Το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935

«Ἑλενίτσα οἱ μεγάλοι μάστοροι κάνουν τὰ μεγάλα λάθη». Ο Ελ. Βενιζέλος προς την γυναίκα μετά την αποτυχία του κινήματος της 1ης Μαρ 1935.

Την 20:30 της 1ης Μαρτίου 1935 ρίφθηκαν τρείς κανονιοβολισμοί από το πυροβολείο του Λυκαβηττού, με τις οποίες τέθηκαν σε επιφυλακή οι στρατιωτικές μονάδες των Αθηνών. Η αιτία του συναγερμού υπήρξε η έκρηξη στρατιωτικού κινήματος υπό την αρχηγία Βενιζελικών Αξιωματικών προς ανατροπή της κυβερνήσεως Π. Τσαλδάρη η οποία είχε προκύψει από τις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933. Το κίνημα προπαρασκευάσθηκε υπό τις οδηγίες και τις ευλογίες του Ελ. Βενιζέλου [1].

Η Σχεδίαση του Κινήματος

Οι στασιαστές σχεδίαζαν την κατάληψη του στόλου, ο οποίος στην συνέχεια θα έπλεε προς Θεσσαλονίκη και Καβάλα με σκοπό την ενίσχυση των εκεί σχηματισμών για την επικράτηση του κινήματος στην Βόρεια Ελλάδα [2]. Ταυτοχρόνως θα εξεγείρονταν τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη. Εάν η κυβέρνηση υπέκυπτε θα σχηματιζόταν στρατιωτική κυβέρνηση, ειδάλλως θα σχηματιζόταν  προσωρινή εις Θεσσαλονίκη η οποία θα εκστράτευε κατά των Αθηνών, όπως συνέβη το 1917. Ο Βενιζέλος δεν θέλησε να τεθεί επικεφαλής του κινήματος παρά την επιθυμία της πλειοψηφίας των οπαδών του. Ήθελε να δείξει ότι δεν επιθυμούσε την επαναφορά του στην εξουσία μέσω πραξικοπήματος την οποία έχασε λόγω των εκλογών του 1933. Τα εν ενεργεία στελέχη οργάνωσαν την ΕΣΟ (Ελληνική Στρατιωτική Οργάνωση), η οποία δεν ήθελε να ευρίσκεται υπό την επιρροή του Ν. Πλαστήρα. Τα εν αποστρατεία στελέχη και οι απότακτοι του κινήματος του 1933 οργάνωσαν την «Δημοκρατική Άμυνα» της οποίας προΐστατο ο αντιστράτηγος ε.α. Αν Παπούλας [3], αλλά ουσιαστικά την διοικούσε ο Πλαστήρας ευρισκόμενος στην Γαλλία. Ο Αντιστράτηγος Αλ. Οθωναίος απέρριψε την πρόταση του Βενιζέλου να ηγηθεί του κινήματος. Απουσία αρχηγού η προετοιμασία και η οργάνωση του όλου επιχειρήματος ανατέθηκε στους Αντιστράτηγο ε.α Κ. Βλάχο, Πλοίαρχο ε.α Α. Κολιαλέξη και Συνταγματάρχη Στέφανο Σαράφη.

Η Εκτέλεση

Το απόγευμα της 1ης Μαρ 1935 οι στασιαστές κατέλαβαν το Θωρηκτό «Αβέρωφ», το εύδρομο «Έλλη», 3 αντιτορπιλικά, 2 υποβρύχια και 1 τορπιλοβόλο. Ο «επαναστατικός» στόλος εξήλθε του ναυστάθμου και κατευθύνθηκε προς την Σούδα. Από τις μονάδες των Αθηνών ελέχθηκαν από τους κινηματίες το «Πρότυπο Ευζωνικό Τάγμα» που έδρευε στο στρατόπεδο Μακρυγιάννη και η Σχολή Ευελπίδων. Στην Βόρεια Ελλάδα το Δ΄ Σώμα Στρατού υπό τον Αντιστράτηγο Δ. Καμμένο με έδρα την Καβάλα προσχώρησε στο κίνημα. Η Κυβέρνηση αντέδρασε με καθυστέρηση μίας ημέρας αφού πρώτα ο Κονδύλης [4] συνειδητοποίησε ότι δεν υπάρχουν ελπίδες επιβολής του. Η συμμετοχή του Ι. Μεταξά στην κυβέρνηση ως υπουργού άνευ χαρτοφυλακίου βοήθησε στην αποτελεσματική οργάνωση καταστολής του. Οι πιστές στην κυβέρνηση μονάδες ενισχύθηκαν με πρόσκληση έφεδρων μετά από επιλογή για τα αντιβενιζελικά τους φρονήματα. Μετά από μικρής εκτάσεως αψιμαχίες στην Μακεδονία την 11 Μαρτίου ο Βενιζέλος συνειδητοποίησε το μάταιο του αγώνος και αναχώρησε μέσω Ρόδου για την Ιταλία, όπου κατέφυγαν και οι προσχωρήσαντες στο κίνημα ναυτικοί. Ο Καμμένος και οι επιτελείς του διέφυγαν στην Βουλγαρία.

Οι Τιμωρίες

Στις δίκες που ακολούθησαν καθαιρέθηκαν και αποτάχθηκαν από τον στρατό και το ναυτικό ικανός αριθμός στελεχών. Στους πρωταίτιους, οι περισσότεροι των οποίων είχαν διαφύγει στο εξωτερικό επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου. Την 5 Απρ εκτελέσθηκε ο επίλαρχος Στ. Βολάνης, ενώ την 14 Μαΐου εκτελέσθηκαν οι απόστρατοι στρατηγοί Α. Παπούλας και Μιλ. Κοιμήσης.

Το κίνημα οργανώθηκε από τον Βενιζέλο ο οποίος όμως δεν θέλησε να τεθεί επικεφαλής για λόγους αρχής αλλά και λόγω της ηλικίας του(71 χρονών). Τα αίτια του δεν ήσαν ούτε ιδεολογικά, ούτε ταξικά, απλά ήταν το τελευταίο ξέσπασμα της εκρηκτικής ιδιοσυγκρασίας του. Απέτυχε διότι ο στόλος δεν κατέπλευσε αμέσως στην Βόρειο Ελλάδα, δεν υπήρχε αρχηγός να αναλάβει την διεύθυνση του κινήματος και στερείτο σαφούς ιδεολογικού πλαισίου ικανού να συνεπάρει τον λαό. Ο αστικός κόσμος είχε αποσύρει την εμπιστοσύνη του από τον Βενιζέλο, όταν αντί νοικοκυρεμένης διοικήσεως του πρόσφερε την υποτίμηση της δραχμής

Παπάγου 26 Μαρ 2016 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Γρηγορίου Δάφνη, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940), Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Αθήνα 1997

β. Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε  Αθήνα 1962

---

[1] Ο Γρ. Δάφνης στο δίτομο έργο του ‘ Η Ελλάς μεταξύ δύο Πολέμων» αφιέρωσε 70 σελίδες σχετικά με το κίνημα της 1^ης Μαρτίου 1935, παραθέτοντας πλήθος πειστηρίων.

[2] Ο Κονδύλης ως Υπουργός στρατιωτικών είχε μεταθέσει τους φανατικότερους των Βενιζελικών στην Βόρεια Ελλάδα.

[3] Βασιλικός Αξιωματικός πρώην διοικητής της Στρατιάς της Μ. Ασίας, μέχρι τον Ιούνιο του 1922.   

[4] Ο Κονδύλης γνώριζε την προετοιμασία του κινήματος λόγω προτάσεως που του έγινε να συμμετάσχει σ’ αυτό. Την πρώτη ημέρα ανέμενε να δει που θα γείρει η πλάστιγγα.