Ο Ελληνικός Στρατός στον Σαγγάριο

«Τό μοναδικό πράγμα πού εἶναι χειρότερο ἀπό τούς συμμάχους, εἶναι νά μήν ἔχεις καθόλου συμμάχους». Ουίνστον Τσώρτσιλ

Την 10η Αυγούστου του 1921, η Ελληνική Στρατιά Μικράς Ασίας, σε πλήρη ανάπτυξη (3 Σώματα Στρατού σε πρώτο κλιμάκιο), διέσχισε τον Σαγγάριο και επιτέθηκε κατά του Τουρκικού στρατού. Μέχρι τις 20 Αυγούστου, μετά από επικές και πολύνεκρες μάχες (Ταμπούρ Ογλού, Σαπάντζας, Καλέ Γκρότο, Πολατλί, Αρντίζ Ντάγ και Τσάλ Ντάγ), εκπορθήσαμε τις δύο από τις τρεις γραμμές αμύνης τις οποίες οργάνωσε ο εχθρός για την προστασία της Άγκυρας. Σε απόσταση 70 χλμ από την Τουρκική πρωτεύουσα είχαμε ξεπεράσει τα όρια των αντοχών μας. 

Η Μεγάλη Επίθεση του Ελληνικού Στρατού

Μετά την απόρριψη της Αγγλογαλλικής προτάσεως ειρήνης από τον Κεμάλ (Φεβ 1921), ο οποίος έθεσε σαν προϋπόθεση ενάρξεως των

διαπραγματεύσεων, την άμεση αποχώρηση του Ελληνικού στρατού από την Μ. Ασία και την Αν. Θράκη, η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε την επιβολή της συνθήκης των Σεβρών δια των όπλων. Για τον σκοπό αυτό κάλεσε 10 κλάσεις εφέδρων, αυξάνοντας την δύναμη της στρατιάς σε 210.000 άνδρες. Η δύναμη κρούσεως δεν υπερέβαινε τις 100.000 άνδρες, των λοιπών διατιθεμένων για την ασφάλεια των εκτεταμένων μετόπισθεν και των εκτιθεμένων πλευρών. Οι Τούρκοι διέθεταν 90.000 άνδρες και 167 πυροβόλα, συγκριτικά με τα 296 των Ελλήνων, τα οποία όμως υπερείχαν σε ακρίβεια και ταχυβολία. Συντριπτική ήταν η υπεροχή των αντιπάλων σε ιππικό, 6.000 έναντι 700 δικών μας. Μέχρι την 10η Ιουλίου ο Ελληνικός στρατός νίκησε τον Τουρκικό  καταλαμβάνοντας του συγκοινωνιακούς κόμβους του Αφιόν Καραχισάρ και Δορυλαίου(Εσκί Σεχήρ), χωρίς όμως να τον εκμηδενίσει.

Η Μοιραία Απόφαση

Την 14η Ιουλ πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην Κιουτάχεια, στην οποία συμμετείχε ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος, ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης, ο υπουργός στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης και ο Διοικητής της Στρατιάς Αντιστράτηγος Παπούλας Αναστάσιος. Το ερώτημα που τέθηκε από τον Γούναρη ήταν, εάν ήταν δυνατόν να συνεχισθεί η προέλαση προς Άγκυρα προκειμένου να αναγκασθεί σε συνθηκολόγηση ο Κεμάλ. Ο Παπούλας δεν απήντησε με σαφήνεια, λέγοντας ότι υπό προϋποθέσεις αυτό θα ήταν εφικτό. Σ’ αυτή την περίσταση η απουσία της στρατηγικής ευφυΐας και της τετράγωνης λογικής του Ι. Μεταξά ήταν περισσότερο από εμφανής. Ο Κωνσταντίνος ασθενής και καταπονημένος απλώς παρίστατο στην σύσκεψη. Τελικά αποφασίσθηκε η συνέχιση της προελάσεως προς Άγκυρα με σκοπό την καταστροφή του εχθρού. Η κίνηση της στρατιάς δια μέσου της Αλμυράς ερήμου μέσα στον Αύγουστο συνιστούσε ένα πραγματικό άθλο, ο ανεφοδιασμός της όμως αποτέλεσε ένα ακόμη μεγαλύτερο Τα εφόδια και οι διακομιδές μετακινούνταν επί αποστάσεως 1.000 χλμ, με τραίνα, αυτοκίνητα [1], κάρα, αραμπάδες, ημίονους και καμήλες. Ο διευθυντής του 4ου Επιτελικού Γραφείου της στρατιάς, συνταγματάρχης Σπυρίδωνος, υπήρξε ο κύριος συντελεστής αυτού του θαύματος.

Αναμένοντας την Καταστροφή

Την 22α Αυγ 1921 ο Παπούλας ανέφερε αδυναμία συνεχίσεως των επιθετικών επιχειρήσεων, λόγω μεγάλων απωλειών (5000 νεκροί και 20.000 τραυματίες) και ελλιπούς εφοδιασμού. Η στρατιά οπισθοχώρησε και εγκαταστάθηκε αμυντικά στην γραμμή Εσκή Σεχήρ - Αφιόν Καραχισάρ.  Μετά την αποτυχία των επιθετικών επιχειρήσεων προς Άγκυρα, εξέλειπε και η όποια ελπίδα αναγνωρίσεως της Συνθήκης των Σεβρών από τον Κεμάλ δια της βίας. Δυστυχώς η κυβέρνηση δεν ανέλαβε την ευθύνη αποχωρήσεως του Ελληνικού Στρατού από την Μικρά Ασία. Ο πρωθυπουργός προσπαθούσε ελπίζοντας σε κάποιο θαύμα. Τελικά δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την καταστροφή. Η Μικρασιατική πολιτική του Βενιζέλου, την οποία ακολούθησε πιστά ο Γούναρης, υπήρξε η αιτία του διχασμού του λαού μας. Δυστυχώς δεν μονοιάσαμε ούτε και μετά την καταστροφή. Στις ημέρες μας την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή συνήλθαμε και συνεννοηθήκαμε προ του ενδεχομένου της άτακτης χρεωκοπίας της χώρας μας και της εξόδου μας από την Ευρωζώνη. Για να εξασφαλίσουμε το μέλλον μας πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα από συμμετοχή μας στην ένωση των πιο οικονομικά αναπτυγμένων χωρών του πλανήτη. Αυτό απαιτεί: να αποδεχτούμε το προφανές, να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα, να υπακούσουμε την φωνή της λογικής, αλλά πάνω απ’ όλα να ομονοήσουμε.

Παπάγου 29 Ιουλ 2015 / Αντγος εα Ιωάννης Κρασσάς  

Βιβλιογραφία

Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνσις Ιστορίας, Η Επίτομος Ιστορία της εις Μικράν Ασίαν Εκστρατείας 1919-1922,Αθήνα 1967.

Ξενοφώντος Στρατηγού, Η Ελλάς στη Μικρά Ασία, Αθήνα 1925, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ

Michael Llewellyn Smith, Το Όραμα της Ιωνίας (Η Ελλάδα στην Μ. Ασία), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2004

---

[1] Η στρατιά διέθετε 600 φορτηγά των 3 τόνων και 200 του 1 τόνου. Στον ελληνοιταλικό πόλεμο το 1940 διαθέταμε λιγότερα οχήματα.