Η Μάχη του Μαραθώνος {490 π.χ}

«Ἑλλήνων προμαχοῦντες Ἀθηναῖοι Μαραθῶνι, χρυσοφόρων Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν». Το ἐπίγραμμα τοῦ Σιμωνίδη τοῦ Κείου στόν τύμβο τῶν Ἀθηναίων στόν Μαραθώνα.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 490 π.Χ, 10.000 Αθηναίοι υπό την αρχηγία του Μιλτιάδου και 1.000 Πλαταιείς υπό τον Αρίμνηστο, νίκησαν στην πεδιάδα του Μαραθώνος ένα στράτευμα 20 έως 50.000 Περσών, υπό τον Δάτη και τον Αρταφέρνη. Οι απώλειες των Ελλήνων ανήλθαν σε 203 (192 Αθηναίοι και 11 Πλαταιείς), ενώ των Περσών σε 6.400. Η σύγκρουση εντάσσεται στους Περσικούς Πολέμους, με τους οποίους ο βασιλεύς των Περσών Δαρείος προσπάθησε να επεκτείνει την κυριαρχία του προς την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η αποστολή βοηθείας των Αθηναίων και Ερετριέων προς τις Ιωνικές πόλεις Μίλητο και Έφεσο που επαναστάτησαν κατά των Περσών το 499 π.Χ, αποτέλεσε την αφορμή του Δαρείου να εκστρατεύσει κατά των Αθηνών και της Ερέτριας. 

Ο Μιλτιάδης 

Η επιλογή του κόλπου του Μαραθώνος για την αγκυροβόληση των 600 περσικών πλοίων, έγινε κατόπιν υποδείξεως του Ιππία, τυράννου των Αθηνών, ο οποίος είχε καταφύγει στην περσική αυλή, μετά την ανατροπή του το 510 π.Χ. Η νίκη των ελληνικών όπλων οφείλεται σε δύο κυρίως παράγοντες: Στις στρατηγικές ικανότητες του Μιλτιάδου και στο υψηλό φρόνιμα όλων των ενθουσιωδώς συμμετασχόντων στην μάχη ελευθέρων Ελλήνων πολιτών. Ο εξηντάχρονος Μιλτιάδης εφήρμοσε το δόγμα ότι «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση». Έπεισε τους συμπατριώτες του να μεταβούν στον Μαραθώνα προς αντιμετώπιση των εισβολέων και όχι να τους αναμένουν να βαδίσουν κατά των Αθηνών. Επέλεξε το πεδίον και την ημερομηνία διεξαγωγής της μάχης. Γνώστης της περσικής στρατηγικής, από την θητεία του ως τύραννος στην Χερσόνησο της Θράκης, εξουδετέρωσε τα πλεονεκτήματα των αντιπάλων του με τις τακτική που εφήρμοσε. Πολέμησε με τον σχηματισμό μάχης της φάλαγγος στον οποίον υπερείχαν οι Έλληνες, λόγω οπλισμού και εκπαιδεύσεως. Ανέπτυξε το μέτωπο της παρατάξεως στα 1.500 μέτρα για να μην υστερεί του περσικού και διατήρησε τα άκρα ισχυρά παρατάσσοντας 8 σειρές ανδρών, έναντι των 3 του κέντρου. Ελαχιστοποίησε τις απώλειες του φράγματος βελών από τους τοξότες, διερχόμενος τροχάδην τα 150 μέτρα του δραστικού βεληνεκούς αυτών. Μετά την απώθηση των άκρων του εχθρού, οι Αθηναίοι επέστρεψαν και περικύκλωσαν τους Πέρσες, οι οποίοι είχαν υπερισχύσει του ασθενούς κέντρου των Ελλήνων. Αυτή η κίνηση αποτέλεσε το κλειδί της νίκης, γιατί μετά την συμπλοκή των δυνάμεων στην ουσία δεν υπήρχε διοίκηση και έλεγχος των στρατιωτών. 

Ο Μαραθωνοδρόμος 

Ο αγγελιοφόρος Θέρσιππος ανήγγειλε την νίκη των Ελλήνων στην Αθήνα αναφωνώντας «νενικήκαμεν» και στην συνέχεια παρέδωσε το πνεύμα του. Είχε τρέξει την διαδρομή των 42 χιλιομέτρων του κλασσικού Μαραθωνίου «ἐν πλήρῃ ἐξαρτύσει». Μετά την επιβίβαση των Περσών στα πλοία, έπειτα από ολονύκτια πορεία το καταπονημένο στράτευμα έφθασε στο Φάληρο, εμποδίζοντας την απόβαση των Περσών, οι οποίοι στην συνέχεια επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Η φύλαξη των πλουσίων λαφύρων ανατέθηκε στον πτωχό αλλά δικαιότατο αρχηγό της αριστοκρατικής παρατάξεως Αριστείδη. Η βοήθεια 2.000 Σπαρτιατών έφθασε αφού όλα είχαν κριθεί. Το αναπάντητο ερώτημα είναι η μη χρησιμοποίηση του ιππικού από τον Δάτη. Εκτός από τον Μιλτιάδη, ο πολέμαρχος των Αθηνών Καλλίμαχος από των δήμο Αφιδνών, υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της μάχης. Στην ισοψηφία που προέκυψε στο συμβούλιο των στρατηγών, τάχθηκε υπέρ της προτάσεως του Μιλτιάδου να πολεμήσουν χωρίς να αναμένουν την βοήθεια από την Σπάρτη. Σκοτώθηκε πολεμώντας γενναιότερα όλων. Είχε δεχθεί τόσα ακόντια στο σώμα του, ώστε ακόμα και νεκρός παρέμενε όρθιος. 

Το Νόημα της Νίκης

Η σημασία της πρώτης νίκης των Ελλήνων εναντίον των «ανίκητων» Περσών, διέσωσε εκτός από την Ελλάδα και την Ευρώπη. Σε περίπτωση επικρατήσεως των Περσών ο παγκόσμιος πολιτισμός θα είχε στερηθεί της προσφοράς των Ελλήνων των κλασσικών χρόνων. Η Ευρώπη θα είχε βυθισθεί σε σκοτάδι ανάλογο μ’ αυτό που επικράτησε μετά την αδυναμία αναχαιτίσεως των Οθωμανών, 20 αιώνες μετά. Η νίκη στον Μαραθώνα υπήρξε το αποτέλεσμα της εδραιωμένης αντιλήψεως των προγόνων μας ότι, η ελευθερία της πατρίδος αποτελεί το υπέρτατο αγαθόν, το οποίο αξίζει κάθε θυσίας. Γι’ αυτό τον λόγο ο Αισχύλος ήθελε να τον θυμούνται όχι σαν τον δημιουργό της «Ορέστειας», αλλά γιατί σαν νεαρός πολέμησε στον Μαραθώνα. Η μιζέρια που βιώνουμε στις ημέρες μας είναι αποτέλεσμα της ελλείψεως αυτών των ιδανικών. 

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Nicholas Sekunda, Η Μάχη του Μαραθώνα, Εκδόσεις 4π, Αθήνα 2011

β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977

γ. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήνα 1948