Χρειαζόμαστε Ένοπλες Δυνάμεις εάν θέλουμε ειρήνη!

Με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας Ειρήνης του ΟΗΕ (21 Σεπτεμβρίου).

Δρ. Ιωάννης Παρίσης (*)

Θέτουν κάποιοι το, αφελές κατά την γνώμη μου, ερώτημα: «Ποια σχέση μπορεί να έχουν οι στρατιωτικοί και οι ένοπλες δυνάμεις με την ειρήνη;» Αυτό μου δίνει την αφορμή να αναφερθώ σε ένα γεγονός.

Πριν από τρεισήμισι χρόνια, στο πλαίσιο των διαλέξεων που οργανώνει η γνωστή μη κυβερνητική οργάνωση TED, προσκλήθηκε στο Άμστερνταμ, ως ομιλητής, ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ολλανδίας, Στρατηγός Peter van Uhm. Η ομιλία του, που είχε ως τίτλο“Why I chose a gun”, εντυπωσίασε γενικώς και κυκλοφόρησε ευρέως στο διαδίκτυο. Προκάλεσε ωστόσο εντύπωση το γεγονός ότι ο υπεύθυνος της ιστοσελίδας του TED, εντυπωσιασμένος κι αυτός από την ομιλία του Στρατηγού, σημείωσε: «O Peter van Uhm είναι ο αρχηγός του επιτελείου άμυνας της Ολλανδίας, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι υπέρ του πολέμου. …Μας εξήγησε πως η καριέρα του είναι κάτι που χαρακτηρίστηκε από αγάπη για την ειρήνη, όχι από επιθυμία για αιματοχυσία – καθώς και γιατί χρειαζόμαστε ένοπλες δυνάμεις εάν θέλουμε ειρήνη». Επισήμανε μάλιστα ιδιαίτερα την φράση του στρατηγού ότι, έχει ανάγκη το όπλο “not to shoot, not to kill, not to destroy, but to protect the vulnerable, to defend democratic values, to stand up for the freedom…»

Προφανώς, κατά τη γνώμη του εκπροσώπου του TED, όπως δυστυχώς πιστεύεται από αρκετούς ευρύτερα, κάθε στρατιωτικός επιθυμεί τον πόλεμο και την αιματοχυσία!!! Πρόκειται βέβαια για μια εσφαλμένη εντύπωση που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Η παγκόσμια ιστορία είναι αποκαλυπτική: τους πολέμους, κατά κανόνα, τους ξεκινούν πολιτικές ηγεσίες, καλώντας στη συνέχεια τους στρατιωτικούς να προσφέρουν τη λύση. Χαρακτηριστικότατη είναι η περίπτωση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου πολιτικοί οδήγησαν στην αιματοχυσία, ενώ στρατιωτικοί ηγέτες αποκατέστησαν την ελευθερία και την ειρήνη.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις υπηρετούν την υπόθεση της ειρήνης, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια του εθνικού χώρου και την ελευθερία των πολιτών. Επισημαίνω εδώ το εσχατολογικό στοιχείο που διακρίνει την αποστολή τους: τίποτε δεν μπορεί να λειτουργήσει στο Κράτος και στην Κοινωνία αν δεν υπάρχει ασφάλεια και ειρήνη, η οποία βεβαίως δεν εξασφαλίζεται με δηλώσεις και συνθήματα, αλλά με επιτυχημένη στρατηγική αποτροπής, την οποία μπορούν να εγγυηθούν αποτελεσματικές ένοπλες δυνάμεις. Με τον τρόπο αυτό οι ΕΔ διασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία της δημοκρατίας, απαραίτητες προϋποθέσεις της οποίας είναι φυσικά η ειρήνη και η ελευθερία.

Τη σχέση δημοκρατίας και ειρήνης αναλύει ο Καντ, στο προ δύο και πλέον αιώνων έργο του «Για την αιώνια ειρήνη» (1795), υποστηρίζοντας ότι η μία προϋποθέτει την άλλη. Ο Αριστοτέλης επίσης, θεωρούσε την ειρήνη προϋπόθεση της δημοκρατίας, καθώς εξασφαλίζει την ελευθερία του ατόμου, την ισονομία και τη συμμετοχή στην πολιτική κοινότητα. Όλη η αρχαία ελληνική γραμματεία βρίθει αναφορών για την ειρήνη ως καταστάσεως που θα πρέπει να επιδιώκεται, όχι μόνο έναντι της επιλογής του πολέμου, αλλά και ως προς τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών εντός της Πολιτείας.

Προκύπτουν, ωστόσο, δύο ερωτήματα:

Το πρώτο: Ποια είναι η έννοια της ειρήνης; Είναι απλώς το αντίθετο του πολέμου; Και πώς ορίζεται ο πόλεμος; Πρόκειται αποκλειστικά για την ένοπλη σύγκρουση αντιπάλων κρατών; Και τι συμβαίνει με τον οικονομικό πόλεμο, και πώς χαρακτηρίζεται ο κυβερνοπόλεμος ή ο βιολογικός πόλεμος που μπορεί να διεξάγονται σε περιόδους που κατά τα άλλα χαρακτηρίζονται ως «ειρηνικές»;

Το δεύτερο: Ποια ειρήνη; Διότι και εκείνοι που τελούν υπό κάποιον επικυρίαρχο, οι υπόδουλοι δηλαδή, μπορεί να απολαμβάνουν την ειρήνη, αλλά δεν είναι ελεύθεροι, άρα στερούνται τη δημοκρατία και την ελεύθερη δράση. Μια απάντηση σ’ αυτό μας δίνει ο Θουκυδίδης: «Όσοι έχουν την ιδέα της ελευθερίας στην ψυχή τους, όταν αυτή κινδυνεύει από την επιβουλή του εχθρού, αναλαμβάνουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η υπεράσπισή της. Τούτο είναι γνώρισμα των ελεύθερων και εκδηλώνεται όταν τίθεται από την ιστορική ανάγκη σε κίνδυνο η ελευθερία του ατόμου και του συνόλου. Αυτό αποτελεί τη βάση των επικών πράξεων των λαών, που πιστεύουν στην ελευθερία ως ύψιστη ανάγκη του ατόμου και χρέος ιερό προς την πατρίδα.»

Προέχει βεβαίως πάντοτε το, επίσης Θουκυδίδειο: «Αντί πολέμου ειρήνην ελώμεθα».

(Εισηγητική ομιλία στην Ημερίδα που οργάνωσε ο Ελληνικός Σύλλογος Στελεχών του ΟΗΕ για τη Διεθνή Ημέρα Ειρήνης, στις 28/9/15, στο αμφιθέατρο του ΥΠΕΞ)

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης – Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) – http://www.acastran.org