Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης {1792 - 1828}

«Ὦ γνήσια τῆς Ἑλλάδος τέκνα· ψυχαὶ ποὺ ἐπέσατε εἰς τὸν ἀγῶνα ἀνδρείως, τάγμα ἐκλεκτῶν Ἡρώων, καύχημα νέον». Ἀνδρέας Κάλβος, Ὠδή εἰς τον Ιερόν Λόχο. 

Την 24η Φεβρουαρίου 1821, ο τριαντάχρονος Αλέξανδρος Υψηλάντης, ευρισκόμενος στο Ιάσιο (Ανατολική Ρουμανία), κάλεσε τους υπόδουλους Έλληνες να επαναστατήσουν κατά του Οθωμανού δυνάστου. Ένα χρόνο πριν είχε αποδεχθεί την πρόταση του Εμμανουήλ Ξάνθου να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας  (Επίτροπος Γενικός της Ελληνικής Εταιρείας). Οι Φιλικοί έψαχναν ως αρχηγό ένα πρόσωπο, υψηλής κοινωνικής θέσεως, γνωστό στους Έλληνες και με δεσμούς με τον Ρώσο αυτοκράτορα Αλέξανδρο Α΄. Ο Ξάνθος πρότεινε στον Ιωάννη Καποδίστρια (45 χρονών), υπουργό εξωτερικών της Ρωσίας, να ηγηθεί του αγώνος. Μετά την άρνησή του, απευθύνθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα, αφού συμβουλεύτηκε πρώτα τον Καποδίστρια. 

Το Καθήκον

Ο μονόχειρας πρίγκιπας, ήρωας των ναπολεόντειων πολέμων, υποστράτηγος του ρωσικού στρατού και υπασπιστής του Τσάρου, ανέλαβε τον ρόλο του παράκλητου ενός ολόκληρου λαού, επωμιζόμενος το τεράστιο βάρος της απελευθερώσεως του Ελληνικού έθνους. Την 22α Φεβρουαρίου ο Αλέξανδρος μαζί με τους αδελφούς του Γεώργιο και Νικόλαο και λίγους πιστούς του φίλους, πέρασε τον ποταμό Προύθο. Δύο ημέρες μετά, με την ιστορική του προκήρυξη, η οποία άρχιζε με το: «Μάχου ὑπέρ Πίστεως καὶ Πατρίδος» και έκλινε με την προτροπή «Είς τά ὅπλα, λοιπόν, φίλοι, ἡ Πατρίς μᾶς προσκαλεῖ !», κίνησε τον τροχό της ιστορίας. 

Το Σχέδιο

Το κύριο δίλημμα του Υψηλάντη υπήρξε εάν η επανάσταση έπρεπε να ξεκινήσει από την Πελοπόννησο ή την Μολδοβλαχία. Η επιλογή του να κηρύξει την επανάσταση από την Μολδοβλαχία, στηρίχθηκε στην ύπαρξη των οργανωμένων ενόπλων τμημάτων των Ελλήνων ηγεμόνων τους και στις προσδοκίες για τον ξεσηκωμό της Σερβίας και του Μαυροβούνιου. Κάλεσε τους Έλληνες στην Ιταλία, την Αίγυπτο και την Κύπρο να πυκνώσουν τις γραμμές του. Σχεδίασε την πυρπόληση του τουρκικού στόλου στην Κωνσταντινούπολη και την εκμετάλλευση της ανταρσίας του Αλή Πασά των Ιωαννίνων κατά του Σουλτάνου. Ο αριθμός των επαναστατών ανήλθε σε 13.000 χιλιάδες εκ των οποίων οι μισοί ανήκαν στα σώματα του Γεωργάκη Ολύμπιου, Σάββα Καμινάρη και Θεόδωρου Βλαδιμηρέσκου. Ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος του παρείχε πλήρη υποστήριξη. Η συγκρότηση του Ιερού Λόχου, από ενθουσιώδη ελληνόπουλα, αποτελεί διαχρονικά την πιο ευγενική εκδήλωση φιλοπατρίας.

Η Καταστροφή

Η αποκήρυξη του Υψηλάντη από τον Τσάρο,  είχε σαν αποτέλεσμα την αποβολή του από τον ρωσικό στρατό και την συγκατάθεση της Ρωσίας για την αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες  για την κατάπνιξη του κινήματος του. Η καθυστέρηση του να αναλάβει δράση αδυνάτισε την θέση των επαναστατών, ενώ η προδοσία του Βλαδιμηρέσκου χειροτέρευσε την κατάσταση. Η ήττα στο Δραγατσάνι (7 Ιουν. 1821) αποτέλεσε το αποφασιστικό χτύπημα κατά του εγχειρήματος, χωρίς να παραγνωρίζεται ο ηρωικός αγώνας του Γεωργάκη Ολύμπιου, για άλλους τρεις μήνες. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και οι αδελφοί του διέφυγαν προς την Αυστρία, όπου συνελήφθησαν και παρέμειναν φυλακισμένοι υπό απάνθρωπες συνθήκες για τα επόμενα έξι χρόνια. Η υγεία του κλονίσθηκε ανεπανόρθωτα, με αποτέλεσμα να αποβιώσει την 31η  Ιαν 1828 στην Βιέννη, δύο μήνες μετά την απελευθέρωση του, σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Ήταν 36 χρονών.

Η Προσφορά

Η ελευθερία της πατρίδος μας υπήρξε το αποτέλεσμα της προσφοράς και της θυσίας πολλών επωνύμων και ανωνύμων αγωνιστών, τους οποίους έχουμε χρέος να τους τιμούμε στο διηνεκές. Η συνεισφορά όμως του Αλέξανδρου Υψηλάντη υπήρξε ο καταλύτης της επαναστάσεως του 1821, διότι προσέφερε ανεκτίμητο χρόνο για την εδραίωση της στην νότια Ελλάδα. Θα μπορούσε να επικαλεσθεί πολλές δικαιολογίες για να αποφύγει την οδό του μαρτυρίου, αποδέχθηκε όμως αντάξιος του ρόλου που του επεφύλαξε το πεπρωμένο του, για την ανάσταση του γένους μας. Η προσφορά του ομοιάζει προς αυτή του σπινθήρα, χωρίς τον οποίον είναι αδύνατη η ανάφλεξη. Φρονώ ότι ο σεβασμός στην ιστορική δικαιοσύνη επιβάλλει να αναγνωρίσουμε, ως ημέρα εορτής της εθνικής μας παλιγγενεσίας την 24η Φεβρουαρίου 1821.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία  

α. Διονυσίου Α. Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις , Αθήνα 1974, Εκδοτικός Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ.

β. THOMAS GORTON, Ιστορία Της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 2010, Εκδόσεις Αρχιπέλαγος. 

γ. Νικολάου Σπηλιάδου, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, Ινστιτούτο Διεπιστημονικών ερευνών Ανάπτυξης της Νεωτέρας Ελλάδος «Χαρίλαος Τρικούπης», Αθήνα 2007.

-----------------------------------------------------

[1] Ο Εμμανουήλ Ξάνθος (Πάτμος), ο Νικόλαος Σκουφάς (Άρτα) και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (Ιωάννινα) ίδρυσαν το 1814 στην Οδησσό την μυστική οργάνωση της Φιλικής Εταιρίας, με σκοπό την προετοιμασία της επαναστάσεως κατά των Οθωμανών.

[2] Την 27 Αυγ. 1813, στην μάχη της Δρέσδης, κατά άλλους του Μπάουτσεν ο Αλ. Υψηλάντης έχασε το δεξί του χέρι.

[3] Η φράση στην προκήρυξη της 24ης Φεβρουαρίου: «Κινηθῆτε, ὦ φίλοι, καὶ θέλετε ἰδεῖ μὶαν κραταιὰν δύναμιν νὰ ὑπερασπισθεῖ τὰ δίκαια μας», παρέπεμπε στην Ρωσία. Ο Τσάρος ήθελε να καταστήσει σαφές ότι δεν είχε καμία ανάμειξη στο κίνημα του Υψηλάντη.

[4] Η αποστολή στρατευμάτων στην Μολδοβλαχία όφειλε  να έχει την έγκριση του Τσάρου βάσει της συνθήκης του Βουκουρεστίου του 1812, που υπογράφηκε μετά την λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1806-1812.