Το πρόβλημα του εναέριου χώρου του Αιγαίου

Του Επισμηναγού (Ι) ε.α. Γεωργίου Β. Κασσαβέτη, τέως κυβερνήτη Ολυμπιακής Αεροπορίας

Η ιστορία έχει αποδείξει ότι η Τουρκία, η οποία κατά κοινή αναγνώριση έχει μια από τις καλύτερες διπλωματίες  στον κόσμο, δεν βιάζεται να υλοποιήσει τους στόχους της εξωτερικής της πολιτικής. Τους υλοποιεί όταν δημιουργηθούν οι  κατάλληλες συνθήκες. Χαρακτηριστική  είναι η δήλωση του Ισμέτ  Ινονού κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας «Μη βιάζεστε να νικήσουμε τους Έλληνες. Θα τους νικήσουμε όταν αρχίσουν να αλληλοτρώγονται».

Αναμφιβόλως το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου τον Ιούλιο του 1974 απετέλεσε την ουρανόπεμπτη ευκαιρία για την απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο. Η εγκατάλειψη όμως της Μεγαλονήσου από τη μητέρα πατρίδα με ηττοπαθές σύνθημα του Καραμανλή «Η Κύπρος είναι μακράν» , το οποίο επακολούθησε, ήταν εκείνο που ενθάρρυνε τους Τούρκους να ολοκληρώσουν και να παγιώσουν τον αντικειμενικό στόχο τους, ήτοι να καταλάβουν το 38% του Κυπριακού εδάφους. Και επειδή τρώγοντας ανοίγει η όρεξη, έκτοτε προχωρούν ακάθεκτοι στην υλοποίηση και του άλλου μεγαλεπήβολου στόχου τους, ήτοι της καταλήψεως των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.

Βασική προϋπόθεση δημιουργίας καταλλήλων συνθηκών για την υλοποίηση του δεύτερου αυτού τουρκικού στόχου, είναι φυσικά ο έλεγχος του εναερίου χώρου του Αιγαίου, τον οποίο λόγω των διάσπαρτων ελληνικών νησιών, το Διεθνές Δίκαιο εκχωρεί στη χώρα μας. Ο εναέριος χώρος κάθε κράτους εξετάζεται από δύο πλευρές. Η  πρώτη αφορά στην εξυπηρέτηση της Διεθνούς Αεροπλοΐας και η δεύτερη στον Επιχειρησιακό Έλεγχο, ο οποίος προασπίζει την εδαφική του ακεραιότητα. Αναλυτικότερα.

α. Ο Εναέριος Χώρος Εξ’ Απόψεως Διεθνούς Αεροπλοΐας

Η αλματώδης εξέλιξη του αεροπλάνου μετά το τέλος τον Β’ΠΠ κατέστησε τις σχετικές διατάξεις της Συνθήκης των  Παρισίων αναχρονιστικές. Η ανάγκη αυτή οδήγησε στη Διεθνή  Διάσκεψη του Σικάγου, τον Νοέμβριο του 1944, κατά τη διάρκεια της οποίας αποφασίστηκε η ίδρυση του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (INTERNATIONAL CIVIL AVIATION ORGANIZATION – ICAO),  αντικείμενο του οποίου είναι η παροχή ευκολιών δια την ασφαλή, αποτελεσματική,  οικονομική και ταχεία διεξαγωγή των εναερίων μεταφορών. Για την υλοποίηση του σκοπού του ο ICAO διαμοίρασε τον παγκόσμιο εναέριο χώρο σε Περιοχές  Πληροφοριών Πτήσεων (FLIGHT INFORMATION REGION ), τα γνωστά σε όλους πλέον  F.I.R.

Οι περιοχές αυτές  είναι γεωγραφικοί χώροι, εντός των οποίων υπάρχουν συγκεκριμένοι αεροδιάδρομοι, δια των οποίων διακινούνται τα πολιτικά αεροπλάνα από το ένα σημείο στο άλλο και των οποίων τον έλεγχο ασκεί το κράτος,  στο οποίο ανήκουν οι χώροι αυτοί. Το F.I.R. Αθηνών, ήτοι η περιοχή της οποίας τον έλεγχο ασκεί η χώρα μας, δια της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (Υ.Π.Α.), οριοθετείται Δυτικά δια της μέσης γραμμής μεταξύ Κερκύρας και Πρίντεζι της Ιταλίας,  Βορείως  δια της οροθετικής γραμμής με την Αλβανία, Σκόπια και Βουλγαρία, Ανατολικά δια της μέσης γραμμής μεταξύ των τουρκικών ακτών και των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και Νότια δια της γραμμής, η οποία διέρχεται περί τα 60 Ν.Μ. νοτίως της Κρήτης.

Προκειμένου να εξασφαλισθεί ταχεία, ασφαλής και αποτελεσματική λειτουργία της διεθνούς Αεροπλοΐας, για κάθε αεροσκάφος που πρόκειται να πετάξει , τουλάχιστον μισή ώρα προ της απογειώσεώς του, πρέπει να υποβληθεί στην Υπηρεσία Ελέγχου Εναερίου Κυκλοφορίας σχέδιο πτήσεως, στο οποίο περιλαμβάνεται ο χρόνος απογειώσεως, το ύψος πτήσεως, η διαδρομή, ο προορισμός και άλλα δευτερεύοντα στοιχεία.

β. Ο Εναέριος Χώρος Εξ’ Απόψεως Επιχειρησιακού Ελέγχου

Βάσει σχετικής διατάξεως του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, όλα τα κράτη μέλη της Συμμαχίας, πέραν της συλλογικής ασφάλειας την οποία, υποτίθεται, παρέχει η Συμμαχία, «είναι υπεύθυνα για την ασφάλεια του λαού τους». Για την εξυπηρέτηση του ζωτικού αυτού σκοπού ο έλεγχος του εναερίου χώρου του Αιγαίου ανήκει στον Έλληνα Διοικητή Αεραμύνης, ήτοι στον   Αρχηγό Τακτικής Αεροπορίας(ΑΤΑ). Πιο συγκεκριμένα, η περιοχή Εγκαίρου Προειδοποιήσεως υπ’ αριθ. 41,  τον επιχειρησιακό έλεγχο της οποίας ασκεί ο Αρχηγός του ΑΤΑ, μέχρι τον Νοέμβριο του 1967 περιλάμβανε  τον εθνικό και διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου, μέχρι του γεωγραφικού μήκους 26,30 Α, ήτοι του μεσημβρινού ο οποίος διέρχεται από το ανατολικό άκρο της Λέσβου, μεταξύ Σάμου και Ικαρίας και καταλήγει μεταξύ Κρήτης και Κάσου.

Όπως μπορούμε να δούμε στο χάρτη, από την οριοθέτηση αυτή τα ελληνικά νησιά Κάρπαθος, Σάμος, Κως και Ρόδος από συμμαχικής  επιχειρησιακής απόψεως ανήκαν τότε στη δικαιοδοσία του Τούρκου Διοικητού Αεραμύνης. Τούτο βεβαίως ουδόλως σήμαινε, ότι τα τουρκικά αεροσκάφη , σε μη εμπόλεμο κατάσταση, μπορούσαν να αλωνίζουν πάνω απ’ τα νησιά αυτά, χωρίς να παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της Ελλάδος. Φυσικά η παμπόνηρη ανατολίτικη διπλωματία της γείτονος, εκμεταλλευόμενη το γεγονός αυτό, με στόχο να σπάσει το απαραβίαστο του εθνικού εναερίου χώρου της Ελλάδος, κατά τη διάρκεια της Ελληνο-Τουρκικής κρίσεως, τον Νοέμβριο του 1967, παραβίασε τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο, δια Σμήνους μαχητικών αεροσκαφών στην περιοχή της Δωδεκανήσου.

Τότε όμως τα πράγματα δεν ήταν όπως σήμερα,  που τα τουρκικά  F-16 πετούν, συχνότερα των ελληνικών, επάνω από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου . Αμέσως μετά το περιστατικό ο τότε Διοικητής Αεραμύνης  Αρχηγός του ΑΤΑ, αείμνηστος Πτέραρχος Ιωάννης Αναγνωστόπουλος, ένας εξαίρετος, γενναίος και χαρισματικός στρατιωτικός ηγέτης, ο οποίος απεδήμησε πρόσφατα σε ηλικία 100 ετών,  απέστειλε στις Αρχές του ΝΑΤΟ τελεσίγραφο, με το οποίο  προειδοποιούσε, ότι «από της 6ης πρωινής της επομένης κάθε παραβίαση του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου θα αντιμετωπίζεται δυναμικώς».

Το τελεσίγραφο είχε άμεση επίδραση στις Νατοϊκές Αρχές, ώστε πριν καν την εκπνοή του ο Διοικητής του 6th ATAF Αμερικανός Πτέραρχος Tipton να επισκεφθεί τη Λάρισα και να διαβεβαιώσει αυτοπροσώπως τον Πτέραρχο Αναγνωστόπουλο, ότι παραβίαση του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου δεν θα επαναληφθεί. Πράγματι η  δυναμική αυτή ενέργεια της Ελλάδος είχε διττό αποτέλεσμα. Αφ’ ενός μεν να μετατεθούν τα όρια της περιοχής υπ’ αριθ. 41 του ΝΑΤΟ ανατολικότερα, ώστε να συμπίπτουν με τα όρια του FIR Αθηνών, αφ’ ετέρου δε να σταματήσει κάθε παραβίαση. Δυστυχώς η συμπεριφορά αυτή έμελλε να εξελιχθεί σε καθημερινή πρακτική μετά την μεταπολίτευση, συνεπεία της ηττοπάθειας όλων ανεξαιρέτως των ελληνικών κυβερνήσεων, οι οποίες ιεραρχούν τη νομή της εξουσίας υπεράνω και αυτού ακόμη του κύρους και του γοήτρου της χώρας.

Ο Αντικειμενικός Στόχος και οι Μεθοδεύσεις της Τουρκίας

Κατ’ αρχήν δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να κατανοήσει κανείς τον απώτερο στόχο της Τουρκίας, διότι αυτός είναι διαχρονικός και αποκαλύπτεται  από τις δηλώσεις των πολιτικών ηγετών της. Δειγματοληπτικά αναφέρομε μερικές απ’ αυτές. Την 3.6.1974 ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Τουράν  Γκιουνές, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα CUMHURIET είχε δηλώσει τα εξής. « Ο θαλάσσιος πυθμένας του Αιγαίου, ως και τα νησιά που βρίσκονται στην παραλία της ηπείρου είναι επέκταση της Μικράς Ασίας». Έξι ημέρες αργότερα ο Αρχηγός της τουρκικής αξιωματικής αντιπολιτεύσεως και επτά φορές πρωθυπουργός Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ δήλωνε στην εφημερίδα MILLIET,  ότι « Οι Τούρκοι και οι Έλληνες εκτιμούν την αξία της ειρηνικής και φιλικής συνυπάρξεως. Η διαφωνία εδημιουργήθη, διότι τα νησιά του Αιγαίου που βρίσκονται πολύ πλησίον της Τουρκίας ανήκουν στην Ελλάδα και όχι  στην Τουρκία… Τα νησιά αυτά αποτελούν μέρος της Ανατόλια και επί αιώνες ανήκαν εις το κράτος, το οποίο ασκούσε κυριαρχικά δικαιώματα επί της Ανατόλια».

Ενδεχομένως θα εχρειάζοντο πολλές σελίδες χαρτιού για να καταγράψουμε τις κατά καιρούς δηλώσεις των Τούρκων πολιτικών, οι οποίοι μας προειδοποιούν, σε ανύποπτο χρόνο, για το τι έχουν στο μπροστινό – όχι στο πίσω - μέρος του κεφαλιού τους. Ως εκ τούτου θα περιοριστούμε στις πρόσφατες δηλώσεις του σημερινού προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οι οποίες αποκαλύπτουν πλήρως ότι οι στόχοι της Τουρκίας είναι πάγιοι και διαχρονικοί. «Με τη Συνθήκη της Λωζάνης - δήλωσε ο κ. Ερντογάν - δώσαμε στους Έλληνες τα νησιά, που αν φωνάξεις από τις ακτές του Αιγαίου θα ακουστείς απέναντι. Είναι αυτό νίκη; Όσοι κάθισαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στη Λωζάνη δεν εκμεταλλεύτηκαν τη Συνθήκη αυτή. Και επειδή  αυτοί δεν την εκμεταλλεύτηκαν, δυσκολευόμαστε σήμερα εμείς».

Κατόπιν των ως άνω αποκαλυπτικών δηλώσεων δεν νομίζουμε να υπάρχει Έλληνας που να αμφισβητεί τους διαχρονικούς στόχους της Τουρκίας, που δεν είναι άλλοι από τη διαρπαγή των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου Λήμνου, Σάμου, Λέσβου, Κω , Ρόδου. Βεβαίως η υλοποίηση των στόχων αυτών δεν είναι απλή υπόθεση, διότι η χώρα μας , παρά τα οικονομικά της προβλήματα, δεν είναι η ψωροκώσταινα του προπερασμένου αιώνα. Και αυτό το γνωρίζει κάλλιστα η τουρκική διπλωματία. Αυτός είναι ο λόγος που από το 1974 προσπαθεί να δημιουργήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις, οι οποίες σε βάθος χρόνου θα διευκολύνουν την υλοποίηση του στόχου. Προς το σκοπό αυτό η Τουρκία προβαίνει στα εξής:

α. Αμφισβητεί το εύρος των 10 Ναυτικών Μιλίων του εθνικού εναερίου χώρου της χώρας μας, το οποίο έχει καθιερωθεί με το από 6 Μαρτίου 1931 Προεδρικό Διάταγμα και το οποίο αναγνώριζε αδιαμαρτύρητα επί 44 συναπτά χρόνια.

β. Εκμεταλλευόμενη το νομικό κενό των διατάξεων του ICAO, για τα στρατιωτικά αεροσκάφη, αρνείται να υποβάλλει σχέδιο πτήσεως για τα εισερχόμενα σχεδόν καθημερινά στο ελληνικό FIR  τουρκικά μαχητικά, τα οποία δεν αρκούνται στην παράβαση των κανόνων της Εναερίου Κυκλοφορίας, δηλαδή στην μη υποβολή σχεδίου πτήσεως, αλλά επιβάλλοντας το δίκαιο του ισχυρού και εκμεταλλευόμενα την  ηττοπάθεια της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, να μη προκαλέσει θερμό επεισόδιο και μπει σε περιπέτειες, παραβιάζουν προκλητικά και τον εθνικό εναέριο χώρο των 6 Ν.Μ. , τον οποίο και η ίδια η Τουρκία δεν αμφισβητεί.

γ. Προφασιζόμενη τον δήθεν περιορισμό του διεθνούς εναερίου χώρου του Αιγαίου, επιζητεί την κατάργηση των, από τη δεκαετία του 1950, λειτουργούντων εντός του Αιγαίου Πεδίων  Βολής της Πολεμικής μας Αεροπορίας.

δ. Καθορίζει μονομερώς και αυθαιρέτως περιοχές ασκήσεων, εντός του διεθνούς εναερίου χώρου του Αιγαίου, πολύ μεγαλυτέρας εκτάσεως της προβλεπομένης, αλλά και της αναγκαιούσης.

ε. Ζητεί επιμόνως επανακαθορισμό των ορίων του FIR Αθηνών.

στ. Απειλεί με πόλεμο (casus belli) τη χώρα μας, σε περίπτωση που, κάνοντας χρήση των διεθνών διατάξεων του Δικαίου της Θαλάσσης, επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα (Αιγιαλίτιδα Ζώνη) στα 12 Ν.Μ., παρ’ όλο ότι η ίδια η Τουρκία τα έχει επεκτείνει στα 12 Ν.Μ. και στον Εύξεινο Πόντο και  στη Μεσόγειο. Ο λόγος είναι ο εξής. Η επέκταση των Χωρικών Υδάτων στα 12 Ν.Μ. σημαίνει περιορισμό του διεθνούς θαλασσίου και εναερίου χώρου του Αιγαίου κατά 50 % περίπου, οπότε τα περιθώρια της αδέσποτης και ανεξέλεγκτης  δραστηριότητος της Τουρκικής Αεροπορίας περιορίζονται δραστικά.

ζ. Τέλος, η πλέον παράλογος απαίτηση της Τουρκίας είναι ο καθορισμός ζώνης εύρους 50 Ν.Μ. στο μέσον του Αιγαίου. Τη ζώνη αυτή επιζητεί η Τουρκία με πρόσχημα τον δήθεν φόβο επιθέσεως εκ μέρους της Ελλάδος. Ο παραλογισμός δε έγκειται στο εξής. Μια αχανής χώρα με βάθος αμύνης 850 Ν.Μ. και 80 εκ. κατοίκων, φοβείται την επίθεση και ζητεί ενημέρωση για τα πτητικά μέσα που πρόκειται να πετάξουν πέραν της γραμμής αυτής, από μια μικρή χώρα  με βάθος αμύνης μόλις 250 Ν.Μ. και 11 περίπου εκ. κατοίκων, συμπεριλαμβανομένων και των μεταναστών.

Ακόμη ζητεί ενημέρωση για τα πτητικά μέσα μιας χώρας, τα οποία θα πετάξουν εντός του δικού της FIR  και του δικού της εθνικού εναερίου χώρου , όταν η ίδια αρνείται πεισματωδώς να συμμορφωθεί με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και συγκεκριμένα να υποβάλλει σχέδιο πτήσεως για τα πολεμικά αεροπλάνα της, που εισέρχονται παρανόμως και μάλιστα πολλές φορές οπλισμένα, εντός του ξένου γι αυτά FIR Αθηνών και τα οποία παραβιάζουν συστηματικά τον εθνικό εναέριο χώρο ενός άλλου κράτους.

Διαπιστώσεις - Συμπεράσματα

Εκ των ως άνω αδιαμφισβήτητα προκύπτει, τόσο ο επόμενος αρπακτικός στόχος της Τουρκίας, όσο και οι μεθοδεύσεις της δια των οποίων επιδιώκει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την υλοποίησή του. Πέραν όμως των μεθοδεύσεών της στο Αιγαίο, η Τουρκία δημιουργεί και την κατάλληλη στρατιωτική προετοιμασία για την πραγμάτωση του στόχου της ανά πάσα στιγμή. Προς το σκοπό αυτό:

α. Έχει συγκροτήσει την IV « Στρατιά του Αιγαίου» με έδρα τη Σμύρνη , με δύναμη 115.000 ανδρών, ήτοι μεγαλύτερη των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και ότι εκλεκτότερο διαθέτει ο τουρκικός Στρατός.

β. Έχει τοποθετήσει την πρώτη σε δύναμη Πρώτη Στρατιά έναντι των ελληνικών συνόρων στην Ανατολική Θράκη.

γ. Δημιούργησε Αποβατικό Στόλο, ο οποίος είναι εκ των πλέον αξιόλογων στην περιοχή της Μεσογείου, η πλειονότητα των σκαφών του οποίου εδρεύει στη Σμύρνη, κατέναντι των ελληνικών νησιών.

δ. Ανέπτυξε ραγδαίως τα τελευταία χρόνια την Αεροπορική της Βιομηχανία, η οποία σήμερα είναι σε θέση να κατασκευάζει τα περισσότερα τμήματα των μαχητικών F-16 της τουρκικής Αεροπορίας.

ε. Τέλος σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου η Τουρκική Αεροπορία  έχει παραγγείλει στις ΗΠΑ περί τα 70 υπερσύγχρονα αεροσκάφη F-35. Τούτο ευθέως σημαίνει ότι η υπάρχουσα σήμερα ισορροπία, όσον αφορά την αεροπορική υπεροχή, μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής Αεροπορίας , μετά την παραλαβή των αεροσκαφών αυτών ανατρέπεται άρδην υπέρ της δευτέρας.

Το Χρέος της Ελλάδος

Το ερώτημα λοιπόν το οποίο προβάλλει αβιάστως, μετά τα προαναφερθέντα, είναι το εξής. Πως αντιμετωπίζει η χώρα μας τη διαφαινόμενη δια γυμνού οφθαλμού εξ’ Ανατολών απειλή; Προφανώς δεν κάνει τίποτε περισσότερο από την επίκληση της διεθνούς νομιμότητος. Είναι όμως αυτό αρκετό για την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητος της χώρας; Προφανώς όχι. Ο θεμελιωτής της ρεαλιστικής πολιτικής Niccolό Machiavelli έγραφε σχετικά στον « Ηγεμόνα» του τα εξής. «Εάν κάποιος έχει τη δύναμη να επιβάλλει το δίκαιο, τότε καλώς πράττει και το προβάλλει. Αλλ’ εάν δεν έχει ούτε στρατό ούτε συμμάχους, αποτελεί παραφροσύνη να πιστεύει, ότι δύναται να επιτύχει το σκοπό του άνευ άλλου μέσου, παρά μόνον με μια δικαία υπόθεση ανά χείρας». Κατόπιν τούτου διερωτώμαι ειλικρινά. Η ασκούμενη, τα τελευταία 40 χρόνια, στη χώρα εξωτερική πολιτική της επίκλησης της  διεθνούς φιλευσπλαχνίας είναι η αρμόζουσα για ένα ελεύθερο, ανεξάρτητο και περήφανο κράτος;

Περαίνοντας κάνομε έκκληση στους κυβερνώντες σήμερα τη χώρα να σταματήσουν αμέσως τις περικοπές του προϋπολογισμού των Ενόπλων Δυνάμεων, συνεπεία των οποίων ελαττώνεται δραστικά η μαχητική τους ικανότητα και η δυνατότητά τους να προασπίσουν τα σύνορα της χώρας και την αξιοπρέπεια του λαού της. Είναι αδιανόητο να περικόπτονται οι στρατιωτικές δαπάνες, προκειμένου να δοθούν διευθυντικοί μισθοί και υπερωρίες στους πραιτωριανούς των Γραφείων του πρωθυπουργού και των κορυφαίων υπουργών. Είναι επίσης αδιανόητο μια μικρή χώρα 11 περίπου εκ. κατοίκων να έχει 48μελή Κυβέρνηση, όταν η Ισπανία των 47.13 εκ. κατοίκων σχημάτισε πρόσφατα Κυβέρνηση 13 υπουργών.

Τέλος είναι εθνικώς εγκληματικό  και ανεπίτρεπτο μια χρεωκοπημένη χώρα, της οποίας το 62% του πληθυσμού της αγγίζει τα όρια της φτώχειας, να έχει 300 Βουλευτάς, όταν βάσει του άρθρου 51 του Συντάγματος με ένα απλό νόμο μπορεί να τους ελαττώσει στους 200. Προφανώς η έκκλησή μου αυτή θα πέσει στο κενό, διότι όλοι γνωρίζουμε, ότι δυστυχώς το σαθρό και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα τοποθετεί το συμφέρον της συντεχνίας, πάνω από το συμφέρον της χώρας και του ελληνικού λαού. Αυτή δυστυχώς είναι η αλήθεια. Όποιος δεν μπορεί να τη δει, ή αόμματος είναι, ή αιθεροβάμων.