυθιά και τη Πρέβεζα δεν θα ήταν δυνατή. Ήταν λοιπόν ζωτική θέση για τους Γερμανούς.

Την επίθεση κατά της Μενίνας διηύθυνε η Χ Μεραρχία των ΕΟΕΑ υπό τον Συνταγματάρχη Β. Καμάρα, που διέθετε το 3/40 Σύνταγμα του Αντισυνταγματάρχου Αγόρου Γ. δυνάμεως 750 ανδρών και το 16ο Σύνταγμα του Αντισυνταγματάρχου Κρανιά Αρ. δυνάμεως 350 ανδρών.

Το 3/40 Σύνταγμα κατά τη μάχη της Μενίνας περιελάμβανε : Διοίκηση με διοικητή τον Αντισυνταγματάρχη Γ. Αγόρο και υποδιοικητή τον Επίλαρχο Δ. Γεωργιάδη, το Ι Τάγμα ( διοικητής Ταγματάρχης Οικονομόπουλος, διοικητές Λόχων Υπολοχαγός Χονδρός, Υπολοχαγός Φωτάκης ), το ΙΙ Τάγμα ( διοικητής Επίλαρχος Μπασαράκος, διοικητές Λόχων Υπίλαρχος Μητρόπουλος, Υπίλαρχος Φραντζέσκαρος ), το ΙΙΙ Τάγμα ( διοικητής Επίλαρχος Κατσαδήμας, διοικητές Λόχων Ίλαρχος Χαρβαλάκης, Λοχαγός Ρωμανός ), και το Ταγμα Οπλομηχανημάτων ( διοικητής Ταγματάρχης Παπαζώης, διοικητές Λόχου Πολυβόλων Υπίλαρχος Περεπές, Λόχου Όλμων Υπολοχαγός Μώρος ).

Η μάχη άρχισε την 05:00 ω της 17ης Αυγούστου και ο αγώνας ήταν σκληρός, καθόσον οι Γερμανοί αμύνονται από τις πλέον οχυρές θέσεις τους. Προσπάθειες γερμανικών ενισχύσεων από την οδό Ιωαννίνων-Ηγουμενίτσας και Ηγουμενίτσας - Ιωαννίνων αποτυγχάνουν, διότι οι κατευθύνσεις αυτές φράσσονται από Λόχους των Ιλάρχων Μητρόπουλου και Φραντζέσκαρου αντίστοιχα. Η κάλυψη από την κατεύθυνση των Φιλιατών γίνεται από τμήματα του Συνταγματάρχου Κάτσιου.

Τις απογευματινές ώρες ο αγώνας είναι κρίσιμος. Το Ι Τάγμα του 3/40 Συντάγματος καθηλώνεται στη πεδινή περιοχή της Μενίνας, 100 μέτρα από τις οχυρές θέσεις των Γερμανών. Οι απώλειες του Τάγματος είναι σοβαρές, αλλά οι διοικητές των Λόχων πρώτης γραμμής Υπολοχαγός Χονδρός και Υπολοχαγός Φωτάκης επιδεικνύουν απαράμιλλο ηρωισμό και ελέγχουν τη κατάσταση. Ο Υπολοχαγός Χονδρός τραυματίζεται σοβαρά, φέρων πέντε τραύματα από θραύσματα όλμων, αλλά δεν δέχεται να αποσυρθεί της θέσεως του.

Το 16 Σύνταγμα ομοίως έχει καθηλωθεί. Με την έλευση του σκότους η κατάσταση εξακολουθεί κρίσιμη. Οι άγγλοι αξιωματικοί που παρακολουθούν τα επιτιθέμενα τμήματα θεωρούν τη μάχη απολεσθείσα.

Την πρώτη μέρα συνελήφθησαν 50 Γερμανοί αιχμάλωτοι. Το πρωί της ημέρας αυτής έπεσε επί του πεδίου της μάχης ο Ταγματάρχης Ουάλας, μαχόμενος μεταξύ των ακροβολιστών.

Την επόμενη ημέρα, 18 Αυγούστου, το ΙΙΙ Τάγμα του 3/40 Συντάγματος (Επίλαρχος Κατσαδήμας) έλαβε διαταγή και κινήθηκε κατά του οχυρού συγκροτήματος των οικημάτων όπου ημύνοντο σθεναρά οι Γερμανοί. Το Τάγμα επιτέθηκε με τους Λόχους κατά βάθος, λόγω του στενού μετώπου, και με επικεφαλής τον ιερό Λόχο του Συντάγματος, υπό τον Ίλαρχο Χαρβαλάκη, με διμοιρίτες τον Υπίλαρχο Σούτσο και τον Ανθυπολοχαγό Τρίμπο.

Την 10:00ω οι αντάρτες ευρίσκονται 50 μέτρα από των οχυρών των Γερμανών, και λόγω των δραστικών πυρών των τελευταίων η περαιτέρω κίνηση καθίσταται αδύνατη. Στο μεταξύ πίπτει νεκρός ο διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Τρίμπος και τραυματίζεται ο Υπολοχαγός Σούτσος. Την ίδια ώρα 7 Γερμανικά αυτοκίνητα κατόρθωσαν να διέλθουν την οδό που κατείχετο από Λόχο του Συντάγματος και κινούνται την πλέον κρίσιμη στιγμή προς Μενίνα.

Την 11:00 ω προωθείται το μοναδικό αντιαρματικό πυροβόλο (γερμανικό λάφυρο) σε κατάλληλη θέση για να βάλει κατά των οχυρών των Γερμανών από μικρή απόσταση, λόγω της εγγύτητας των ημετέρων τμημάτων. Ο αγώνας συνεχίζεται με αμείωτη ένταση μέχρι την 1500 ω, οπότε 47 Γερμανοί εξήλθαν των οχυρών και παρεδίδοντο, αφού όλοι ήταν τραυματισμένοι. Την ίδια ώρα ο Ιερός Λόχος γίνεται κύριος της οχυρής αυτής θέσεως. Από αυτή τη στιγμή παύει κάθε αντίσταση των Γερμανών. Και τις δύο ημέρες πολέμησαν γενναιότατα.

Οι απώλειες των Γερμανών ανήλθαν: σε 101 αιχμαλώτους, 112 Γερμανούς νεκρούς και 35 νεκρούς Μουσουλμάνους Τσάμηδες.

Οι δικές μας απώλειες ανήλθαν σε: 18 νεκρούς αξιωματικούς και οπλίτες και 27 τραυματίες αξιωματικούς και οπλίτες του 3/40 Συντάγματος, 15 εκτός μάχης του 16 Συντάγματος και 1 Άγγλος ( Ταγματάρχης Ουάλας ) νεκρός.

Η μάχη της Μενίνας είναι για τη πατρίδα μας μια από τις πιο λαμπρές σελίδες δόξας και ηρωισμού.-

* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., συγγραφέας, και διετέλεσε πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας.

Βοηθήματα:

- «Αρχεία Εθνικής Αντίστασης 1941-45» έκδοση ΓΕΣ 1998, με την επιμέλεια επιτροπής Ανωτάτων Αξιωματικών, πρόεδρος ο Υποστράτηγος Γ. Γκορέζης.

- «Η Εθνική Αντίσταση 1941-45 »,Υποστράτηγος Γεώργιος Γκορέζης, Εκδόσεις Δωδώνη, 1999.

- «Πολεμική Έκθεση Δράσης 3/40 Σ.Ε.», Αντισυνταγματάρχης Γ. Αγόρος, Διοικητής Συντάγματος.

- «Πολεμική Έκθεση Δράσης ΙΙ/16 Τάγματος», Αντισυνταγματάρχης Κ. Ζιώγας, Διοικητής Τάγματος.

Από το αρχείο της ΕΡΤ και το ντοκιμαντέρ "ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ

 ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ" (1985)