Η Συνθήκη Ελληνοσερβικής Συμμαχίας του 1913

«Ἡ Ἑλλάς ἦτο ὑποχρεωμένη, ὅταν τὸν Αὔγουστο τοῦ 1914 ἡ Αὐστρία ἐπετέθη κατὰ τῆς Σερβίας, νὰ βοηθήσῃ στρατιωτικῶς τὴν Σερβίαν κατὰ τῆς Αὐστρίας». Ἐλευθέριος Βενιζέλος (Οκτ. 1934).

Την 3η Νοεμ. 1914 οι Αυστριακοί εισέβαλαν στην Σερβία με δύο Στρατιές. Είχε προηγηθεί η κήρυξη του πολέμου της Αυστροουγγαρίας κατά της Σερβίας, μετά την δολοφονία του διαδόχου του θρόνου Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας, στο Σεράγεβο την 15η Ιουνίου 1914. Ο στρατάρχης Όσκαρ Ποτίορεκ (Oscar Potiorek) ο οποίος τέθηκε επικεφαλής των αυστριακών στρατευμάτων, επέβαινε την μοιραία ημέρα στο όχημα των δολοφονηθέντων. Ο Ποτίορεκ κήρυξε την επιχείρηση ως «εκστρατεία εκδικήσεως».

Υπογραφή μετ’ Εμποδίων 

Την 19η Μαΐου 1913 η Ελλάς και η Σερβία, λίγο πριν την έναρξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, υπέγραψαν συνθήκη συμμαχίας προκειμένου να αντιμετωπίσουν την ισχυρότερη στρατιωτικά Βουλγαρία. Οι πρίγκιπες Νικόλαος της Ελλάδος και ο Αλέξανδρος της Σερβίας κατέληξαν σε μίαν κατ’ αρχάς συμφωνία. Η διαπραγμάτευση του στρατιωτικού σκέλους της συμμαχίας ανατέθηκε στον ταγματάρχη Ιωάν. Μεταξά, ο οποίος επέμενε ότι, η συμφωνία έπρεπε να ισχύσει μόνο σε περίπτωση πολέμου με την Βουλγαρία. Οι Σέρβοι ήθελαν την συνδρομή της Ελλάδος με το σύνολο των στρατιωτικών της δυνάμεων εναντίον οποιασδήποτε προσβολής. Τον Μεταξά αρνούμενο να υπογράψει αντικατέστησε ο Ταγματάρχης Ξενοφών Στρατηγός, ο οποίος με την σειρά του διαφώνησε με την σερβική απαίτηση. Η έναρξη των εχθροπραξιών εκ μέρους των Βουλγάρων, οδήγησαν τον Βασιλέα και τον Βενιζέλο στην υπογραφή της συνθήκης συμμαχίας, έχοντας γνώση ότι σε περίπτωση επιθέσεως της Αυστρίας κατά της Σερβίας, η Ελλάς δεν θα μπορούσε να την τηρήσει.

Η Αθέτηση των Συμφωνηθέντων 

Όταν η Αυστρία κήρυξε τον πόλεμο στην Σερβία, η Βουλγαρία ήταν ακόμη ουδέτερη. Σε περίπτωση αποστολής ελληνικού στρατού στην Σερβία, τα βόρεια σύνορα μας θα έμειναν εκτεθειμένα. Ο Βενιζέλος στις εκκλήσεις του Σέρβου πρωθυπουργού Νίκολα Πάσιτς, για την τήρηση των συμφωνηθέντων, του αποκρίθηκε ότι θα έφερνε το θέμα στο υπουργικό συμβούλιο και θα εξέταζε τις συνθήκες υπό τις οποίες κηρύχθηκε ο πόλεμος. Ο Βενιζέλος διεμήνυσε στην Σερβία, ότι θα τηρούσε ευμενή ουδετερότητα και σε περίπτωση που θα επιτίθετο η Βουλγαρία στην Σερβία, τότε θα επιχειρούσε η Ελλάς εναντίον της. Για την στάση του αυτή χρησιμοποίησε ένα όρο της συμμαχίας, σύμφωνα με τον οποίο η πατρίδα μας δεν ήταν υποχρεωμένη να προστρέξει σε βοήθεια της Σερβίας, εάν ο πόλεμος με την Αυστρία είχε προκληθεί με δική της υπαιτιότητα. Γεγονός το οποίο δεν συνέβη.

Σκληρό «Παιχνίδι»

Την 6 Αυγούστου 1914 ο Βενιζέλος, έχοντας την συγκατάθεση του Κωνσταντίνου, ζήτησε να συμμετάσχει στην «Εγκάρδια Συνεννόηση»[1], προσφέροντας το σύνολο του ελληνικού στρατού και στόλου, όπου και όπως επιθυμούσαν οι Αγγλογάλλοι. Οι σύμμαχοι απέρριψαν την πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού, διότι μ’ αυτό τον τρόπο θα έσπρωχναν τις ουδέτερες μέχρι τότε Βουλγαρία και Τουρκία προς την Γερμανία. Το καλοκαίρι του 1914, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη συμμετείχαν σ’ ένα πολύπλοκο παιγνίδι συμμαχιών προς εξυπηρέτηση των εθνικών τους συμφερόντων. Η Ελλάς, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους είχε αναδειχθεί από μικρή σε υπολογίσιμη δύναμη. Στην δεδομένη χρονική συγκυρία ο Βενιζέλος έκρινε ότι η αθέτηση των υποχρεώσεων μας προς την Σερβία, δικαιολογείτο λόγω των περιστάσεων, ενώ θεωρούσε τη σύμπραξη με τους συμμάχους ως την βέλτιστη επιλογή. Οι δύο πόλοι εξουσίας της χώρας, ο πρωθυπουργός και ο Βασιλεύς είχαν διαφορετική αντίληψη του εθνικού συμφέροντος. Η διαφωνία τους οδήγησε στον εθνικό διχασμό με τραγικά αποτελέσματα για την χώρα μας. 

Η αποτυχημένη αντιμετώπιση της παρατεταμένης οικονομικής κρίσεως σήμερα, οφείλεται πρωτίστως στην αδυναμία εθνικής συνεννοήσεως. 

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Η Ιστορία του Εθνικού Διχασμού, κατά την αρθογραφία Ελευθερίου Βενιζέλου και του Ιωάννου Μεταξά, Εκδόσεις Κυρομάνος , Θεσνικη 2003.

β. Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος, Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού(1833-1949), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2014.

γ. Σαράντος Ι. Καργάκος, Η Ελλάς κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, Αθήνα 2012, ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΤΕΧΝΩΝ

----------------------------------------

[1] Αντάντ ή «Εγκάρδια Συνεννόηση» (Entente Cordiale) ονομάζεται η συμμαχία μεταξύ Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην οποία προσχώρησε κατόπιν και η Ρωσία.