Η Ιστορία του Σπαρτιάτου Αριστόδημου

«Όποιος χάνει τὴν ζωὴ του στὴν πρώτη γραμμή φέρνει δόξα στόν πατέρα του, στους συντρόφους του καὶ στὴν πόλη του». Ἀπό ποίημα τοῦ Σπαρτιάτου ποιητοῦ Τυρταίου (7ος Αιώνας π.Χ)

Ο Αριστόδημος γεννήθηκε γύρω στο 518 πΧ, σε μία από τις πέντε κοινότητες που αποτελούσαν την αρχαία Σπάρτη και ευτυχώς γι’ αυτόν κρίθηκε υγιής, αλλιώς θα κατέληγε στον Καιάδα. Σε ηλικία 5 χρονών οι γονείς του τον παρέδωσαν στον στρατώνα, όπου για τα επόμενα 15 χρόνια η ανατροφή του αποτελούσε ευθύνη της πολιτείας. Η «σπαρτιατική αγωγή» είχε σαν μοναδικό σκοπό την διαπαιδαγώγηση όλων των πολιτών στην τέχνη του πολέμου, προκειμένου να είναι σε θέση να υπερασπισθούν τα πάτρια. Χωρίς υπερβολή η Σπάρτη υπήρξε μία πόλις στρατώνας, όπου η νεολαία εκπαιδευόταν υπό τις πλέον σκληρές συνθήκες, να αντέχει στις κακουχίες των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ο Αριστόδημος πέρασε με επιτυχία όλες τις δοκιμασίες και στα είκοσι του έχαιρε όλα τα δικαιώματα του Σπαρτιάτου πολίτου. Παντρεύτηκε στα εικοσιπέντε του, μετά την έγκριση των γερόντων και του πατέρα της νύφης και απέκτησε ένα υιό. Στο σπίτι του όμως πήγαινε μόνο την νύχτα και όχι καθημερινώς. Μόλις όμως έκλεισε τα τριάντα, μπορούσε να ζήσει με την οικογένεια του και να συμμετέχει στην επίβλεψη της εκπαιδεύσεως των αγοριών και των νεωτέρων ανδρών.

Ελεύθερος Υπηρεσίας 

Τον Αύγουστο του 480 π.Χ υπήρξε ένας από τους τριακόσιους σωματοφύλακες που επιλέχθηκε να συνοδεύσει τον Βασιλέα Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, για την απόκρουση των Περσών. Η απαγόρευση διεξαγωγής στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά την διάρκεια της εορτής των Καρνείων, οδήγησε τον Λεωνίδα να ονομάσει σωματοφυλακή το στρατιωτικό τμήμα του οποίου ηγήθηκε. Οι επιλεγέντες έπρεπε να είναι άνω των τριάντα και να έχουν αποκτήσει τουλάχιστον ένα υιό. Στις Θερμοπύλες ο Αριστόδημος και ένας άλλος Σπαρτιάτης ο Εύρυτος προσβλήθηκαν από μία σοβαρή οφθαλμική μόλυνση. Ο Λεωνίδας τους απομάκρυνε από την μάχη, γιατί στην ουσία δεν έβλεπαν. Ο Εύρυτος όταν αντιλήφθηκε ότι ο Λεωνίδας είχε διώξει τους άλλους Έλληνες και παρέμεινε στις Θερμοπύλες, διέταξε τον είλωτα να τον οδηγήσει στο πεδίον της μάχης όπου μαχόμενος τυφλός, σκοτώθηκε μαζί τον βασιλέα του. 

Από την Περιφρόνηση στην Εξιλέωση         

Ο Αριστόδημος μαζί μ’ έναν άλλον Σπαρτιάτη ονόματι Παντίτη, ο οποίος στάλθηκε ως αγγελιοφόρος στην Θεσσαλία και επέστρεψε μετά την λήξη της συρράξεως, επανέκαμψαν στην Σπάρτη. Από τους συμπολίτες τους θεωρήθηκαν ως «τρέσες», δηλαδή φυγόμαχοι και δειλοί. Δεν υπήρχε χειρότερη κατηγορία για ένα Σπαρτιάτη, από αυτή του «τρέσα». Ήταν αναγκασμένοι να στερεώνουν χρωματιστά κουρέλια στα ρούχα τους, δεν μπορούσαν να συνάπτουν νομικά έγκυρες συμφωνίες, να κατέχουν δημόσια αξιώματα, να νυμφεύονται και άλλα πολλά. Το χειρότερο όμως υπόκειντο  στην χλεύη και στην περιφρόνηση όλων. Ο Παντίτης δεν άντεξε και αυτοκτόνησε, ο Αριστόδημος όμως υπέμενε καρτερικά περιμένοντας την ευκαιρία να αποκαταστήσει την τιμή του. Η ευκαιρία του δόθηκε στην μάχη των Πλαταιών, όπου οι Σπαρτιάτες διέθεσαν όλους τους δυνάμενους προς στράτευση άνδρες (5000 οπλίτες, πέραν των Μεσσήνιων και των ειλώτων). Ο Αριστόδημος πολέμησε γενναιότερα απ’ όλους και φονεύθηκε. Οι Σπαρτιάτες δεν του απέδωσαν τις προβλεπόμενες τιμές για τον θάνατο του, με την αιτιολογία ότι το κίνητρο της θυσίας του ήταν η αποκατάσταση της τιμής του και όχι η υπεράσπιση της πατρίδος του. Χάρις όμως τον Ηρόδοτο ο Αριστόδημος κέρδισε την αιωνιότητα.

Το Νόημα της Θυσίας

Ανεξάρτητα από την απολυτότητα των Σπαρτιατών, η θυσία του Αριστόδημου έχει τύχει της αναγνωρίσεως όλων των λαών διαχρονικά. Αποτελεί τον ορισμό του στρατιωτικού καθήκοντος. Αυτών που προσφέρουν τα πάντα για την υπεράσπιση της πατρίδος, υπακούοντας συγχρόνως σ’ ένα κώδικα τιμής που οι αρχαίοι Έλληνες περιέγραφαν με την λέξη αρετή. Όλοι οι λαοί έχουν τους ήρωες τους. Αλλά για τους Έλληνες ο ήρωας δεν ήταν απλώς ο γενναίος άνθρωπος που περιφρονεί τον θάνατο. Ο Έλληνας ήρωας, είναι άνθρωπος κατ’ εξοχήν πνευματικός, υπό την έννοια ότι περιφρονεί τον θάνατο και θυσιάζει τα της ζωή του στην υπηρεσία ενός ευγενούς και υψηλού ιδανικού: Της υπερασπίσεως της ελευθερίας και της τιμής της πατρίδος. Δεν αποτελεί καθήκον ή προνόμιο μόνο των στρατιωτικών η θυσία. Ο πόλεμος πρωτίστως αποτελεί αγώνα ηθικών δυνάμεων και ψυχικής αντοχής τον οποίον διεξάγει ολόκληρο το έθνος και όχι μόνο οι ένοπλες δυνάμεις. Οι στρατιωτικοί όμως επιλέγουν σαν αντικείμενο ενασχόλησης να προετοιμάζουν τους εαυτούς και τους άνδρες τους, να αγωνίζονται μέχρι θανάτου για την πατρίδα. Ο στρατηγός Μακ Άρθουρ στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του στο Ουέστ Πόιντ, 2 χρόνια πριν το θάνατο του, είπε: «Το δικό σας είναι το επάγγελμα των όπλων, της θέλησης για νίκη, της βέβαιης γνώσης ότι στο πόλεμο δεν υπάρχει υποκατάστατο της νίκης, ότι αν χάσετε το Έθνος θα καταστραφεί, ότι η μεγαλύτερη εμμονή της δημόσιας υπηρεσίας σας πρέπει να είναι το Καθήκον, η Τιμή, η Πατρίδα». Ποια η έννοια της ανδρείας σήμερα;

Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α.Philip de Souza, Από τον Μαραθώνα στις Πλαταιές, Εκδόσεις 4π Α.Ε Ειδικές Εκδόσεις, Αθήνα 2011.

β.Διεύθυνσις  Ιστορίας Στρατού,  Ηρόδοτος Ιστοριών Βιβλία, Αθήνα 1970.