Η Επιχείρησις Καταλήψεως της Κωνσταντινουπόλεως τον Ιουλιο του 1922, από τον Ελληνικό Στρατό

«Ὑπάρχουν μάλιστα ὑπόνοιες, ἵσως ὄχι ἐντελῶς ἀβάσιμες, ὅτι οι κεμαλικές δυνάμεις ἀνεφοδιάζονται ἀπό τὴν Εὐρώπη». Ἀπό τὸν λόγο τοῦ πρωθυπουργοῦ τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου Λόυντ Τζώρτζ στὴν βουλή τῶν κοινοτήτων τὴν 4η Αυγ 1922.

Την 16η Ιουλ 1922, ο υπουργός εξωτερικών της Ελλάδος Γεωργ. Μπαλτατζής, επέδωσε διακοίνωση προς τους υπουργούς εξωτερικών, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Ιταλίας στην οποία αναφέρονταν ότι, «μόνο ἡ κατάληψις τῆς Κωνσταντινουπόλεως, πρωτευούσης τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ὑπό τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ (Ε.Σ), θέλει ἐπιβάλλει τὴν συνομολόγησιν τῆς εἰρήνης».

Η Απέλπιδα Προσπάθεια

Την 15η Μαΐου ανέλαβε νέος διοικητής της Στρατιάς της Μ. Ασίας, ο αντιστράτηγος Γεωργ. Χατζηανέστης, ο οποίος διαδέχθηκε τον αντιστράτηγο Αναστ. Παπούλα. Ο Χατζηανέστης συμφώνησε με το σχέδιο της κυβερνήσεως και για την υλοποίηση του, ενίσχυσε τις ελληνικές δυνάμεις στην Ανατολική Θράκη[1] με 5 συν-τάγματα Πεζικού, 2 τάγματα ευζώνων, 3 Μοίρες πυροβολικού και 1 επιλαρχία, οι οποίες συγκρότησαν το Δ΄ Σώμα στρατού[2], υπό τον υποστράτηγο Αριστοτέλη Βλαχόπουλο. Ο Πρωθυπουργός Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης[2], οδηγήθηκε σ’ αυτή την επιλογή, λόγω του αδιεξόδου στο οποίο είχε περιπέσει η Ελλάδα, σχετικά με τον τερματισμό της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Μετά την ήττα του στρατού μας στον Σαγγάριο τον Αύγουστο του 1921, η επιβολή της συνθήκης των Σεβρών δια των όπλων, δεν υφίστατο πλέον ως επιλογή για την χώρα μας. Ο Κεμάλ έθετε ως προϋπόθεση ενάρξεως των διαπραγματεύσεων, την αποχώρηση του Ε.Σ από την Μικρά Ασία. Η ελληνική κυβέρνηση επιθυμούσε την επιστροφή των στρατιωτών πίσω, αλλά έπρεπε να εξασφαλισθούν οι Έλληνες της Μ. Ασίας. Οι σύμμαχοι δεν ασκούσαν καμία πλέον πίεση για των τερματισμό του πολέμου. Η Ελλάδα κατενόησε ότι δεν υπάρχουν δύο Τουρκίες, η της Κωνσταντινουπόλεως υπό τον Σουλτάνο και της Άγκυρας υπό τον Ατατούρκ, παρά μόνο αυτή των Τούρκων εθνικιστών. Η παράταση της μικρασιατικής εκστρατείας είχε εξαντλήσει την Ελλάδα και ήταν πλέον θέμα χρόνου η κατάρρευση της. Με την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως επιδιωκόταν να αποκτήσει η χώρα μας ένα ισχυρό διαπραγματευτικό αντάλλαγμα έναντι των Τούρκων και να πιεσθούν οι σύμμαχοι για την επίτευξη ειρήνης.

Η Αυτονομία της Σμύρνης

Την 18η Ιουλ ο Γάλλος πρέσβης στην Αθήνα ανακοίνωσε στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, ότι οι κυβερνήσεις των συμμάχων δεν θα επιτρέψουν την προέλαση του Ε.Σ προς την Κωνσταντινούπολη. Στην ίδια διακοίνωση επισημαίνονταν ότι εδόθησαν διαταγές στον συμμαχικό διοικητή , Βρετανό στρατηγό Χάριγκτων, «ὅπως ἀποκρούσῃ διὰ τῆς βίας πᾶσα στρατιωτικὴν κίνηση, κατὰ τῆς ὑπὸ τῶν στρατευμάτων αὐτῶν κατεχομένης ζώνης». Την ίδια ημέρα, ο Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης Αδαμάντιος Στεργιάδης, σε συνάθροιση των κατοίκων της, μίλησε για την ανάγκη δημιουργίας αυτονόμου περιοχή της Σμύρνης, υπό την κυριαρχία του Σουλτάνου αλλά υπό την εγγύηση ων συμμάχων. Ο Στεργιάδης στηριζόταν στην προστασία των συμμάχων και στον σεβασμό της πολυφυλετικότητος, σε σχέση με την πρόταση της οργανώσεως της «Εθνικής Αμύνης» των βενιζελικών της Κωνσταντινουπόλεως, που βασίζονταν στο χριστιανικό πληθυσμό και στην ύπαρξη εθελοντικού σώματος 50.000 Ελλήνων στρατιωτών.

Μόνο Λόγια

Τα δύο σχέδια υπήρξαν λογικά επακόλουθα της απελπισίας της ελληνικής κυβερνήσεως, λόγω της αδράνειας των συμμάχων. Η μη υποστήριξη των σχεδίων μας από την Μεγάλη Βρετανία, της μοναδικής χώρας που μας υποστήριζε, οδήγησαν την ελληνική κυβέρνηση σε αναστολή των ενεργειών της. Την 22 Ιουλίου ο πρωθυπουργός της Μεγ. Βρετανίας εκφώνησε τον περίφημο λόγο του στην βουλή των κοινοτήτων, αναγνωρίζοντας το δίκαιο και τις θυσίες των Ελλήνων. Αντί της αναγκαίας συνδρομής, λάβαμε μόνο λόγια συμπάθειας.

Το Τίμημα των Λαθών μας

Η ιστορική αλήθεια μας επιβάλει να αναγνωρίσουμε ότι, πριν την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών, οι Βρετανοί μας είχαν προειδοποιήσει, να μην περιμένουμε την υλική υποστήριξη τους, για την  επιβολή της στους εθνικιστές του Κεμάλ. Ο Ελ. Βενιζέλος απήντησε τότε, ότι η Ελλάς διαθέτει την βούληση και τα μέσα να την επιβάλει χωρίς εξωτερική βοήθεια. Ο Δημ. Γούναρης που τον διαδέχθηκε μετά τις εκλογές της 20ης Νοε 1920, δεσμεύθηκε να συνεχίσει την εξωτερική πολιτική του προκατόχου του. Αμφότεροι δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι αναλαμβάναμε ένα έργο πέρα των δυνατοτήτων μας. Η τότε κατάσταση έχει ομοιότητες με την σημερινή , με την διαφορά ότι τότε πληρώσαμε το τίμημα των λαθών με την εξολόθρευση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. 

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Michel Llewellyn Smith,Το Όραμα της Ιωνίας ,Αθήνα 2004, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

β. Ξενοφώντος Στρατηγού, Η Ελλάς στη Μικρά Ασία, Αθήνα 1925, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ

γ. Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Η Εκστρατεία εις την Μικράν Ασίαν, Τόμος 7ος Αθήνα 1962

---

[1] Ο ελληνικός στρατός βρισκόταν σε απόσταση 10 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη μετά την προσάρ- τηση της Ανατολικής Θράκης στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1920, απόρροια  της συνθήκης των Σεβρών. 

[2] Η μετακίνηση αυτών των μονάδων υπήρξε μία από τις κύριες  κατηγορίες, στην επακολουθήσασα μετά την μικρασιατική καταστροφή δίκη των έξι, γιατί θεωρήθηκε ότι εξασθένισε την ελληνική άμυ-να.

[3] Σχημάτισε κυβέρνηση την 9 Μαΐου 1922,διαδεχόμενος στην πρωθυπουργία τον Δημ. Γούναρη.