Η Ανατροπή του Δικτάτορος Θεόδωρου Πάγκαλου {22 Αυγ 1926}

Στίς ἐπαναστάσεις ὑπάρχουν δύο κατηγορῖες ἀνθρώπων, ἐκεῖνοι πού τίς κάνουν καί ἐκεῖνοι πού ἐπωφελοῦνται». Ναπολέων Βοναπάρτης (1769 - 1821).

Τις πρώτες πρωϊνές ώρες της 22ας Αυγούστου 1926, ο αντιστράτηγος ε.α Γεωργ. Κονδύλης ανέτρεψε τον στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο[1], ο οποίος κυβερνούσε δικτατορικά την χώρα, κατέχοντας το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Το εγχείρημα πέτυχε μετά τον προσεταιρισμό αριθμού στρατιωτικών μονάδων του λεκανοπεδίου Αττικής. Το κλειδί της επιτυχίας απετέλεσαν τα δύο «Δημοκρατικά Τάγματα», των οποίων οι διοικηταί ήσαν, οι Αντισυνταγματάρχες Ναπολέων Ζέρβας[2] και Βασίλειος Ντερτιλής[3]. Η δύναμη των ταγμάτων ανερχόταν σε 800 άνδρες το καθένα, τριπλάσια των ισοδυνάμων μονάδων, ήσαν πλήρως εξοπλισμένα και εκπαιδευμένα.

Η Γη του Έρωτος

Η μύηση των διοικητών πραγματοποιήθηκε στο κοσμικό κέντρο του Φαλήρου «Γή του Έρωτος». Ο Κονδύλης υπέγραψε μυστικό πρωτόκολλο με τους δύο αξιωματικούς, με το οποίο δεσμευόταν, να προκηρύξει εκλογές 45 ημέρες μετά την ανατροπή του Πάγκαλου, στις οποίες δεν θα κατερχόταν υποψήφιος. Ο Πάγκαλος την περίοδο εκείνη παραθέριζε στις Σπέτσες. Το τορπιλοβόλο «Πέργαμος» με κυβερνήτη τον Βασ. Λάσκο ναυλοχούσε στο νησί για την ασφάλεια του δικτάτορος. Μετά την προσχώρηση τριών αντιτορπιλικών στο πλευρό του Κονδύλη, ο Πάγκαλος έχασε κάθε ελπίδα ανατροπής της καταστάσεως προς όφελος του. Προσπάθησε να διαφύγει με το «Πέργαμος», αλλά το αντιτορπιλικό «Λέων» τον πρόλαβε στα Κύθηρα. Ο Πάγκαλος συνελήφθη και παρέμεινε έγκλειστος στις φυλακές Ιτζεντίν της Κρήτης μέχρι τον Ιούλιο του 1928, χωρίς να προσαχθεί σε δίκη, οπότε τον αποφυλάκισε ο Ελ. Βενιζέλος.

Η Διάλυση των Δημοκρατικών Ταγμάτων

Ο Κονδύλης στην συνέχεια αποφάσισε την διάλυση των «Δημοκρατικών Ταγμάτων», τα οποία αποτελούσαν μία εν δυνάμει απειλή κατά της δημοκρατικής ομαλότητος. Την 9η Σεπτεμβρίου, κάνοντας αχρείαστη βίας, μετέτρεψε το κέντρο των Αθηνών σε πεδίο μάχης μεταξύ των δυνάμεων του και αυτών των «Δημοκρατικών Ταγμάτων». Οι νεκροί ανήλθαν σε 23 και οι τραυματίες σε 200, μεταξύ των οποίων και αρκετοί πολίτες, αρκετοί εκ των οποίων συμμετείχαν στις συμπλοκές χωρίς να έχουν αντιληφθεί τι συνέβαινε και κατά ποίων μαχόντουσαν. Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση αφορά το τεθωρακισμένο όχημα που εγκατέλειψε ο Ντερτιλής. Καταλήφθηκε από πολίτες και για μία ώρα κινείτο στο κέντρο της πρωτευούσης πυροβολώντας κατά πάντων και σταμάτησε όταν κατανάλωσε τα καύσιμα του. Οι Ναπολέων Ζέρβας και Βασίλειος Ντερτιλής παραδόθηκαν και στην συνέχεια καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη αμφότεροι, λίγους μήνες μετά έλαβαν αμνηστία και απελευθερώθηκαν.

Οι Εκλογές με Απλή Αναλογική

Την 24 Αυγ 1926 ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ανέλαβε εκ νέου Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μετά από την παραίτηση του, την 18η Μαρτίου. Ο Κονδύλης κήρυξε εκλογές με το σύστημα της απλής αναλογικής, οι οποίες διεξήχθησαν με τάξη την 7η Νοε 1926. Η βουλή απαρτίσθηκε από κόμματα όλων των πολιτικών χώρων. Η Κυβέρνηση που συγκροτήθηκε, με πρωθυπουργό τον υπερκομματικό Αλεξ. Ζαΐμη, χαρακτηρίσθηκε ως οικουμενική και συμμετείχαν σ’ αυτή τα 4 πρώτα σε ψήφους κόμματα με 5 αρχηγούς: Η Ένωση Φιλελευθέρων, 32% (Γεωργ. Καφαντάρης Ανδρέας Μιχαλακόπουλος), το Λαϊκό Κόμμα, 21% (Παναγής Τσαλδάρης), οι Ελευθερόφρονες 16% (Ιωαν. Μεταξάς) και η Δημοκρατική Ένωσις, 7% (Αλεξ. Παπαναστασίου). Η κυβέρνηση επέζησε μέχρι την 7η Ιουν 1928, ενώ οι επόμενες εκλογές διεξήχθησαν με το πλειοψηφικό σύστημα. Η κυβέρνηση προσπάθησε να επαναφέρει την κανονικότητα στο πολιτικό βίο της χώρας και να ανορθώσει την οικονομία, μετά από μία δεκαετή περίοδο ανωμαλίας η οποία άρχισε με τον εθνικό διχασμό τον Σεπτέμβριο του 1916.

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α. Γρηγορίου Δάφνη, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940), Τόμος Α΄, Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Αθήνα 1997

β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Αθήνα 1977

γ. Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε, Αθήνα 1962

---

[1] Παππούς του πολιτικού Θεοδώρου Πάγκαλου του ΠΑΣΟΚ.

[2] Ο μετέπειτα αρχηγός του ΕΔΕΣ(Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος), και μετά την απελευθέρωση αρχηγός του «Εθνικού Κόμματος Ελλάδος».

[3] Πατέρας του Νικολάου Ντερτιλή, πρωτεργατών του στρατιωτικού κινήματος της 21ης Απρ. 1967.