Διάσπαση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου;

Δρ Ιωάννης Παρίσης (*)

Το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (Gulf Cooperation Council – GCC) ή Συμβούλιο Συνεργασίας των Αραβικών Κρατών του Κόλπου (Cooperation Council for the Arab States of the Gulf – CCASG), όπως είναι η πλήρης ονομασία του, ιδρύθηκε την 11η Νοεμβρίου 1981, στο Άμπου Ντάμπι (Abu Dhabi), με την υπογραφή του Καταστατικού του από τα έξι κράτη-­μέλη του. Αποτελεί μια πολιτική και οικονομική ένωση των αραβικών κρατών που βρίσκονται στην Αραβική Χερσόνησο και συνορεύουν με τον Περσικό Κόλπο. Η έδρα του βρίσκεται στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας. Το πολίτευμα σε όλα τα κράτη­-μέλη είναι η μοναρχία.

Τα έξι κράτη­μέλη είναι η Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), το Κατάρ και το Ομάν, με συνολικό πληθυσμό 42,1 εκατομμυρίων. Τον Μάιο του 2011, υπέβαλαν αίτηση ένταξης στο Συμβούλιο η Ιορδανία και το Μαρόκο (παρά το γεγονός ότι το δεύτερο δεν βρίσκεται στην περιοχή του Κόλπου), οι μόνες αραβικές μοναρχίες που δεν είναι μέλη. Εκτιμάται ότι η κίνηση αυτή έγινε στο πλαίσιο συσπείρωσης των μοναρχικών αυτών καθεστώτων για την οικονομική ενίσχυση και την αντιμετώπιση των αντιδράσεων και των εξεγέρσεων των πολιτών στο πνεύμα της «Αραβικής Άνοιξης».

Ο καταστατικός σκοπός του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου είναι η διασύνδεση, η συνεργασία και ο συντονισμός μεταξύ των κρατών­μελών, σε τομείς όπως η οικονομία, το εμπόριο, οι διασυνοριακοί δασμοί, ο τουρισμός, η εκπαίδευση και ο πολιτισμός, προκειμένου να επιτευχθεί η ενότητα μεταξύ τους. Επίσης, η πρόοδος στη βιομηχανική και στην αγροτική παραγωγή και η διαχείριση των φυσικών πόρων, όπως το νερό, το υπέδαφος και οι ζώντες οργανισμοί. Τέλος, η δημιουργία επιστημονικών κέντρων, κοινών επιχειρήσεων, καθώς και η συνεργασία στον στρατιωτικό τομέα.

Δεν θα πρέπει φυσικά να μας διαφεύγουν δύο σημεία: πρώτον, ότι και οι έξι χώρες είναι μοναρχίες και κατά συνέπεια η συνεργασία τους αποτελεί ένα μέσο συσπείρωσης των καθεστώτων αυτών και, δεύτερον, ότι πρόκειται για τις αραβικές χώρες που βρίσκονται απέναντι από το Ιράν (με εξαίρεση το Ιράκ). Αποτελεί κατά συνέπεια η σύμπραξη αυτή ένα μέτωπο έναντι κοινής απειλής.

Την 1η Ιανουαρίου 2008, δραστηριοποιήθηκε το Κοινό Χρηματιστήριο Αξιών, με συμμετοχή επιχειρήσεων από τα έξι κράτη­μέλη, αίροντας όλα τα εμπόδια για επενδύσεις και εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των μελών του Συμβουλίου. Σε εξέλιξη βρισκόταν μέχρι το 2009 μια διαδικασία δημιουργίας της δεύτερης μεγαλύτερης, μετά την ΕΕ, νομισματικής ένωσης, με την καθιέρωση ακόμη και κοινού νομίσματος. Η διαδικασία ωστόσο ανεστάλη, μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ομάν από το σχέδιο.

Ήδη, από τον Μάρτιο του 2012 έχει τεθεί το ζήτημα της μετεξέλιξης του Συμβουλίου σε Ένωση ή Συνομοσπονδία. Προτάθηκε μάλιστα η αλλαγή της ονομασίας σε Arab Gulf Union Council. Από τα μέσα του 2012 συζητείται η ενοποίηση των έξι χωρών του Κόλπου σύμφωνα με ένα σχέδιο ενοποίησης που κατέθεσε ο Σαουδάραβας βασιλιάς Αμπντάλα, με στόχο να μπορεί ως μία οντότητα να απαντήσει στις εξεγέρσεις που σημειώνονται στον αραβικό κόσμο και στην απειλή που προέρχεται από το Ιράν.

Από την ίδρυση του GCC, το 1981, η ΕΕ έδειξε ενδιαφέρον για την ανάπτυξη συνεργασίας. Έπειτα από διάφορες ανταλλαγές επισκέψεων και συνομιλίες, τα δύο μέρη κατέληξαν στην υπογραφή μιας Συμφωνίας Συνεργασίας, στις 15 Ιουνίου 1988, η οποία κάλυπτε ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων, αν και το σημαντικότερο ήταν οι εξαγωγές πετροχημικών προϊόντων από τις χώρες του Κόλπου προς την Ευρώπη. Από τη δεκαετία του 1990 έχει ξεκινήσει μια σειρά συνομιλιών για μια νέα Συμφωνία Συνεργασίας, η οποία όμως δεν κατέληξε σε κάποιο αποτέλεσμα. Ωστόσο, σε διμερές επίπεδο (μεταξύ κρατών) λαμβάνουν χώρα πολλές συνεργασίες.

Η πρόσφατη ρήξη των σχέσεων των πέντε μελών του Συμβουλίου με το Κατάρ, δημιουργεί μια νέα κατάσταση η οποία είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει. Συνιστά ωστόσο μια βαθιά διάσπαση στο εσωτερικό του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου.

Το Κατάρ επιδίωκε την εξαγωγή των τεράστιων αποθεμάτων φυσικού αερίου που διαθέτει, μέσω σουνιτικού χώρου στον Κόλπο της Άκαμπα, στην Ιορδανία, μια χώρα όπου η Μουσουλμανική Αδελφότητα απειλεί το καθεστώς της μοναρχίας. Ο εμίρης του Κατάρ έχει κάνει συμφωνία με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, με την οποία της παρέχει υποστήριξη στη διεθνή της επέκταση με αντάλλαγμα ένα σύμφωνο ειρήνης στο εσωτερικό της χώρας του. Το ενδεχόμενο επιβολής ενός ισλαμικού καθεστώτος από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Ιορδανία και επίσης στη Συρία, όπως συνέβη –έστω και για μικρό διάστημα- στην Αίγυπτο, υποστηριζόμενου από το Κατάρ, θα μετέβαλλε πλήρως τη γεωπολιτική της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου, προς όφελος του Κατάρ.

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων. (www.acastran.gr) 

https://parisis.wordpress.com/2017/06/11/%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CF%83%CF%80%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82/