Η Επιχείρηση «Έπαθλο»

Ἄντονυ Ἤντεν (ΥΠΕΞ Ην. Βασίλειου): «Σχετικά μέ τήν Τουρκία. Μποροῦμε νὰ κάνουμε τίποτα γιά νά βελτιώσουμε τήν κατάσταση;» Ἰωσήφ Στάλιν: «Πέστε τους ὅτι θὰ πάρουν τὰ Δωδεκάνησα». Μόσχα 16 Δεκ. 1943.

Την 10η Σεπτ. 1943, ελληνοβρετανικές μονάδες από την Μέση Ανατολή κατέλαβαν τις νήσους Καστελόριζο, Κω, Σάμο, Ικαρία, Λέρο, Σύμη, Κάλυμνο, Πάτμο, και Αστυπάλαια, στα πλαίσια της επιχειρήσεως «Έπαθλο (Accolade)». Οι ιταλικές φρουρές των νησιών, μετά την καθαίρεση του Μουσολίνι και την συνθηκολόγηση του Ιταλού Στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο (08 Σεπτ. 1943), τάχθηκαν στο πλευρό των συμμαχικών δυνάμεων. Η γερμανική μεραρχία που στάθμευε στην Ρόδο, απέτρεψε την παράδοση των ιταλικών δυνάμεων και συνέλαβε τον Ιταλό κυβερνήτη αντιναύαρχο Ινίγκο Καμπιόνι (Inigo Campioni).Τον μετέφεραν στην «Δημοκρατία του Σάλο (Τμήμα της Βορείου Ιταλίας υπό τον Μουσολίνι)», όπου δικάστηκε με την κατηγορία της προδοσίας και εκτελέστηκε.

Το Έπαθλον

Το 1943 ο Τσώρτσιλ πίστευε πως η κατάληψη των Δωδεκανήσων, θα του εξασφάλιζαν τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου και θα του επέτρεπαν να διαπραγματευτεί με την Τουρκία την συμμετοχή της στον πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων. Ο έλεγχος του Αιγαίου και των Δαρδανελίων θα διευκόλυνε τον εφοδιασμό της Ρωσίας, ενώ η Γερμανική πολεμική βιομηχανία θα στερείτο του τουρκικού χρωμίου. Τα κίνητρα του Τσώρτσιλ αφορούσαν και στην μεταπολεμική ισορροπία δυνάμεων. Την ίδια άποψη είχε και ο Χίτλερ, ο οποίος ήθελε πάση θυσία να διατηρήσει τον έλεγχο της γραμμής Πελοποννήσου-Κυθήρων-Κρήτης-Καρπάθου-Ρόδου, την οποία αποκαλούσε «Σιδηρούν Δακτύλιον(Der Eiserne Ring)». Οι Γερμανοί ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους σε προσωπικό και μέσα(αεροπορία και ναυτικό) και ανέθεσαν την ανακατάληψη των νήσων στον «υποστράτηγο Φρέντεριχ Μούλλερ(Friedrich Müller)»,[1] τον επιλεγόμενο «Χασάπη της Κρήτης», λόγω των θηριωδιών που διέπραξε σε βάρος των αμάχων.

Οι Επιχειρήσεις                

Την 26η Σεπτ. 1943, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό θρήνησε την απώλεια του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα» στη Λέρο, μετά από αεροπορική επιδρομή. Ο ηρωικός κυβερνήτης του πλωτάρχης Γεώργιος Μπλέσσας, μαζί με 72 άνδρες από τα 222 μέλη του πληρώματος, χάθηκαν μαζί με το πλοίο. Τα νησιά Κως και Λέρος απετέλεσαν πεδία σφοδρών συγκρούσεων μεταξύ των γερμανικών και των ιταλοβρετανικών δυνάμεων. Την 4η Οκτ. καταλήφθηκε η Κως. Οι Γερμανοί εκτέλεσαν όλους τους Ιταλούς αξιωματικούς(90) με την κατηγορία της προδοσίας. Οι αιχμάλωτοι Βρετανοί ανήλθαν σε 1.600, ενώ οι νεκροί και οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 200. Ακολούθησε η κατάληψη της Σύμης, της Αστυπάλαιας και της Καλύμνου. Την 22α Οκτ. το αντιτορπιλικό «Αδρίας» με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Ιωάννη Τούμπα,[2] μετά από πρόσκρουση σε νάρκη ανοικτά της Καλύμνου, έχασε την πλώρη του, αλλά δεν βυθίσθηκε. Το «αδελφό» βρετανικό αντιτορπιλικό «Hurworth»,[3] που έσπευσε προς βοήθεια του, προσέκρουσε σε νάρκη και βυθίσθηκε αύτανδρο, παρασέρνοντας στον βυθό 134 γενναίους. άνδρες. Το «Αδρίας» άσχημα πληγωμένο προσάραξε στην τουρκική παραλία του «Γκιουμουσλούκ(Gümüslük)», απέναντι από την Κάλυμνο. 21 άνδρες του πληρώματος ήσαν νεκροί, αλλά υπήρχαν και 19 βαριά τραυματισμένοι σφηνωμένοι στα συντρίμμια. Ο κυβερνήτης του αφηγείται: «Τούς κρατούσαμε σέ κατάσταση διαρκοῦς μέθης μέ κονιάκ. Ὅταν πέθαναν, τὰ ὑπόλοιπα ἀνέλαβε ἕνας Τοῦρκος χασάπης, εἶναι ἀπό τίς εἰκόνες πού προσπαθεῖς νά διώξεις ἀπό τό μυαλό σου». Την 6η Δεκ. 1943, μετά από τις απαραίτητες επισκευές το «ακρωτηριασμένο πλοίο» κατέπλευσε στην Αλεξάνδρεια, ανήμερα του Αγίου Νικολάου, όπου έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής. Την 16 Νοεμβρίου οι υπερασπιστές της Λέρου, 2.600 Βρετανοί και 5.000 Ιταλοί στρατιώτες παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Οι Ιταλοί αιχμάλωτοι αντιμετωπίσθηκαν με πρωτοφανή σκληρότητα, λόγω της αλλαγής στρατοπέδου. Η Σάμος παραδόθηκε άνευ αντιστάσεως. Την 17η Νοεμ. αποχώρησαν από το νησί 358 άνδρες του ελληνικού «Ιερού Λόχου», υπό τον συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντε, 138 Βρετανοί και 3.000 Ιταλοί στρατιώτες, 2.000 πολίτες και 400 Έλληνες αντάρτες.

Την 23η Φεβ. 1945 η Τουρκία κήρυξε «φραστικά» τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, όταν όλα είχαν πλέον κριθεί. Η αποτυχημένη κατάληξη της επιχειρήσεως «Έπαθλο», λειτούργησε προς όφελος των ελληνικών συμφερόντων, γιατί υπήρχε πιθανότητα εκχωρήσεως της Ρόδου ή και άλλων νήσων στην Τουρκία, προκειμένου να συνταχθεί με τους συμμάχους.

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Πέτρος Στ. Μακρής-Στάϊκος, Ο Άγγλος Πρόξενος, Εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα 2011.

β. Ιωάννης Τούμπας, Εχθρός εν’ όψει, Αναμνήσεις Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Αθήνα 1954

γ. Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Αθήνα 2013, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.

--------------------------------------------

[1] Μετά τον πόλεμο, ο Μούλερ και ο έτερος διοικητής της Κρήτης αντιστράτηγος Μπρούνο Μπράουερ (Bruno Bräuer), καταδικάστηκαν σε θάνατο από το Στρατοδικείο Αθηνών για εγκλήματα πολέμου και εκτελέσθηκαν την 20η Μαΐου 1947, στην επέτειο της «Μάχης της Κρήτης».  

[2] Ο Ιωάννης Τούμπας γεννήθηκε στην Μύκονο το 1901 και απεβίωσε στην Αθήνα το 1995. Αποστρατεύτηκε από το Πολεμικό ναυτικό με τον βαθμό του Αντιναυάρχου το 1953 και στην συνέχεια πολιτεύτηκε με το κόμμα το Σοφοκλή Βενιζέλου. Εξελέγη κατ’ επανάληψη βουλευτής και ανέλαβε διάφορα υπουργεία. Εκλέχτηκε Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών το 1991.

[3] Τα δύο πανομοιότυπα πλοία ναυπηγήθηκαν το 1941, στο Newcastle της Αγγλίας.